The Trajic End of the Captive Emporer Aurangzeb’s Father Hürrem Sultan (Shah Jahan) in His Letters

Yıl 2023, , 575 - 589, 26.12.2023

H. Hilal Şahin

https://doi.org/10.48120/oad.1330152

Öz

Throughout history, fights for the throne between the ruling and ruled classes have been inevitable in the social structure. The struggle for the throne, which emerged as a natural consequence of the Turkish understanding of sovereignty, sometimes took place between the son and the father.
The struggle for the throne was one of the most important factors in the disintegration of the state among the Baburids (Mughals,) who were one of the ancient Turkish states and existed in India for 332 years (1526-1858). The most prominent example of this among the Baburids (Mughals) occured in the mid-17th century. Emperor Shah Jahan, who added a lot of value to India, especially in terms of architecture, fell ill at the age of 66, and stayed away from state affairs for a while, and this situation led to confusion in the country. The turmoil in question led to a struggle for the throne among the four sons of Shah Jahan and caused his son Aurangzeb to ascend to the throne by eliminating his other brothers and imprisoning his father in the Agra Fortress (1658). Shah Jahan, who was held captive in Agra Fort for 8 years, died watching the construction of the Taj Mahal.
Aurangzeb also revealed his admiration for his father by making frequent references to his letters, which he started to write after he became the ruler, consisting of the most beautiful examples of simple Persian. Aurangzeb expressed how he spent his days in the Baburid (Mughal) palace during the reign of Shah Jahan, what kind of a person he was, and also wrote down many aspects of his social-political policies and state administration in detail.
In our study, in the collections of Rukaʿât-ı Âlemgîri, Âdâb-ı Âlemgirî and Ahkâm-ı Âlemgirî, which are composed of the letters of Aurangzeb, the narratives about Shah Jahan are given firsthand and it is aimed to be a reference work for Indian Turkish history studies.
Another striking aspect of our study is that a captive ruler who was captured by his son is praised in his son's letters and admired by his son. This point shows us that the struggle for the throne sometimes takes precedence over concepts such as family love and family bond, albeit unintentionally.

Anahtar Kelimeler

Alemgîr Evrengzib, Shah Cihan, Evrengzeb, Mughals, Indian Turks, Captivity, Throne

Tutsak İmparatorun Hazin Sonu Evrengzib’in Mektuplarında Babası Hürrem Sultan (Şah Cihan)

Öz

Tarih boyunca toplumsal yapı içerisinde yöneten ve yönetilen sınıflar arasında taht kavgaları kaçınılmaz olmuştur. Türk egemenlik anlayışının da doğal bir sonucu olarak ortaya çıkan taht mücadeleleri kimi zaman evlat baba arasında da vuku bulmuştur.
Kadim Türk devletlerinden biri olan ve Hindistan’da 332 yıl varlık gösteren Bâbürlülerde (1526-1858) de taht mücadelesi devletin parçalanmasında en önemli etkenlerden biri olmuştur. Bunun Bâbürlülerdeki en belirgin örneği XVII. yüzyıl ortalarında yaşanmıştır. Hindistan’a özellikle mimari açıdan çok değer katan Hükümdar Şah Cihan, 66 yaşında hastalanınca bir süre için devlet işlerinden uzak kalmış ve bu durum ülkede karışıklığa yol açmıştır. Söz konusu kargaşa, Şah Cihan’ın dört oğlu arasında taht mücadelesine yol açmış ve oğlu Evrengzib’in, diğer kardeşlerini ortadan kaldırıp babasını Agra Kalesi’ne hapsederek tahta çıkmasına neden olmuştur (1658). Agra Kalesi’nde 8 yıl boyunca esir tutulan Şah Cihan, Tac Mahal’in yapımını izleyerek vefat etmiştir.
Evrengzib, hükümdar olduktan sonra yazmaya başladığı, sade Farsçanın en güzel örneklerinden oluşan mektuplarında babasına sık sık atıfta bulunarak O’na olan hayranlığını da gözler önüne sermiştir. Evrengzib, Şah Cihan’ın hükümdarlığı döneminde Bâbürlü sarayında gününü nasıl geçirdiğini, nasıl bir kişi olduğunu dile getirmiş ayrıca sosyal-siyasî politikaları ve devlet idaresine kadar daha pek çok yönünü detaylı bir şekilde yazmıştır.
Çalışmamızda Evrengzib’in mektuplarından müteşekkil Rukaʿât-ı Âlemgîri, Âdâb-ı Âlemgirî ve Ahkâm-ı Âlemgirî adlı koleksiyonlarında Şah Cihan’a dair anlatılar birinci ağızdan verilmiştir.
Çalışmamızın dikkat çeken bir diğer yönü de oğlu tarafından esir edilen tutsak bir hükümdarın oğlunun mektuplarında övülmesi ve oğlunun babasına duyduğu hayranlığı dile getirmesidir. Bu husus bize, taht mücadelesinin istemeden de olsa zaman zaman aile sevgisi, aile bağı gibi kavramların önüne geçtiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Âlemgîr Evrengzib, Şah Cihan, Evrengzib’in Mektupları, Bâbürlüler, Hindistan Türkleri, Esaret, Taht

Kaynakça

• Âftâbecî, Ceher. Teẕkiretü’l-vâḳıʿât: Private Memoirs of the Moghul Emperor Humāyūn, çev. Charles Stewart. London: Cambridge University Press, 1832.
• Allâmî, Ebul Fazl. The Āīn-i Akbarī, çev. Henry Sullivan Jarret ve Henry Blochmann, Delhi: Low Price Publication, 2011.
• Allâmî, Ebul Fazl. The Akbarnama, çev. Henry Beveridge, Kalküta: The Asiatic Society, 1907.
• Bâbür, Zahirüddin Muhammed Bâbür. Bâbürnâme, çev. R. Rahmeti Arat, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1970.
• Bahadur, Hamidüddin Han. Ahkâm-ı Âlemgirî, çev. Jadunath Sarkar, Kalküta: Harrison Road Press, I917.
• Barthold, V. V. Moğol İstilası Devrine Kadar Türkistan, çev. Seniha Sami Moralı, haz. Gülnar Kara, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2020.
• Bayur, Y. Hikmet. Hindistan Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1987.
• Duğlat, Mirza Haydar. Tarih-i Reşidî, çev. Osman Karatay, İstanbul: Selenge Yayınevi, 2019.
• Faruqui, Munis D. Princes of The Mughal Empire, 1504-1719, Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
• Fisher, Michael H. Bâbürlüler: Hindistan’da Bir Türk İmparatorluğu, çev. M. Fatih Çalışır, İstanbul: Kronik Yayıncılık, 2020.
• Guignes, Joseph. Hunların, Türklerin, Moğolların ve Daha Sair Tatarların Tarih-i Umumisi, çev. Hüseyin Cahit Yalçın), İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018.
• Gülbeden. Hümâyunnâme, çev. Abdürrab Yelgar, haz. Eymen Manyas, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
• Han, Hafi. Müntehab’ül Lübab, ed. John Dowson, Kalküta: Susil Gupta (India) Ltd., 1877.
• Han, İnayetullah. Ruk’at-ı Alemgiri or Letter of Aurungzebe, çev. Jamshid H. Bilımoria, Bombay: Cherag Printing Press, 1908.
• Han, Kabil. Âdâb-ı Âlemgirî, çev. Vincent John Adams Flynn, Avustralya: Australian National University, 1974.
• Hunter, William Wilson. A Brief History of the Indian Peoples, Oxford: Oxford Clarendon Press, 1893.
• Lahori, Abdülhamîd. Padişahname, ed. M. Kabiruddin Ahmad-M. Abdur Rahim, Kalküta: College Press, 1867.
• Lane Poole, E. Stanley. Ruler of India Aurangzib, England: Oxford Clarendon Press, 1893.
• Levin, K. Antonava ve G. Bongard, G. Kotovsky, A History of India, Moskova: Progress Publishers, 1979.
• Meral, Vedat. “Bâbür İmparatorluğu’nda Padişah Unvanları ve ‘Gazi’ Padişahlar”, Mavi Atlas, C.XI, S.I, (2023): 54-62.
• Merçil, Erdoğan. Müslüman Türk Devletleri Tarihi, Bilge Kültür-Sanat Yayınları, İstanbul: Bilge Kültür-Sanat Yayınları, 2021.
• Nizami, Khalıq Ahmad. “Evrengzîb”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.XI, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 1995, 537-539.
• Özcan, Azmi. “Câgîr”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.VII, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 1993, 11-12.
• Özcan, Azmi. “Şah Cihan”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.XXXVIII, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkez, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 2010, 251-252.
• Öztuna, Yılmaz. Devletler ve Hanedanlar, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2005.
• Prasad, Ishwari. The Life and Times of Humāyūn, Kalküta: Orient Longmans, 1955.
• Ray, Sukumar. Humāyūn in Persia, Kalküta: Royal Asiatic Society of Bengal, 1948.
• Reis, Seydi Ali. Mir’ât-ı Memâlik, İstanbul: Tür Dil Kurumu Yayınları, 1999.
• Richards, John F. Bâbür Türk İmparatorluğu: Tarih, Kültür, Teşkilat, çev. Yasin Tekin, İstanbul: Selenge Yayınları, 2021.
• Rothermund, Dietmar. Hindistan Tarihi: Orta Çağ’dan Günümüze, çev. Nurettin Demir, İstanbul: Runik Kitap, 2021.
• Roux, Jean Paul. Büyük Moğolların Tarihi: Bâbür, çev. Lale Arslan Özcan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2008.
• Roux, Jean Paul. Türklerin Tarihi: Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl, çev. Aykut Kazancıgil- Lale Arslan Özcan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2013.
• Stein, Burton. Hindistan Tarihi, çev. Müfit Günay), İstanbul: İnkılap Kitapevi, 2015.
• Şahin, H. Hilal. “Ekber Şah’ın Sosyo-Kültürel ve Dinî Reformlarının Toplumsal Hayata Etkisi”, Tarih Okulu Dergisi, C. VIII, S.XXII, (2015): 113-133.
• Şahin, H. Hilal. Hindistan’da Türk Rönesansı: Ekber Şah ve Dini İlahi’si, İstanbul: Selenge Yayınevi, 2020.
• Şahin, H. Hilal. “Babürnameye Göre Babürlülerin Kimliği.”, Zahiriddin Muhammed Babür’ün Fikri Mirası ve Bugünü, Uluslararası Bilimsel ve Uygulamalı Konferansı’nda bildiri olarak sunulmuştur, Moskova, Rusya, Mart 2020.
• Truschke, Audrey. Aurangzeb: The Life And Legacy of India’s Most Controversial King, California: Stanford University Press, 2017.