Selçuklular Devrinde Sincar’da Bir Türkmen Beyliği: Bekçioğulları (1096-1128)

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 151 - 158, 26.12.2019

Hüseyin Kayhan

Öz

Selçuklu
Devleti’nin kurulduğu anlarda İran’a gelen ve devletin hizmetine girerek askeri
faaliyetlerde bulunduğu anlaşılan Yıva Türkmenlerinin reisi Bekçi Bey’in
oğullarından Arslantaş’ın ve Temir Yürek’in liderliğindeki gurup, Kuzey Irak’da
Musul yakınlarında Sincar’da 1096’dan 1128 yılına kadar geçen 34 yıl boyunca
hâkim oldular. Burada kurulan Yıva Türkmen beyliği ataları Bekçi Bey’den dolayı
Bekçioğulları ismiyle anıldı. Bu beylik bir yandan Haçlı devletleri ile
mücadele ederken, diğer yandan da Sultan Melikşah’ın ölümünden sonra yaşanan siyasî
çözülmelerde Kuzey Irak’ta devlete bağlı bir politika takip etti. Irak
Selçukluları Devleti’nin kurulmasından sonra da varlığını bir müddet sürdüren
bu beylik, İmâdeddin Zengi’nin Musul valiliğine atandığı zamana kadar bölgede
güçlü bir şekilde hayatta kalmayı başardı.

Anahtar Kelimeler

Sincar, Arslantaş, Selçuklular, Temir Yürek

Kaynakça

• Abû’l-Farac, Abû'l-Farac Tarihi, Çev, Ö. R. Doğrul, 2 Cild, Ankara, 1987.Albert of Aachen, Historia Ierosolimitana, History of The Journey to Jerusalem, Eng. tr. Susan B. Edginton, New York, 2007.Alptekin, C., Dimaşk Atabegliği (Tog-Teginliler), İstanbul, 1985.Anonim Süryani Vekayinamesi, Târîhu’r-Ruhâvî el-Mechul (1234), Süryaniceden çev. A. Abouna, Bağdad, 1986.Ebû’l-Fidâ, Târîhu Ebû’l-Fidâ, Tahkik: M. Dayyûb, 2 Cild, Beyrut, 1997.Fulcher of Chartres, A History of The Expedition to Jerusalem 1095-1127, Eng. tr. F. Rita Ryan, Knoxville, 1969.İbn Haldûn, Târîhu İbn Haldûn, Tahkik: H. Şuhâde, S. Zekkâr, 8 Cild, Beyrut, 2000.İbn Hallikân, Vefayâtu’l-Âʽyân, Tahkik: İhsan Abbas, Beyrut, 1978.İbn Hamdûn, et-Tezkîretu’l-Hamdûniyye, 12. Cüz, Topkapı Sarayı Ktp. No: A.3/2948.İbn Şeddâd, el-A’laku’l-Hatîre fî Zikri Umerâ eş-Şâm ve’l-Cezîre, Nşr. Yahya Abbâre, III/1, Dimaşk, 1978.İbnu’l-Adîm, Bugyetu’t-Taleb fî Târîhi Haleb, Kısmen Çev. Ali Sevim, Biyografilerle Selçuklular Tarihi, İbnu’l-Adîm, Bugyetu’t-Taleb fî Târîhi Haleb (Seçmeler), Ankara, 1982.İbnu’l-Adîm, Zubdetu'l-Haleb min Târîhi Haleb, Nşr. S. Dahhan, Dimaşk, II, 1954.İbnu’l-Cevzî, el-Muntazam fi Târîhi'l-Mulûk ve'l-Umem, 10 Cild, Haydarabad, 1357.İbnu’l-Esîr, el-Kâmil fi't-Târîh, Çev. A. Özaydın, A. Ağırakça, İslâm Tarihi, İbnu’l-Esîr, el-Kâmil fi't-Târîh Tercümesi, 12 Cild, İstanbul, 1987. İbnu’l-Esîr, et-Târîhu'l-Bâhir fî Devleti'l-Atabekiyye, Nşr. A. A. Tolaymat, Kahire, 1963.İbnu’l-Kalânisî, Zeyli Târîhu Dimaşk, Nşr. H. F. Amedroz, Beyrut, 1908.Jowzali, O. I., Selçuklular Döneminde Musul (1057-1127), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 2004.Kayhan, H., Irak Selçukluları (514-590/1120-1194), Konya, 2001.Kayhan, H., “Şehrizor Türkmen Beyliği Kıfçakoğulları”, Yeni Türkiye 82 – Ortadoğu Özel Sayısı, Ankara, 2016, 85-89. Özaydın, A., Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi (498-511/1105-1118), Ankara, 1990.Runciman, S., Haçlı Seferleri Tarihi-II, Çev. F. Işıltan, Ankara, 1987.Sevim, A., Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, Ankara, 1989.Sıbt İbnu’l-Cevzî, Mirʻatu’z-Zemân fî Târîhi’l-Âyân (449-499), Tahkik M. E. Hinn, K. M. el-Hakka, XIX. cüz, Beyrut, 2013. Sümer, F., “Afşin”, TDVİA, I, 440-441.Sümer, F., Oğuzlar (Türkmenler) – Tarihleri, Boy Teşkilâtı, Destanları, İstanbul, 1980.Sümer, F., Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları – II, İstanbul, 1999.Şumeysânî, H., Medîneti Sincâr, Beyrut, 1983.Urfalı Mateos, Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), Çev. H. D. Andreasyan, Ankara, 1987.Yürekli, T., “Selçuklular döneminde Sincar”, Dinî Araştırmalar, XI/32, Eylül-Aralık, 2008, 259-262.