On the Trail of a Monk in the Eleventh Century: Christodoulos of Patmos and the Turks

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 427 - 446, 26.06.2023

Cüneyt Güneş

https://doi.org/10.48120/oad.1283773

Öz

Christodoulos, known as the founder of the monastery of Patmos in Greece was born in Niceia in Bithynia in 1020 (d. 1093). During the dangerous and turbulent period of the Byzantine Empire, he served in Palestine, on Mount Latros, on the island of Kos and Patmos. Saint Christodoulos of Patmos founded the the Monastery of Saint John the Theologian, founded in 1088 with the support of Emperor Alexios I Komnenos (1081-1118), who donated the island of Patmos. First Christoudoulos was attacked by the Turks and survived the Turks’ attacks in Jerusalem, then in Latros, Strobilos, on the island of Kos and on the island of Patmos. He wrote his work called Hypotyposis in 1091. The text of Hypotyposis contains important information about both the life of Saint Christodoulos and the Turks. Unfortunately, this text has not been the subject of a detailed study. The information given by Christodoulos after escaping from Jerusalem is very valuable not only for the history of the Eastern Mediterranean, but also for the history of Southwest Anatolia and Turk. In this article will be study both the life of Christodoulos and the informations he gave about the Turks.

Anahtar Kelimeler

Christodoulos, Byzantine, Turks, Patmos, Latros.

On Birinci Yüzyılda Bir Keşişin İzinden: Patmoslu Christodoulos ve Türkler

Öz

Yunanistan’daki Patmos Manastırının kurucusu olarak bilinen Christodoulos, Bithynia bölgesindeki Nikeia’da 1020 (ö. 1093) yılında doğdu. Bizans İmparatorluğu’nun tehlikeli ve çalkantılı bir döneminde Filistin’de, Latros Dağı’nda, Kos Adası’nda ve Patmos’ta görev yaptı. Patmoslu Christodoulos son olarak 1088 yılında Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos (1081-1118) tarafından kendisine bağış olarak verilen Patmos Adası’nda Aziz Theologos/Yuhanna Manastırını kurdu. Christodoulos ilk başta Kudüs’te sonra Latros, Strobilos, Kos Adası ve Patmos Adası’nda Türk saldırılarına uğradı ve bu saldırılardan kurtuldu. 1091’de Hypotyposis adlı çalışmasını yazdı. Grekçe yazılan Hypotyposis metni hem Türkler hem de Aziz Christodoulos’un hayatı hakkında önemli bilgiler içermektedir. Ne yazık ki bu metin ülkemizde detaylı bir çalışmanın konusu olmamıştır. Selçuklu Türkleri’nin saldırısı sonrasında Kudüs’ten kaçtıktan sonra Christodoulos’un vermiş olduğu bilgiler, sadece Doğu Akdeniz tarihi için değil hem Güneybatı Anadolu hem de Türk tarihi açısından oldukça kıymetlidir. Bu makalede, hem Christodoulos’un hayatı hem de Türkler hakkında vermiş olduğu bilgiler Güneybatı Anadolu özelinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Christodoulos, Bizans, Türkler, Patmos, Latros.

Kaynakça

• Adak, Mutlu, Çaka Bey ve Emirliği-Coğrafî İmkânlar ve Siyasî Hayatın Dinamik Unsurları, Çizgi Kitabevi, İstanbul 2022.
• Antonopoulou, Theodora, “The Canon on St Christodoulos of Patmos by Daniel, Metropolitan of Smyrna”, ΗΜΑΤΑ ΠΑΝΤΑ, Studies on Classical, Byzantine and Moden Greek Literature, Philosophy and Culture in Honour of Prof. Andreas I. Voskos, (Ed. A. Papathomas-G. Karla-D. Stamatis), Athens 2020, ss. 535-556.
• Arentzen, Thomas-Krueger, Derek, “Romanos in Manuscript: Some Observations on the Patmos Kontakarion”, Proceeding of the 23rd International Congress of Byzantine Studies, (Ed. Bojana Krsmanović-Ljubomir Milanović, Belgrade 2016, ss. 648-654.
• Ayönü, Yusuf, “İzmir’de Türk Hâkimiyetinin Başlaması”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. IX, S. 1, 2009, ss. 1-8.
• Bartusis, M., “Proasteion”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. III, (Ed. A. P. Kazhdan vd.), Oxford University Press 1991, ss. 1724.
• Beihammer, Daniel, A., Bizans ve Müslüman Türk Anadolu’nun Doğuşu (1040-1130), (Çev. Tarık Özbek), Koyusiyah Yay., Ankara 2022.
• Belke, Klaus, Bithynien und Hellespont, Vienna 2020.
• Bindokat-Peschlow, A., “Latmos’taki Prehistorik Kaya Resimleri”, Karialılar-Denizcilerden Kent Kuruculara, (Çev. Güler Ateş), (Haz. O. C. Henry-Ayşe Belgin-Henry), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2020, ss. 174-187.
• Byzantine Monastic Foundation Documents, Vol. V, (Trans. P. Karlin-Hayter), (Ed. J. P. Thomas-A. C. Hero), Dumbarton Oaks 2000.
• Cahen, Claude, Osmanlılardan Önce Anadolu, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2002.
• Daftary, Farhad, İsmaililer-Tarihleri ve Öğretileri-, (Çev. Ahmet Fethi), Alfa Yay., İstanbul 2014.
• Duygu, Zafer, Hıristiyanlık ve İmparatorluk-Geç Antikçağ’da Kilise-Devlet İlişkileri ve Kristoloji Paradigmaları, Divan Kitap Yay., İstanbul 2017.
• Duygu, Zafer, İslâm ve Hristiyanlık, Timaş Yay., İstanbul 2021.
• Herda, A.-Brückner, H.-Müllenhoff, M.-Knipping, M., “From the Gulf of Latmos to Lake Bafa: On the History, Geoarchaeology, and Palynology of the Lower Maeander Valley at the Foot of the Latmos Mountains”, Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, Vol. 88, No. 1, 2019, s. 1-86.
• Kazhdan, A.-Talbot, M. A., “Protos”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. III, (Ed. A. P. Kazhdan vd.), Oxford University Press 1991, ss. 1746-1747.
• Kurat, Nimet, Akdes, Çaka Bey-İzmir ve Civarındaki Adaların İlk Türk Beyi M. S. 1081-1096, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara 1966.
• Göney, Süha, Büyük Menderes Bölgesi, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul 1985.
• Güneş, Cüneyt, “On İkinci Yüzyılda Bizans ve Türkler Arasında Bir Sınır Garnizonu: Phileta”, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Vol. 5, S. 9, 2023, ss. 117-128.
• Güneş, Cüneyt, Bizans İmparatorluğu Kurumları ve Unvanları (IX. ve XI. Yüzyıllar), Selenge Yay., İstanbul 2021.
• Haldon, F. John, “Theory and Practice in Tenth-Century Military Administration-Chapters II, 44 and 45 of the Book of Ceremonies”, Travaux et Mémories, 13, Paris, 2000, ss. 201-352.
• Harman, Faruk, Harun, “İncil”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 22, 2000, s. 270-276.
• Janin, R., Les églises et les monastères des grands centres byzantins: (Bithynie, Hellespont, Latros, Galèsios, Trébizonde, Athènes, Thessalonique): Vol. II, Paris 1975.
• Kaya, İlknur, “Münzevi Yaşam Fikrinin Bizans Tasvirlerindeki Yansımaları: Sütun Üzerinde Yaşayan Azizler”, Sosyal Bilimlerde Güncel Akademik Çalışmalar, Vol. III, (Ed. Mehmet Evsile vd.), Gece Kitaplığı, Ankara 2018, ss. 1-37.
• Kuşçu, D. Ayşe, “Büyük Selçuklu Devletinin Suriye, Filistin ve Mısır Politikasına Dair Bazı Tespitler”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 27, 2010, ss. 637-664.
• Komnena, Anna, Alexiad, (Çev. Bilge Umar), İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1996.
• Komnenae, Annae, Alexsias, Vol. II, Rec. A. Reifferscheir, Lipsiae 1884.
• MacCoull, B. S. Leslie-Ševčenko, P. N., “Raithou”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. III, (Ed. A. P. Kazhdan vd.), Oxford University Press 1991, s. 1770.
• Miklosich, F.-Müller, I., Acta et Diplomata Graeca Medii Aevi Sacra et Profana, Vol. 6, Vienna 1890.
• Niewöhner, Philipp, “The Byzantine Settlement History of Miletus and Its Hinterland – Quantitative Aspects. Stratigraphy, Pottery, Antropology, Coins, and Palynology”, Archäologischer Anzeiger, S. 2, 2016, ss. 225-290.
• Notitiae, Geographie Ecclesiastique de l’Empire Byzantin: Notitiae Episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae, Texte Critique, Introduction et Notes par Jean Darrouzés, Paris 1981.
• Peacock, S. C. A., Büyük Selçuklu İmparatorluğu, (Çev. Özkan Akpınar), İletişim Yay., İstanbul 2020.
• Porphyrogennetos, Konstantinos, De Thematibus, (Ed. A. Pertusi), Vaticano 1952.
• Sevim, Ali, Ünlü Selçuklu Komutanları (Afşin,Atsız, Artuk ve Aksungur), TTK Yay., Ankara 2011.
• Smyrlis, Kostis, “Monasteries, Society, Economy, and the State in the Byzantine Empire”, The Oxford Handbook of Christian Monasticism, (Ed. B. M. Kaczynski), Oxford University Press 2020, ss. 155-167.
• Papaioannou, Stratis, “Sicily, Constantinople, Miletos: The Life of a Eunuch and the History of Byzantine Humanism”, Myriobiblos, (Ed. Theodora Antonopoulos vd.), De Gruyter, Berlin 2015, ss. 261-284.
• Şahin, Derya-Tok, Emine, “Myndos Asar/Tavşan Adası Ekmek Mühür Kalıbı ve Hacı Pulları”, Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, S. 10, 2012, ss. 9-20.
• Talbot, M. A.-Kazhdan, A., “Lavra”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. II, (Ed. A. P. Kazhdan vd.), Oxford University Press 1991, s. 1190.
• Talbot, M. A.-Kazhdan, A., “Hegoumenos”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. II, (Ed. A. P. Kazhdan vd.), Oxford University Press 1991, ss. 907-908.
• Talbot, M. A.-Wharton, J. A., “Latros”, The Oxford Dictionary of Byzantium, Vol. II, (Ed. A. P. Kazhdan vd.), Oxford University Press 1991, ss. 1188-1189.
• Tiryaki, Ayça, “Erken Hıristiyanlık Döneminde Manastır Sisteminin Doğuşu”, Sanat Tarihi Dergisi, S. XVI/2, 2007, ss. 49-65.
• Tiryaki, Ayça, “Anadolu’da Manastır Hareketi ve Manastır Mimarisi”, Bizans Dönemi’nde Anadolu, (Çev. G. Bike Yazıcıoğlu), (Haz. Engin Akyürek-Koray Durak), Yapı Kredi Yay., İstanbul 2021, ss. 160-175.
• Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yay., İstanbul 1993.
• Vitae et Miracula Sancti Christoduli Patmensis, (Ed. Ioannis Polemis-Theodora Antonopoulou), Vienna 2021. Wiegand, Theodor, Milet: Ergebnisse der Ausgrabungen und Untersuchungen seit dem Jahre 1899-Der Latmos, Band 3/1, Berlin 1899.
• Wilson, Mark, “Geography of the Island of Patmos”, Lexham Geographic Commentary on Acts through Revelation, (Ed. Barry J. Beitzel), Lexham Press 2019, ss. 619-628.
• Wittek, Paul, Menteşe Beyliği, (Çev. O. Ş. Gökyay), TTK Yay., Ankara 1999. Yeni Ahit-Vahiy.