Bulgar-Bizans İlişkilerine Ankhialos Savaşlarının Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 29 - 41, 26.06.2022

Orhun Küskü

https://doi.org/10.48120/oad.1021277

Öz

Tuna Bulgar Devleti (Birinci Bulgar Devleti) yedinci yüzyılın sonlarında Tuna (Istros) ile Balkan dağ silsilesi (Haemus) arasında ortaya çıktığı zaman Bizans İmparatorluğu Balkan Yarımadası’nda güçlü bir rakiple karşılaşmıştır. Onuncu yüzyılın sonlarına değin iki devlet arasında kıyasıya bir nüfuz mücadelesi süregelmiştir. Balkanlar üzerinden girişilen bu mücadelede, özellikle sınır hattında yer alan Ankhialos her iki güç için de değerli bir sınır kalesi ve limanı hâline gelmiştir. Balkanlar üzerindeki hegemonya yarışında sürekli el değiştiren Ankhialos iki tarafı da etkileyen önemli savaşlara sahne olmuştur. Karadeniz’in batı sahil şeridi üzerinde bulunan Ankhilaos’un sahip olduğu coğrafi konumu bilhassa Bizans’ın Bulgarlara yönelik savaş planlarında etkin bir rol oynamıştır. Bu mevkide Bizans, Bulgar Devleti’ne karşı üç tane büyük saldırı gerçekleştirmiş ve her biri Bulgarları Balkanlarda bir tehdit olmaktan çıkarmayı amaçlamıştır. Ancak bu gaye doğrultusunda tertiplenen tüm saldırılara rağmen Bulgarlar, uzun yıllar Bizans İmparatorluğu’nun batı toprakları için ciddi bir tehlike olmayı sürdürmüşlerdir.

Anahtar Kelimeler

Tuna Bulgar Devleti, Bizans İmparatorluğu, Ankhialos, Balkanlar

The Effect of Anchialos Wars on Bulgarian-Byzantine Relations

Öz

When the Danube Bulgar State (First Bulgarian State) emerged between the Danube (Istros) and the Balkan mountain range (Haemus) in the late seventh century, the Byzantine Empire faced a strong rival in the Balkan Peninsula. The fierce struggle for domination between the two states continued until the end of the tenth century. In this struggle over the Balkans, especially Anchialos which was located on the border line, became a valuable border fortress and port for both powers. Anchialos, constantly changing hands in the race for hegemony on the Balkans, was the scene of important wars that affected both sides. The geographical location of Anchilaos, located on the western coastline of the Black Sea, played an active role particularly in the Byzantine war plans against the Bulgarians. At this site, Byzantium carried out three major attacks against the Bulgarian State and each of them aimed to remove the Bulgarians from being a threat in the Balkans. However, despite all the attacks organized for this purpose, the Bulgarians continued to be a serious threat to the western lands of the Byzantine Empire for many years.

Anahtar Kelimeler

Danube Bulgarian State, Byzantine Empire, Anchialos, Balkans

Kaynakça

• “9. Yüzyıl Bizans Kroniği Scriptor İncertus (811 Kroniği)”, Çev. Hüseyin Uçar, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, C. 127, S: 251, (2021), ss. 367-374.
• Ahmetbeyoğlu, Ali; “Bulgar Hakanlar Listesi”, Tarih Enstitüsü Dergisi, S: 14, (1994), ss. 1-8.
• Ahmetbeyoğlu, Ali; “Madara Kaya Kabartması ve Kitâbeleri”, Tarih Dergisi, S: 35, (1994), ss. 35-54.
• Bazin, Louis; Eski Türk Dünyasında Kronoloji Yöntemleri, Çev. Vedat Köken, TDK Yayınları, Ankara, 2011.
• Browning, Robert; Byzantium and Bulgaria, Temple Smith, London, 1975.
• Browning, Robert; The Byzantine Empire, The Catholic University of America Press, Washington, 1992.
• Bury, J. B.; A History of Later Roman Empire, from Arcadius to Irene (395-800), Vol. II, Macmillan and Co., London, 1889.
• Crampton, R. J.; A Concise History of Bulgaria, Cambridge University Press, New York, 2005.
• Curta, Florin; The Making of the Slavs: History and Archaeology of the Lower Danube Region, c. 500-700, Cambridge University Press, Cambridge, 2004.
• Curta, Florin; “Qagan, Khan or King? Power in Early Medieval Bulgaria (Seventh to Ninth Century)”, Viator, Vol. XXXVII, (2006), ss. 1-31.
• Evans, Stanley G.; A Short History of Bulgaria, Lawrence&Wishart, London, 1960.
• Fehér, Géza; Bulgar Türkleri Tarihi, Çev. Heyet, TTK Yayınları, Ankara, 1984.
• Fiedler, Uwe; “Bulgars in the Lower Danube Region, A Survey of the Archaeological Evidence and of the State of Current Research”, The Other Europe in the Middle Ages, Avars, Bulgars, Khazars, and Cumans, (Edit. Florin Curta), Brill, Leiden, 2008, ss. 151-236.
• Fine, John V. A.; The Early Medieval Balkans, The University of Michigan Press, Ann Arbor, 1991.
• Golden, Peter B.; Khazar Studies, Vol. I, Akadémiai Kiado, Budapest, 1980.
• Gregory, Timothy E.; Bizans Tarihi, Çev. Esra Ermert, YKY, İstanbul, 2021.
• Güneş, Cüneyt; Bizans Anadolusu’nda Askerî ve İdarî Bir Sistem: Thema Sistemi (VII. Yüzyıldan XI. Yüzyıla Kadar), TTK Yayınları, Ankara, 2021.
• Güneş, Cüneyt; Bizans İmparatorluğu Kurumları ve Unvanları (IX. ve XI. Yüzyıllar), Selenge Yayınları, İstanbul, 2021.
• Haldon, John; Warfare, State and Society in the Byzantine World, 565–1204, UCL Press, London, 1999.
• Haldon, John; The Byzantine Wars, The History Press, 2013.
• Haldon, John; Bizans Tarih Atlası, Çev. Ali Özdamar, Alfa Yayınları, İstanbul, 2021.
• Hristov, Ivan; Mare Ponticum: Coastal Fortresses and Harbour Zones in the Province of Haemimont 5th-7th Century, Unicart, 2018.
• Hupchick, Dennis P.; The Bulgarian-Byzantine Wars for Early Medieval Balkan Hegemony, Palgrave Macmillan, 2017.
• Jenkins, Romilly et al; Constantine Porphyrogenitus De Administrando Imperio A Commentary, Dumbarton Oaks, Washington, 2016.
• Jenkins, Romilly; Byzantium: The Imperial Centuries AD 610-1071, Barnes & Noble Books, New York, 1993.
• Kafesoğlu, İbrahim; Bulgarların Kökeni, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1985.
• Karatay, Osman; “Tuna Bulgarları”, Doğu Avrupa Türk Tarihi, (Ed. Osman Karatay - Serkan Acar), Kronik Kitap, İstanbul, 2021, ss. 257-275.
• Kayapınar, Ayşe; “Bulgarların Balkanlara Göçü ve Tuna Bulgar Devleti”, Balkanlar El Kitabı, Cilt I, (Ed. Bilgehan A. Gökdağ - Osman Karatay), Akçağ Yayınları, Ankara, 2017, ss. 109-131.
• Kuelzer, Andreas; “The Byzantine Road System in Eastern Thrace: Some Embarks”, Byzantinische Forschungen, C. 30, (2011), s. 179-202.
• Liudprand of Cremona, The Complete Works of Liudprand of Cremona, Trans. Paolo Squatriti, The Catholic University of America Press, Washington DC., 2007.
• Loud, G. A.; “A Re-Examination of the 'Coronation' of Symeon of Bulgaria in 913”, The Journal of Theological Studies, Vol. 29, No. 1, (1978), ss. 109-120.
• Madgearu, Alexandru; Byzantine Military Organization on the Danube, 10th–12th Centuries, Brill, Leiden, 2013.
• Miller, William; “The Rise and Fall of the First Bulgarian Empire (679-1018)”, The Cambridge Medieval History, Vol. IV, (Edit. J. B. Bury), Cambridge University Press, Cambridge, 1923, ss. 230-245.
• Mitchell, Stephen; Geç Roma İmparatorluğu Tarihi MS 284-641, Çev. Turhan Kaçar, TTK Yayınları, Ankara, 2020.
• Mladjov, Ian; “The Crown and the Veil: Titles, Spiritual Kinship, and Diplomacy in Tenth-Century Bulgaro–Byzantine Relations”, History Compass, Vol. 13/4, (2005), ss. 171-183.
• Nicholas I Patriarch of Constantinople; Letters, Trans. R. J. H. Jenkins - L. G. Westerink, Dumbarton Oaks, Washington, 1973.
• Nikephoros Patriarch of Constantinople: Short History, Trans. Cyril Mango, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington, 1990.
• Obolensky, Dimitri; The Byzantine Commomwealth, Eastern Europe, 500-1453, Praeger Publishers, New York, 1971.
• Oikonomides, Nicolas; A Collection of Dated Byzantine Lead Seals, No. 26, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington, 1986.
• Ostrogorsky, Georg; Bizans Devleti Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, TTK Yayınları, Ankara, 2019.
• Runciman, Steven; A History of the First Bulgarian Empire, G. Bell&Sons, London, 1930.
• Sharankov, Nicolay - Yankov, Dimitar; “A 784 AD Inscription of Constantine VI and Irene from Beroe-Irenopolis (Modern Stara Zagora, South Bulgaria)”, Archaeologia Bulgarica, XII/1, (2008), ss. 77-86.
• Shepard, Jonathan; “Slavs and Bulgars”, The New Cambridge Medieval History, c. 700-900, Vol. II, (Edit. Rosamond McKitterick), Cambridge University Press, 2008, ss. 228-248.
• Skylitzes, John; A Synopsis of Byzantine History, 811-1057, Trans. John Wortley, Cambridge University Press, New York, 2010.
• Sophoulis, Panos; Byzantium and Bulgaria, 775–831, Brill, Leiden, 2012.
• John L. Teall, “The Grain Supply of the Byzantine Empire, 330-1025”, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 13, (1959), ss. 87-139.
• Tekin, Talât; Tuna Bulgarları ve Dilleri, TDK Yayınları, Ankara, 1987.
• The Chronicle of the Logothete, Trans. Staffan Wahlgren, Liverpool University Press, Liverpool, 2019.
• The Chronicle of Theophanes Confessor: Byzantine and Near Eastern History, AD 284-813, Trans. Cyril Mango - Roger Scott, Clarendon Press, Oxford, 1977.
• The Ecclesiastical History of Evagrius Scholasticus, Trans. Michael Whitby, Liverpool University Press, Liverpool, 2000.
• The History of Leo the Deacon: Byzantine Military Expansion in the Tenth Century, Trans. Alice-Mary Talbot - Denis F. Sullivan, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington, 2005.
• The History of Theophylact Simocatta, Trans. Michael and Mary Whitby, Oxford University Press, Oxford, 1986.
• The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. I-II-III, (Edit. Alexander P. Kazhdan), Oxford University Press, New York, 1991.
• Toynbee, Arnold; Constantine Porphyrogenitus and His World, Oxford University Press, London, 1973.
• Treadgold, Warren; The Byzantine Revival, 780-842, Stanford University Press, Stanford, 1988.
• Zacos, G. - Veglery, A.; Byzantine Lead Seals, Vol. I/III, No. 2672, J. J. Augustin, Basel, 1972.
• Zimonyi, Istvan; “Bulgarlar ve Ogurlar”, Türkler, Cilt II, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, ss. 1054-1073.
• Zlatarski, V. N.; “Kurum Han”, Çev. M. Türker Acaroğlu, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S: 10-11, (1982), ss. 125-146.
• Procopius; Buildings, III, https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Procopius/Buildings/3*.html, Loeb Classical Library, 1940 (Erişim tarihi: 15.10.2021).
• Theophanes Continuatus, Trans. Paul Stephenson, http://web.archive.org/web/20010620021821/homepage.mac.com/paulstephenson/trans/theocont.html, 1998 (Erişim tarihi: 01.11.2021).