Conquest of Urfa by Imad-Al Din Zangî within the Framework of 1234 Anonymous Syriac Chronicle and the Other Local Christian Sources

Yıl 2022, , 182 - 196, 26.06.2022

Şükran Yaşar , Umut Can

https://doi.org/10.48120/oad.1057275

Öz

Imâd al-Din Zangî ended the Crusader presence in Urfa, conquering the city in 1144 and accomplished that the Muslim commanders could not do for nearly half a century. This event had great repercussions and laid the groundwork for the Second Crusade to come from Europe. Records of the event, which was an enormous victory for the Muslims and a great destruction for the Crusaders, are important for the historiographers of the both views. For this reason, both Islamic and Christian writers have tried to convey the information about the case in line with their own views in the light of data as they had. However, there are also local Christian historiographers who relate this event with their own world view, especially because of the sectarian differences, their view of the world is neither exactly like the Crusaders nor of course, naturally Muslims. Therefore, the information given by these authors about the conquest of Urfa presents a different perspective than the others. In this context, the information in the Local Christian Sources more detailed than the information given by the Islamic historians, with the advantage of being a native of the region and having primary information. The information given by the Islamic sources is quite similar to each other and gives the impression that the information was obtained from one or two sources. Therefore, the data of Local Christian Sources is of great importance. For this purpose, besides the Crusader and Armenian chronicles, the works of historians writing in Syriac come to the fore.

Anahtar Kelimeler

Imad al-Din Zangi, Conquest of Urfa, Kronikle of 1234, Local Christian Historians, Primary Sources.

1234 Anonim Süryani Kroniği ve Diğer Yerel Hristiyan Kaynakları Çerçevesinde İmâdüddin Zengî’nin Urfa’yı Fethi

Öz

İmâdüddin Zengî, 1144 yılında Urfa’yı fethederek bu şehirdeki Haçlı varlığına son vermiş ve yaklaşık yarım asırdan beri Müslüman komutanların yapamadığını başarmıştır. Hadise büyük yankı uyandırmış ve Avrupa’dan gelecek olan II. Haçlı Seferi’ne zemin oluşturmuştur. Müslümanlar için büyük bir zafer, Haçlılar için ise büyük bir yıkım olan hadisenin kayıtları her iki görüşün tarih yazıcıları için de önemlidir. Bundan dolayıdır ki hem Müslüman hem de Hristiyan yazarlar, eldeki veriler ışığında vakaya dair bilgileri, kendi dünya görüşleri doğrultusunda aktarmaya gayret göstermişlerdir. Ancak bir de bu olayı kendi dünya görüşleri üzerinden aktaran bölgenin yerel Hristiyan tarih yazıcıları vardır ki, özellikle mezhebi farklılıklar sebebiyle onların dünyaya bakışı ne tam olarak Haçlılar gibi ne de doğal olarak Müslümanlar gibidir. Dolayısıyla bu yazarların Urfa’nın fethi hususunda aktarmış oldukları bilgiler, diğerlerine nazaran daha farklı bir bakış açısı sunmaktadır. Bu bağlamda, Yerel Hristiyan Kaynaklarındaki bilgiler, bölgenin yerlisi olmalarının ve birinci elden bilgilere ulaşma olanaklarının avantajıyla, İslâm tarihçilerinin verdikleri bilgilerden daha detaylıdır. İslâm kaynaklarının vaka üzerine verdiği bilgiler, birbirine oldukça benzemekte ve bilginin bir ya da iki kaynaktan edinilmiş olduğu izlenimini vermektedir. Dolayısıyla bu hadise özelinde Yerel Hristiyan Kaynaklarının verileri büyük önem arz etmektedir. Bu amaçla Haçlı ve Ermeni kroniklerinin yanında, Süryanice yazan tarihçilerin eserleri, ziyadesiyle ön plana çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İmâdüddin Zengî, Urfa'nın Fethi, 1234 Kroniği, Yerel Hristiyan Kaynaklar, Birinci El Kaynaklar

Kaynakça

• - A. A. VASILIEV, History of the Byzantine Empire 342-1453, 2 Cilt, The University of Wisconsin Press, ABD, 1952
• - Abû’l Farac Tarihi, Süryancadan İngilizceye çev. E. A. Wallis Budge, Türkçeye çev. Ö. Rıza Doğrul, TTK, Ankara, 1945
• - ALPTEKİN, Coşkun, “Artuklular”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 3, 1991, s. 415-418
• - BEZER, Gülay Öğün, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 44, 2013, ss. 258-261
• - Chronicon ad Annum Christi 1234 Pertinens (Süryanice metin), Ed: J-B Chabot, CSCO, C. 2, Paris, 1917
• - Chronique de Michel le Syrien, 3 Cilt, çev. J-B Chabot, Ernest LeRoux, Paris, 1905
• - ÇELİK, Mehmet ve YAŞAR, Şükran, “Dini Menkıbelerle Kutsanan ve Tahkim Edilen Şehir”, Edessa’dan Urfa’ya, Ed: Mehmet Çelik, 2 Cilt, Desen Ofset, Ankara, 2007, C.1, ss. 1-27
• - ÇELİK, Mehmet, GÜNDÜZ, Şinasi, YAŞAR, Şükran, “Şehrin Dini Yapısı”, Edessa’dan Urfa’ya, C. 1, ss.333-488
• - DEMİRKENT, Işın, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1118-1146), 2 Cilt, TTK, Ankara, 1994
• - DEMİRKENT, Işın ve Korkmaz, Mustafa, “İslâm Fethinden Osmanlı Hakimiyetine Kadar Urfa’nın Siyasî ve Sosyal Tarihi”, Edessa’dan Urfa’ya, C. 2, ss. 25-230
• - HEALEY, John F., Leshono Suryoyo, Gorgias Press, ABD, 2005
• - HILKENS, Andy, The Anonymous Syriac Chronicle up to the Year 1234 and its Sources, Universiteit Gent, Belçika, 2014
• - Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176), Yay. Haz: Işın Demirkent, TTK, Ankara, 2001
• - İbnü’l Esir, el-Kâmil fi’t-Târih, Redaktör: Mertol Tulum, Muhtelif Çevirmenler, 12 Cilt, Bahar Yayınları, İstanbul, 1991
• - İbn Kalânisî, Şam Tarihine Zeyl, I. Ve II. Haçlı Seferleri Dönemi, Arapça aslından çev. Onur Özatağ, Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2015
• - İbn Kesir, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Büyük İslâm Tarihi, 15 Cilt, çev. Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1994
• - Ibn Qalânisî, The Damascus Chronicle of the Crusades, Exracted and Translated From the Chronicle of Ibn al-Qalanisi, çev. H. A. R Gibb, Luzac&Co, Londra, 1932
• - Kemâleddin İbnü’l Adîm, Chronique d’Alep, Recueil des Historiens des Croisades (RHC), 10 Cilt, Seçme bölümler, C. 3, Historiens Orientaux (Arapça-Fransızca metin), Imprimere Nationale, Paris, 1884
• - Niketas Khoniates, Historia, çev. Fikret Işıltan, TTK, Ankara, 1995
• - OSTROGORSKY, Gerorg, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, TTK, Ankara, 2011
• - RUNCIMAN, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, C. 3, çev. Fikret Işıltan, TTK, Ankara, 2. Baskı, 1992
• - SEGAL, Judah Benzion, Edessa The Blessed City, Oxford University Press, İngiltere, 1970
• - SEVİM, Ali ve MERÇİL, Erdoğan, Selçuklular Tarihi, TTK, Ankara, 1995
• - Smbat Sparapet’s Chronicle, çev. Robert Bedrosian, Sources of the Armenian Tradition, New Jersey, ABD, 2005
• - SÜMER, Faruk, “Mesud I”, TDVİA, C. 29, 2004, s. 339-342
• - The Syriac Chronicle of Michael Rabo (The Great) A Universal History from the Creation, Tr: Matti Moosa, Beth Antioch Press, New Jersey, ABD, 2014
• - TRITTON, Arthur Stanley, The First and Second Crusades from an Anonymous Syriac Chronicle, JRAS, İngiltere, 1933
• - Urfalı Mateos Vekayinâmesi (952-1136 ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), çev. Hrant D. Anrdeasyan, 3. Baskı, TTK, Ankara, 2000