Qadi Burhan Al-din Ahmad’s Administrative Understanding

Yıl 2023, , 452 - 466, 26.12.2023

İsmail Turan

https://doi.org/10.48120/oad.1254869

Öz

Qadi Burhan Al-din Ahmad is the Turkish ruler who founded his own state on the remnants of Eretnids State, where he rose from his Qadi duty to the Amir due to his personal occupation and struggle. Burhan Al-din Ahmad has a character that few rulers have in Turkish history. He is a litterateur, scholar, good soldier, and politician. These various qualities that “Malik” has been involved in demonstrating different ideas and attitudes in the government as his ruler. In addition to its exclusive features, a Turkish state tradition has been added, making it a sovereign who has become a significant part of history. This has affected how he will behave in the face of events, and how he will behave. In this study, Qadi Burhan Al-din Ahmad 's state administration as a politician and a soldier’s identity has been discussed. It has been attempted to find out how the religious education he received and is qadi were reflected in the state administration and how he would act in the face of events during his reign. It has been also focused on the tradition of the Turkish state and sovereignty reflected in Burhan Al-din Ahmad’s idea of state administration.

Anahtar Kelimeler

Qadi Burhan Al-din Ahmad, Turkish Sovereignty Sense, State Administration.

Kadı Burhaneddin Ahmed’in Yönetim Anlayışı

Öz

Kadı Burhaneddin Ahmed, şahsi uğraşı ve mücadelesi neticesinde kadılık görevinden emirlik makamına kadar yükseldiği Eratnalılar Devleti bakiyesi üzerine kendi devletini kurmuş Türk hükümdardır. Burhaneddin Ahmed, Türk tarihinde çok az hükümdarın sahip olduğu özelliklerde bir kişiliktir. O hem bir edip hem bir alim hem de bir asker ve siyasetçi hüviyete sahiptir. Malik olduğu bu çeşitli meziyetler onun hükümdar olarak devlet yönetiminde farklı düşünce ve tavırlar sergilemesinde etkili olmuştur. Kendine münhasır özelliklerin yanına bir de Türk devlet geleneği eklenmiş, böylece tarihte önemli yeri olmuş hükümdar haline gelmiştir. Burhaneddin Ahmed’in sahip olduğu bu hususlar onun olaylar karşısında nasıl bir tutum sergileyeceğini, nasıl hareket edeceğini oldukça etkilemiştir. Bu çalışmada Kadı Burhaneddin Ahmed’in devlet yönetiminde siyasetçi ve asker kimliğine sahip kişilik olarak uyguladığı yönetim anlayışı üzerinde durulmuştur. Aldığı dini eğitimin ve kadılığının devlet yönetimine nasıl yansıdığı, hükümdarlığı süresince olaylar karşısında nasıl hareket edeceğine yansıyıp yansımadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca Türk devlet ve hükümdarlık geleneğinin de Burhaneddin Ahmed’in devlet yönetim anlayışına yansıdığı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kadı Burhaneddin Ahmed, Türk Hükümdarlık Anlayışı, Devlet Yönetimi.

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, Ali. “Eski Türklerde Kut ve Töre Bağlamında Hükümdarlığın Hududları”, Tarih Dergisi-Turkish Journal of History, 71 (2020): 29-50.
• Arslan, Mahmut. Kutadgu-Bilig’deki Toplum ve Devlet Anlayışı. İstanbul: İÜ. Edebiyat Fak. Basımevi, 1987.
• Aziz B. Erdeşir-İ Esterâbâdî. Bezm u Rezm. haz. Kilisli Muallim Rif’at, takdim: Köprülüzâde Mehmed Fuad Bey, İstanbul 1928; çev. Mürsel Öztürk. Ankara: TTK Yayınları, 2014.
• Bıçak, Ayhan. “Kutadgu Bilig’de Yönetim Anlayışının Teorik Temelleri”, Yûsuf Hâs Hâcib’in Doğumunun 1000. Yılında Kutadgu Bilig, Türk Dünya Görüşünün Şâheseri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, İstanbul 2016.
• Cantürk, Caner. “Kutadgu Bilig’de Türk Yönetim Felsefesi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 137 (Nisan 2002):139-144.
• Çayırdağ, Mehmet. “Son Eratnalı Sultanı II. Mehmed Bey’in Mezar Taşı”, Belleten, C. LXXIII/S. 266, (2009): 109-114.
• Işın Demirkent, “Maarretünnu ‘mân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 27, TDV Yayınları, Ankara 2003, 274-276.
• Doğan, Nejat. “Kutadgu Bilig’in Devlet Felsefesi-II”, EÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (2002): 77-99.
• Donuk, Abdulkadir. “Türk Devletinde Hâkimiyet Anlayışı”, Tarih Enstitüsü Dergisi, X-XI (1981): 29-56.
• Güler, Ali. “Türklerde Devlet ve Siyasî Otorite Kavramı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 24, (Mart 1987): 16-22.
• Donuk, Abdülkadir. Eski Türk Devletlerinde İdarî-Askerî Unvan ve Terimler İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1988.
• Eryavuz, Şebnem, “Hudâvend Hatun Kümbeti”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 18, TDV Yayınları, İstanbul 1998, 284-285.
• Göde, Kemal. Eratnalılar (1327-1381). Ankara: TTK Yayınları, 1994.
• Göksu, Erkan. Kutadgu Bilig’e Göre Türk Hükümdarlık Sanatı. İstanbul: Kronik Kitap, 2020.
• Gömeç, S. Yağmur. Türk Kültürünün Ana Hatları. Ankara: Akçağ Yayınları, 2006.
• İbn Bîbî, Nâsirüd-Dîn Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Ca’ferî er-Rugedi. el-Evâmirü’l‘Alâ’iyye fi’l-Umûri’l ‘Alâ’iyye. haz. Adnan Sadık Erzi. Ankara: 1956 (tıpkıbasım). çev. Mürsel Öztürk. Ankara: TTK Yayınları, 2014.
• İbni Arabşah. Acâibu’l Makdûr (Bozkırdan Gelen Bela). çev. D. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2012. Kafesoğlu, İbrahim. Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1997.
• Kaymaz, Nejat. Pervâne Mu’înü’d-dîn Süleyman. Ankara: AÜDTCF Yayınları, 1970.
• Köprülü, M. Fuat, “Salur” İslam Ansiklopedisi, C. 10, MEB Yayınları, İstanbul 1966, 136-138.
• Nizâmü’l-Mülk. Siyâset-nâme. haz. M. Altay Köymen, Ankara: TTK Yayınları, 2013.
• Ögel, Bahaeddin. Türklerde Devlet Anlayışı. Ankara: Başbakanlık Basımevi 1982.
• Özgüdenli, Osman G. Moğol İranında Gelenek ve Değişim Gâzân Han ve Reformları (1295-1304). İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2009.
• Solmaz, Sefer, “Emineddin Mikail”, Konya Ansiklopedisi, C. 3, Konya 2012, 179-181.
• Sümer, Faruk, “Salur”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 36, TDV Yayınları, İstanbul 2009, 57-59.
• Taneri, Aydın. Türk Devlet Geleneği Dün-Bugün. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2015.
• Turan, İsmail. Ortaçağ’da Tokat (XII.-XIV. Yüzyıllar). Ankara: Berikan Yayınevi, 2022.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı. “Sivas ve Kayseri Hükümdarı Kadı Burhaneddin Ahmed”, Belleten, C. XXXII/S. 126, (1968): 191-245.
• Yûsuf Hâs Hâcib. Kutadgu Bilig I (Metin). haz. Reşit Rahmeti Arat. İstanbul: TDK Yayınları, 1947. Kutadgu Bilig II (Tercüme). haz. Reşit Rahmeti Arat. Ankara: TTK Yayınları, 1959.
• Yücel, Yaşar. Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar I. Ankara: TTK Yayınları, 2018.
• Yücel, Yaşar. Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti (1344-1398). Ankara: AÜDTCF Basımevi, 1970.