Contribution of Logic to Critical Thinking in the Islamic World; The Cases of Alpharabius and Avicenna

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 723 - 739, 26.12.2024

Remziye Selçuk

https://doi.org/10.48120/oad.1456533

Öz

Critical thinking in terms of logic; involves asking questions to uncover the truth of things, examining them from different perspectives, recognizing various stances and aiming to comprehend them as they ought to be. The ability to present solid evidence and to verify its validity or falsity is achievable through creative and critical mental processes. Thus, critical thinking enables visualizing the form of things in the mind, accurately aligning mental representations with external realities, expressing concepts effectively, identifying relationships between things, and utilizing these connections in meaningful ways.
Alpharabius highlights the benefits of the science of logic in fostering correct thinking. He emphasizes the importance of avoiding reasoning errors by adopting a critical stance when accepting or rejecting evidence, and identifying fallacies that appear to be correct. According to him, the rules of logic lead the person to think carefully and validly.
For Avicenna, in order to reach the reality of things, it is necessary to remove the blur that covers them. This is achieved by being able to see the essence and intrinsic nature of things. Critical observation pertains entirely to mental processes and the act of thinking itself. Avicenna employs critical observation as a means to acquire knowledge of things in alignment with their essence.What provides benefits in thinking is the science of logic and the rules it brings. According to him, humans need logic in all kinds of knowledge.
In this study, the contribution of logic to critical thinking will be discussed and examined by reconciling critical thinking with the science of logic from the perspective of Alpharabius and Avicenna, two of the main scholars of the Islamic world. Here, firstly, Alpharabius and Avicenna's views on the subject will be presented, their similarities and differences will be emphasized, and they will be examined within the framework of the science of logic.

Anahtar Kelimeler

Logıc, İnformal logıc, Critical thinking, Alpharabius, Avicenna

İslam Dünyası ve Eleştirel Düşünce Bağlamında Mantık İlminin Eleştirel Düşünmeye Katkısı; Fârâbî ve İbn Sînâ Örneği

Öz

Mantık ilmi açısından eleştirel düşünme; şeylerin hakikatine ulaşmak için sorular sormak, farklı yönlerden bakabilmek, farklı açıları görebilmek ve şeyleri olması gerektiği gibi kavramaya yöneliktir. Sağlam deliller getirebilmek, delillerin doğru ya da yanlışlığını denetleyebilmek yaratıcı ve eleştirel bir zihni faaliyetle mümkün olabilmektedir. Böylelikle şeylerin formunu zihinde canlandırmak, zihinde olan ile dış dünyada olanı doğru bir şekilde bağdaştırabilmek, şeyleri kavramlarla ifade edebilmek, yine şeylerin kendi aralarındaki bağıntılarını görebilmek ve bu bağlantıları görüp kullanabilmek gibi daha birçok işlemler eleştirel düşünme sayesinde olabilmektedir.
Fârâbî doğru düşünmede mantık ilminin faydasına değinmektedir. O, düşünmedeki hatalardan korunmayı, delilleri kabul ya da reddetmede eleştirel bir tavır takınarak doğru gibi görünen yanlışları fark etmeyi vurgulamaktadır. Ona göre mantık kuralları kişiyi dikkatli ve geçerli düşünmeye sevk eder.
İbn Sînâ için şeylerin gerçekliğine ulaşabilmek için üzerlerini kaplayan bulanıklığı gidermek gerekir. Bu ise şeylerin özlerini ve sahip oldukları mahiyetleri görebilmek sayesinde gerçekleşir. Eleştirel gözle bakmak düşünmeye yöneliktir, tamamen zihnîdir. İbn Sînâ eleştirel bakmayı şeyleri özüne uygun olarak, onların bilgilerine ulaşabilmek için aracı yapmaktadır. Düşünmede yarar sağlayan ise mantık ilmi ve onun sahip olduğu kurallardır. Ona göre insan her türlü bilgisinde mantığa ihtiyaç duyar.
Bu çalışmada İslam dünyasının başlıca düşünürlerinden Fârâbî ve İbn Sînâ’nın bakış açısıyla eleştirel düşünme mantık ilmiyle bağdaştırılarak mantığın eleştirel düşünceye katkısı ele alınıp irdelenecektir. Burada, Fârâbî ve İbn Sînâ’nın konuyla alakalı görüşleri ortaya konacak, benzerlik ve farklılıkları üzerinde durulacak ve mantık ilmi çerçevesinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Mantık, İnformel mantık, Eleştirel düşünme, Fârâbî, İbn Sînâ

Kaynakça

• Baba, Coşkun. “Dil ve Mantık İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Eskiyeni 40 (Mart 2020), 95-106.
• Dewey, John. Nasıl Düşünürüz?, çev.Halil Kayıkçı.Ankara:Fol Yayınları,2022.
• Ece, Muhammet Nasih. “Fârâbî’de Mantık Bilimine İlişkin Bazı Temel Meseleler”, Bilimname XXXVII (2019/1). 629-660.
• Eleştirel Düşünme Nedir?”, felsefe.gen.tr, Şubat 5, 2024, https://www.felsefe.gen.tr/elestirel-dusunme-nedir/ Farabi, Ebu Nasr. Harfler Kitabı, çev.Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayınları, 2018.
• Farabi, Ebu Nasr. İlimlerin Sayımı, çev. Ahmet Arslan. İstanbul:Türkiye İş Bankası Yayınları,2022.
• Farabi, Ebu Nasr. Kitabul Burhan, çev. Ömer Mahir Alper, Ömer Türker. İstanbul:Klasik Yayınları, 2017.
• Farabi, Ebu Nasr. Mantığa Giriş Risaleleri, çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayınları,2018.
• Farabi, Ebu Nasr. Mantıkta Kullanılan Lafızlar, çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayınları, 2016.
• Flew, Antony. Eleştirel Düşünmenin Yolları, çev. Hakan Gündoğdu. İstanbul: Profil Kitap, 2023. Gündüz, Adnan. “International Periodical For the Languages”, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 5/3( Summer 2010). 1571. İbn Sina, 2. Analitikler, çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayınları, 2017.
• İbn Sina, İşaretler ve Tembihler, çev. Muhittin Macit vd. İstanbul: Litera Yayınları, 2017.
• İbn Sina, Kategoriler, çev. Muhittin Macit. İstanbul: Litera Yayınları, 2010.
• İbn Sina, Mantığa Giriş Risaleleri, çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayınları, 2017.
• İbn Sina, Sofistik Deliller, çev. Ömer Türker, İstanbul: Litera Yayınları, 2017.
• Sylvan Barnet ve Hugo Bedau,. Crıtıcal Thınkıng, Readıng, And Wrıtıng, Boston: Bedford/St. Martin’s, 1991.