ŞİÂ’NIN OMUZLARINDA YÜKSELEN ŞEHİR; SEBZEVÂR

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 13 - 22, 19.06.2019

Derya Coşkun

Öz

Şehir insanların yaşamlarını sürdürdükleri
yerleşim yerlerine verilen ad olarak tanımlanmakta olup aslında insanın
kaderinin oluştuğu yerdir. Şehir, sadece toprak parçası değil, dil, din ve
kültürlerin kimi zaman bir arada kimi zaman da mücadeleler içinde farklı
yollarla ayrıştığı bir dinamiktir. Dünyanın cenneti sıfatının belki de en çok
yakıştığı yer olan Sebzevâr, küçük bir şehir olarak bilinmesine rağmen geniş
bir alanı etkileyecek olayların yaşanmasından mütevellit şaşırtıcı bir
coğrafyadır. Zamanla farklı siyasi teşekküllerin yönetimine girmiş olmasından
kaynaklı olsa gerek hem Sünni hem de Şiî yapının bir arada yaşamak zorunda
kaldığı Sebzevâr, geçen yıllar içinde seçimini Şiâ’dan yana kullanmıştır. Bu
nedenle birçok zulüm ve mücadelenin yaşandığı, Horasan’ın kıymetli küçük bir
şehri olarak tarih sayfalarındaki yerini almıştır. Bu bağlamda
değerlendirildiğinde Sebzevâr’ın coğrafî kimliği ve bu kimliğin siyasi hayata
verdiği yön makalenin ana konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sebzevâr, Beyhak, Şia

Kaynakça

• KaynakçaAUBİN, J., “La fin de L’Ètat Sarbadâr du Khorassan”, JA, CCLXII/1-3, 1974, s. 95-118BEYHAKÎ, Ebû’l-Fazl Muhammed b. Hüseyin, Târîh-i Beyhakî, (Tshh.: Feyyaz-Ganî), Kitâbfurûş-i Bikarar, Meşhed, 1324ş.BEYHAKÎ, Mahmudî, Sebzevar Şehr-i Dirinehâ-i Pâydâr, Kitabistân-î Meşhed, Meşhed, 1370ş.CEYHÂNÎ, Ebûl Kâsım b. Ahmed, Eşkâlu’l Alem, (Trc.: Ali b. Abdusselâm), İntişârât-i Astânı Kuds, Meşhed, 1368şEL-HAMEVÎ Ebu Abdullah Şihabüddin Yâkut b. Abdullah el-Bağdadi er-Rumi, Mu’cemül-Büldân (Zeyli Kelimei Beyhak), Dâr-ul Haya’ul Terâs el Arabî, Beyrut, 1399hk.EL-İSTAHRİ, Ebû İshak İbrahim b. Muhammed el-Fârisî, Mesâlikü’l-Memâlik (Nşr.: M. J. De Goeje), Leiden 1927’den ofset 1967.EMİN, Seyyid Alinakî, Târîh-i Sebzevar, (Düzenleyen: Seyid Hasanî Emin), İntişârât-i Dâiretu’l Maârif-i İslamî, Tahran, 1382ş.EMİNZÂDE, Ali, Conbeşha-i Şiî der Târîh-i İran, İntişârât-i Ümid Mehr, Sebzevar 1384. FRYE, Rıchard N., “The Role of Abû Muslim in the Abbâsid Revolt”, The Muslim World, MWXXXVII, 1947, s. 28-38.HUART, CI., “Beyhak”, İA, II, s. 582.İBN FUNDUK, Ebû’l Hasan Beyhaki, Târîh-i Beyhak, (Neşr.: Ahmed Behmenyâr), İntişârât-i Ofset Mervi (Bita), Tahran, 1317hş.İBN HAVKAL, Ebû'l-Kâsım Muhammed b. Alî en-Nasîbî el-Bağdâdî, Sûretü’l-arz, (Nşr.: M, J. De Goeje), Leiden 1938’den ofset 1967.KAFESOĞLU, İbrahim, Harezmşahlar Devleti Tarihi, TTK Yayınları, Ankara 1984.KONUKÇU, Enver, “Beyhak”, TDVİA, VI, s. 57-58. MAKDİSİ, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed, Ahsenü't-Tekasim fi Ma'rifeti'l-Ekalim, (Trc.: Alinakî Münzevî), Neşrî Kâvyân, Tahran, 1361ş.MANZ, Beatrice Forbes, “Military Manpower in Late Mongol and Timurid Iran”, Cahiers d’ Asie Centrale L’ héritage Timouride: Iran-Asie Centrale-İnde, CXVe-XVIIIe siécles, 3/4, 1997, s. 43-55.MÉLİKOFF, İréne, Türk-İran Epik Geleneği İçinde Horasan Teberdarı Ebu Müslim, (Trc.: Armağan Sarı), Elips Kitap Yayınları, Ankara, 2012.MOSCATİ, S., “Abû Muslim”, El2 (Fr.), I, s. 145.MUHAMMED HASAN HAN, İtimatu’s Saltane, Mir’âtu’l Bûldân, I, (İhtimam: Abdülhüseyn Nevâî-Mîr Hâşim Muhaddis), İntişârât-i Dânişgâh-i Tahran, Tahran, 1336ş.OĞUZ, Burhan, Türk Halk Düşüncesi ve Hareketlerinin İdeolojik Kökenleri, II, Simurg Kitapçılık, İstanbul, 1977. RÂZÎ, Emin Ahmedî, Heft İklimi, (Nşr.: Cevâd-ı Fâzıl), II, Kitâbfurûş-i İlmi/Bita, Tahran, 1341hş.ŞİRVÂNÎ, Hâc Zeyne’l Abidin, Bostânu’s Seyaha, İntişârât-i Kitâbhâneha-yi Senaî ve Mahmudî,, Tahran, 1315hk.USLU, Recep, Hicrî I-II. Yüzyıllarda Horasan Tarihi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1997.UYGUR, Türker, Büyük Selçuklular Döneminde Horasan’da Fikri Hayat, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa, 2011.WELHAUSEN, J., Arap Devleti ve Sukûtu, (Trc.: Fikret Işıltan), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1963.YILDIZ, Hakkı Dursun, “Ebû Müslim-i Horasânî”, TDVİA, X, s. 197-199.YÛSOFÎ, G. H., “Abû Moslem Korâsânî”, Elr., I, s. 341-344.ZEYDAN, Corci b. Habib, Ebû Müslim el-Horâsânî, Kahire, 1933.