Evaluations and Determinations on the Land Regime from the Seljuk to the Mamluk Turkish State

Yıl 2023, , 55 - 81, 26.06.2023

Ahmet Sağlam

https://doi.org/10.48120/oad.1199371

Cited By: 1

Öz

Iqta', which is a kind of land administration in the Islamic state tradition has been an important element in the establishment of the army-state order as a military iqta' regime in the medieval Turkish-Islamic states. The Seljuk vizier Nizâmülmülk transformed the administrative iqta' system into a military iqta' regime by reforming it in line with the interests of the state. The military iqta' regime, which was inherited from the Seljuks to the Ayyubids, was developed in accordance with the state structure during the Mamluk period. The full application of the Seljuk military iqta' order was carried out in Egypt during the Mamluk period. In our article, we will make evaluations and determinations about the operation and results of the Seljuk and Mamluk periods while talking about the different views of orientalists on the military iqta' regime applied in the medieval Turkish-Islamic states.

Anahtar Kelimeler

Seljuks, Nizamülmülk, Mamluk Turkish State, iqta, land

Selçuklu’dan Memlûk Türk Devletine Toprak Rejimine Dair Değerlendirmeler ve Tespitler

Öz

Askeri iktâ´ düzeni İslâm devlet geleneğinde bir çeşit toprak yönetim biçimidir. Orta Çağ Türk-İslâm devletlerinde toprağa bağlı ordu-devlet düzeninin tesisinde önemli bir unsurdur. Selçuklu veziri Nizâmülmülk idari iktâ´ düzenini devletin çıkarlarına uygun ıslah ederek askeri iktâ´ düzenine dönüştürür. Selçuklulardan Eyyûbîlere tevarüs eden bu düzen Memlûk devrinde devlet yapısı ile uyumlu gelişme gösterir. Doğrusu Selçuklu askeri iktâ´ düzeninin tam anlamıyla tatbiki Mısır’da Memlûk döneminde mümkün olmuştur. Makalemizde Orta Çağ Türk-İslâm devletlerinde uygulanan askeri iktâ´ düzenine dair şarkiyatçıların görüşlerinden bahsedip Selçuklu ve Memlûk devrinde düzenin işleyişi ve sonuçları üzerine değerlendirmeler ve bazı tespitlerde bulunacağız.

Anahtar Kelimeler

Selçuklular, Nizamülmülk, Memlûk Türk Devleti, iktâ´, toprak

Kaynakça

• Abdul Azim Islahi, “Al-Asadi and his work al-Taysir: A study of his socia-economic ideas”, İslamic Economics Institute, 2016, s. 9-10.
• Aristoteles, Politika, (Çev. Mete Tunçay), Remzi Kitabevi, İstanbul 2002.
• Bedreddîn el-Aynî, es-Seyfü’l-Mühenned fî Sîreti’l-Meliki’l-Müeyyed Şeyhu’l-Mahmûd, Thk. Fehîm Muhammed Ulvî Şeltût, Kahire 1998.
• El-Belâzurî, Fütûhu’l-Büldân (Çev. Mustafa Fayda), Kültür Bak. Yay. Ankara 2002.
• Çetin, Altan; Memlûk Devletinde Askerî Teşkilât, Eren Yayıncılık, İstanbul 2007.
• Demirci, Mustafa; “İktâ”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara 2000, c. XXII, s. 44.
• Ebû Yûsuf, Kitâbü’l-Ḫarâc (nşr. Muhibbüddin el-Hatîb), Bulak 1302.
• Göksu, Erkan; “Nizâmülmülk ve Selçuklu İktâ΄ının Şekillenmesindeki Rolü”, USAD, Bahar 2018; (8): ss.147-164.
• Göksu, Erkan; Türkiye Selçuklularında Ordu, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 2018.
• Göksu, Erkan; Selçuklu’nun Mirası Gulâm ve Iktâ, Kronik Yay., İstanbul 2017, s. 141.
• İbn Devâdârî, Kenzü'd-Dürer ve Câmiu'l-Gurer, c. IX, ed-Dürrü’l-Fâhir fî Sîreti’l-Meliki’n-Nâsır, (Thk. Hans Robert Roemer), Kahire 1960.
• İbn Haldun, Mukaddime, I-III, ter. Zakir Kadiri Ugan, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1991.
• İbn İyas, Bedâiˊu’z-Zuhûr, fî Vekâiˊı’d-Dühûr, (Thk. Muhammed Mustafa), Kahire 1975.
• İbn Tağriberdî, en-Nücûmü'z-Zâhire fî Mülûki Mısr ve'l-Kahire, thk. Muhammed Huseyn Şemseddin, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1992, c. IX, s. 24.
• İbn Vâsıl, Müferricü’l-Kürûb fî Ahbâri Benî Eyyûb, (Thk. Dr. Cemaleddin eş-Şeyyâk), c. I, Kahire 1953.
• Köprülü, Fuad; “Ortazaman Türk-İslam Feodalizmi”, Belleten, Cilt: V-Sayı:19-Yıl:1941, s. 319-334.
• Kılıçbay, Mehmet Ali; Feodalite ve Klasik Dönem Osmanlı Üretim Tarzı, Ankara 2010.
• Makrîzî, Kitâbü’l-Mevâız ve’l-İtibâr fi Zikri’l-Hıtât ve’l-Ȃsâr, I-II, Dâru Sâdır, Beyrut t.y.
• Levanoni, Amalia; A Turning Point in Mamluk History: The Third Reign of Nasır Muhammad b. Qalawûn, 1310-1341, Leiden 1995.
• Mâverdî; Ahkâmü’s-Sultâniyye İslâmda Hilâfet ve Devlet Hukuku, (Çev. Ali Şafak), Bedir Yayınevi, İstanbul 1976.
• Tsugitaka, Sato; State and Rural Society in Medievel Islam, Sultans, Muqta΄s and Fallahun, Leisen-New York-Köln 1997.
• Turan, Osman; “İktâ”, İslam Ansiklopedisi, V/2, s. 949-959.
• Turan, Osman, “Türkiye Selçuklularında Toprak Hukuku, Miri Topraklar ve Hususi Mülkiyet Şekilleri”, Belleten, c. XII, sayı: 47, 1948, s. 549-574.
• Turan, Osman; Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, İstanbul 1997.
• Turan, Osman; Selçuklular ve İslâmiyet, Ötügen Yay., İstanbul 1999, s. 80-81.
• Turan, Osman, Selçuklular ve İslâmiyet, Ötügen Yay., İstanbul 1999.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; Osmanlı Devlet Teşkilatına Medhal, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.