Poetry as a Tool to Struggle with Non-Muslims in the Period of the Prophet

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 446 - 467, 26.12.2025

Feridun Tekin

https://doi.org/10.48120/oad.1471361

Öz

The pre-Islamic period was a flourishing era in terms of literature and poetry. During this period, poetry competitions were held at various locations and on different occasions. Poets would compete each other through poetry, attacking the other side while praising their tribe and society. Poets and poetry were integral to social life in the pre-Islamic period. Poets could direct social life with the poems they wrote. People were careful not to use their language negatively. During the period of Jahiliyya, poets were regarded as as mystical figures and believed to possess supernatural abilities. The Prophet was born in an environment where literature and poetry were alive. He grew up in this environment. When he was appointed as a prophet by Allah and began conveying the Quran, some people compared it verses to poetry. However, some of them who are experts in poetry stated that the verses were not the words of a poet. In addition to physical attacks, they made various accusations against him and Muslims through their poems. As the attacks and pressures on the Prophet intensified, Muslims were forced to migrate to Medina.The polytheists did not leave him alone and continued to harass him. Just as the Prophet fought them in the fields, he also continued to fight through poetry. He responded to their attacks and harassment through poetry with the poems of Muslim poets. He achieved intellectual victories through poetry, which was a powerful medium of that era.He showed that poetry is an effective tool that can be used in all its aspects as long as it does not contradict Islamic values. We tried to explain the answers of Muslim poets when they attacked Islamic values with poetry and how effective poetry is in conveying Islam.

Anahtar Kelimeler

History of Islam , The Prophet , Non-Muslim , Poet , Poetry

Hz. Peygamber Döneminde Gayrimüslimlerle Mücadele Aracı Olarak Şiir

Öz

İslam Öncesi Dönem, edebiyat ve şiir açısından son derece zengin bir zaman dilimidir. Bu devirde farklı yer ve zamanlarda şiir müsabakaları yapılırdı. Şairler birbiri ile şiir aracılığıyla mücadele eder, kabile ve toplumlarını överken karşı tarafa hücumda bulunurlardı. Şair ve şiir İslam öncesi dönemde sosyal hayatın önemli bir parçasıydı. Şairler söylemiş oldukları şiirler ile toplumsal hayata yön verebilirlerdi. İnsanlar onların diline menfi manada düşmemeye dikkat ederdi. Cahiliye Dönemi’nde şairlere büyülü kimseler gözüyle bakılır, özel güçlerinin olduğu düşünülürdü. Hz. Peygamber edebiyat ve şiirin canlı olduğu bir muhitte doğdu. O, bu çevrede yetişti. Allah tarafından risaletle görevlendirildiğinde insanlara Kur’ân’ı tebliğe başladığında İnsanlar onun tebliğ ettiği ayetleri şiirle mukayese ettiler. Ancak aralarında şiir hususunda uzman olanların bir kısmı ayetlerin şair sözü olmadığını ifade ettiler. Fiilî saldırı yanında şiirleriyle ona ve Müslümanlara değişik ithamlarda bulundular. Hz. Peygamber’e saldırı ve baskılar artınca Müslümanlar Medine’ye gitmek zorunda kaldılar. Müşrikler burada da onu rahat bırakmayıp tacize devam ettiler. Hz. Peygamber onlarla meydanlarda savaştığı gibi aynı zamanda şiir yoluyla mücadeleye devam etti. Onların şiirle yaptığı saldırı ve tacizlere Müslüman şairlerin şiirleri ile karşılık verdi. O, savaş meydanlarında elde ettiği başarıları o dönemin etkili aracı olan şiiri kullanarak entelektüel alanda da kazandı. O, şiirin İslamî değerlere aykırı olmadığı müddetçe tüm yönleri ile istifade edilebilecek tesirli bir araç olduğunu gösterdi. Makalemizde bazı örneklerle Hz. Peygamber’in şiirler üzerinden gayrimüslimlerle yapmış olduğu mücadeleyi ele aldık. Onların şiirle İslamî değerlere saldırdığında Müslüman şairlerin cevaplarını ve şiirin İslam'ı tebliğde ne kadar etkili olduğunu anlatmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi , Hz. peygamber , Gayrimüslim , Şair , Şiir

Kaynakça

• Apak, Adem-Demircan, Adnan. Hz. Peygamber Döneminde Müşriklerle İlişkiler. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2021.
• Ayyıldız, Esat. Klasik Arap Şiirinde Emevî Dönemine Kadar Hiciv. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2020.
• Bağdatlı Müderriszâde, Mehmed Fehmi. Târîh-i Edebiyyât-ı Arabiyye (Arap Edebiyat Tarihi Cahiliye Devri-1). haz. İsmail Araz, C.1, Ankara: Fecr Yayınları, 2021.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir, Fütûhu’l-Büldân. thk. Abdullah Enîs et-Tebbâ’- Ömer Enîs et-Tebbâ’, Beyrut: Müessesetü’l-Maârif, 1987.
• Belâzürî, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Câbir. Ensâbû’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr. C.1, Beyrut: Dârü'l-Fikr, 1997.
• Câbizâde, Ali Fehmi b. Şakir Mostarî. Hüsnü's-sıhâbe fî şerhi eşâri's-sahâbe. Dersaâdet: Ruşen Matbaası, 1324.
• Cevdet Paşa, Ahmed. Hz. Muhammed’in (s.a.v.) Hayatı. İstanbul: Çelik Yayınevi, 1979.
• Cumahî, Ebû Abdullah Muhammed İbn Sellâm. Tabakatu fuhuli’i-şuâra. şrh. Mahmûd Muhammed Şakir. Kahire: Matbaatü’l-Medenî, ts.
• Çağatay, Neşet. İslamdan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1957.
• Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1973.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi- II, 3. baskı. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2017.
• Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi. edt. Hakkı Dursun Yıldız. C.1, İstanbul: Çağ Yayınları,1986.
• Emin, Ahmed. Fecrü’l-İslam. çev. Ahmed Serdaroğlu. Ankara: Kılıç Kitabevi, 1976.
• Hanna el-Fahurî, el-Câmi‘ fi tarihi’l-edebi’l-Arabî el-edebü’l-kadim. Beyrut: Dârü’l-Cil, 1986. (Fotokopi Nüsha).
• Gök, Murat. “Kâ’b b. Mâlik’in Hayatı ve Kişiliği”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü 2010.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. el-İstîâb fî ma’rifeti’l-ashâb. thk. Abdullah Abdümusin et-Türkî. C. 2, Byy: Merkezu Hicr li’l-buhus ve’d-dırasaati’l-Arabiyye ve’l-İslamiyye, 2019.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed. el-Muntazam fî Târihi'l-Mülûk ve'l-Ümem. thk. Muhammed Abdülkadir Ata-Mustafa Abdülkadir Ata. C.3, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed. el-Kâmil fi't-Târih. thk. Ebi’l-Fidâ Abdullah el-Kadî. C. 2, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Ali b. Muhammed. Üsdü’l-ğâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavviz v. dğr., C. 2-3, Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1996.
• İbn Habîb, Ebû Ca‘fer Muhammed. Kitâbü’l-Muhabber, thk. İlse Lichtenstadter. Beyrut: Dârü'l-Âfâkı'l-Cedîde, ts. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkâ v. dğr. C.1-4, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed. Sîret-i İbn İshâk. thk. Ahmed Ferid Mezidî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed. Zadü’l-Meâd fi Hedyi Hayri’l-İbâd. thk. Şuayb el-Arnaut-Abdülkadir Arnaut. C.1. 26. baskı. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1994-96.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl. el- Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. C. 5-6, Cize: Dârü'l-Hicr, 1997.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim. eş-Şi’r ve’ş-şuara. thk. Ahmed Muhammed Şükrî, C.1, Kahire: Dârü’l-Maârif, 1968.
• İbn Reşik, Ebû Ali Hasan el-Ezdî. el-Umde fî sınâati’ş-şiir ve nakdi. thk. en-Nebevî Abdülvahid Şa’lan, C.1. 2. baskı. Kahire: Düretü’l-Gavvas, 2019.
• İbn Sa'd, Ebû Abdullah Muhammed. Kitabu’l-Tabakâti’l-Kübrâ. thk. Ali Muhammed Ömer. C.1, 2, 4, Kahire: el-Mektebetü’l-Hancî, 2001.
• İbn Seyyidünnas, Ebü’l-Feth Fetthuddîn Muhammed b. Muhammed. Minahü’l-midah. thk. İffet Visal Hamza. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1987.
• İsfahanî, Ebü’l-Ferec Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed. Kitabu’l-Egânî. thk. İhsan Abbas-İbrahim es-Sa’afin, Bekr Abbas. C. 4, 17. 3. baskı, Beyrut: Dârû Sadır, 2008.
• Karadağ, Mehmet. “Hassân b. Sâbit’in Hayatı ve Şairliği”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü 2013.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr b. Muhammed. Nizamü'l-hükümeti'n-nebeviyye. (Teratibü'l-idariyye). thk. Abdullah el-Halidi. C.1. 2. baskı, Beyrut: Şirketü Dârü’l-Erkâm İbn Ebi’l-Erkâm, ts.
• Kuşçalı, Ali. “Abdullah b. Revâha’nın Hayatı ve Şahsiyeti”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Umretü’l-Kazâ”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 42, İstanbul (2012): 153-155.
• Özek, Ali vd., Kur’ân-ı Kerim ve Meâli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Sandıkçı, Cemal. Arap Şiirinin Kur’an Lafızlarını Anlamaya Etkisi. Samsun: Üniversite Yayınevi, 2015.
• Sarıçam, İbrahim. “Hz. Muhammed (SAV)’in Peygamber Olarak Gönderildiği Ortam”, Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV) Özel Sayı, 2. baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003.
• Sarıçam, İbrahim. Emevî-Hâşimî İlişkileri (İslam Öncesinden Abbâsîlere Kadar). 4. baskı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015.
• Savran, Ahmet. “Kâ’b b. Züheyr”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, İstanbul (2001): 7-8.
• Şâmî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf. Sübülü'l-hüda ve'r-reşad fî sîreti hayri'l-ibad. thk. Abdülazîz Abdülhalik Hilmi. C. 2, 3, 6, Kahire: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye, 1997.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-rusül ve’l-mülük. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim. C. 2,3. 2. baskı, Mısır: Dârü'l-Mearif, 1968.
• Tuna, Sedat. “el-Ahtal ve Cerîr’in Emevî Halifelerine Methiyeleri: Siyasi Şiir”, Bilimname Akademik Araştırma Dergisi, 52/ 2 (2024), 339-383.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Kitabu’l-meğâzî. thk. Marsden Jones. C.1-3, Beyrut: Alemü'l-Kütüb,1984.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh. Muʿcemü’l-büldân. C. 4, Beyrut: Dârû Sadır, 1977.
• Yedi Askı Arap Edebiyatının Harikaları. çev. Nurettin Ceviz v. dğ., Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Yiğit, İsmail. “Sevîk”, TDV İslam Ansiklopedisi. C. 36, İstanbul (2009): 585.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaut-Hüseyin Esat. C. 2, 3. baskı, Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1985.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târihü’l-İslam ve vefeyâtü’l-meşâhir ve’l-a’lâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. C. 2, Beyrut: Dârü'l-Kitabi'l Arabî, 1987.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân, es-Siretü’n-nebeviyye, thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. C.1, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996.