Bursa Arkeoloji Müzesi ve Bilecik Müzesi’nden Frig (Anadolu) Tipi Fibulalar

Yıl 2024, , 173 - 202, 24.03.2024

Hüseyin Erpehlivan

https://doi.org/10.33469/oannes.1406856

Öz

Bu makalede, Bursa Arkeoloji Müzesi ve Bilecik Müzesi depolarında bulunan yetmiş üç fibula, iki fibula iğnesi ve bir kemer tokasının değerlendirme ve analizi yapılmaktadır. Değerlendirilen fibulalar, Blinkenberg'in önerdiği sınıflandırma sistemine göre, Küçük Asya (Anadolu) veya Frig Tipi olarak bilinen kategori içerisinde Tip XII olarak sınıflandırılmıştır. Ne yazık ki bu eserlerin önemli bir kısmı arkeolojik kontekstlerine ilişkin tutarlı verilerden yoksundur. Bununla birlikte, bu fibulaların onlarca yıl boyunca Kuzeybatı Anadolu'daki bölgelerden toplanmış olması makul bir tahmindir. Çalışma, antik fibulalara bir giriş yaparak, müze koleksiyonlarının içeriğini açıklayarak ve makalede kullanılan metodolojiyi tanımlayarak başlamaktadır. Daha sonra, seçilen eserlerin sınıflandırılması, kapsamlı bir katalog ve envanter bilgileri ile desteklenen Blinkenberg-Muscarella tipolojisine göre sıralama gerçekleştirilmiştir. Makalenin sonuç bölümlerinde bu eserlerin bölgesel bağlamı incelenmekte, Gordion ve diğer arkeolojik alanlardaki keşiflerle karşılaştırmalar yapılmakta ve teknik yönleriyle ilgili ayrıntılı gözlemler sunulmaktadır. Ayrıca makale, güncel Gordion kronolojisine göre tipolojik gruplara yönelik tarihlendirme önerilerini de kapsamaktadır. Çalışmanın sonuçlarına dayanarak makale kapsamında değerlendirilen tüm fibulaların Orta Anadolu'nun Orta Demir Çağı'na, özellikle de MÖ 900-600 zaman dilimine tarihlendirilebileceği öne sürülebilir. Bu tarihlendirmeler, arkeolojik kontekstlerle de uyum içinde olup, bu dönemde Anadolu'nun maddi kültürünün daha geniş bir şekilde anlaşılmasına dair değerli bilgiler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Frigya, Fibula, Mysia, Demir Çağı, Maddesel Kültür

Phyrgian (Anatolian) Type Fibulae from the Bursa Archaeological Museum and the Bilecik Museum

Öz

This article conducts an assessment and analysis of seventy-three fibulae, two fibula pins, and a belt buckle sourced from the archives of the Bursa Archaeological Museum and the Bilecik Museum. The evaluated fibulae are specifically classified within the category known as Asia Minor (Anatolian) or so-called Phrygian Type, designated as Type XII according to the classification system proposed by Blinkenberg. Unfortunately, a significant portion of these artifacts lacks consistent data regarding their archaeological contexts. Nevertheless, it is plausible to surmise that these items were gathered from the immediate region of the provinces in north-western Anatolia over the decades. The study commences by providing an introduction to ancient fibulae, elucidating the contents of the museum collections, and delineating the methodology employed in the paper. Subsequently, the classification of selected artifacts is executed according to the Blinkenberg-Muscarella typology, supplemented by a comprehensive catalogue and inventorial information. In the concluding sections, the paper delves into the regional context of these artifacts, conducts comparisons with discoveries from Gordion and other archaeological sites, and presents detailed observations on their technical aspects. Furthermore, the article explores dating proposals for the typological groups grounded by the recent Gordion chronology. Based on the outcomes of the study, the article posits that all the evaluated fibulae can be attributed to the Middle Iron Age of central Anatolia, specifically within the timeframe of 900-600 BC. This temporal assignment aligns with the prevailing understanding of the historical and archaeological context, thereby contributing valuable insights to the broader understanding of Anatolian material culture during this epoch.

Anahtar Kelimeler

Phrygia, Fibula, Mysia, Iron Age, Material Culture

Kaynakça

• BİLİR, A., 2019. “Bronze Fibulae of the Bolu Museum”, Cedrus, 7, ss. 77 – 105.
• BİLİR, A., 2020. “Kocaeli Müzesi'nde Bulunan Bir Grup Fibula”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6, ss. 9 – 23.
• BLINKENBERG, Ch., 1926. Fibules Grecques et Orientales, A.F. Høst, Copenhagen.
• BOCCIA-PATERAKIS, A. – OMURA, S., 2017. “The Influence of East and West on Bronze Objects Found in Central Anatolia: Small Bronze Finds from Kaman-Kalehoyuk”, Artistry in Bronze the Greeks and Their Legacy, XIXth International Congress on Ancient Bronzes, Ed.: J. M. Daehner – K. Lapatin – A. Spinelli, The J. Paul Getty Museum and Getty Conservation Institute, Los Angeles, ss. 175 – 182.
• BOEHMER, R. M., 1972. Die Kleinfunde von Boǧazköy : aus den Grabungskampagnen 1931-1939 und 1952-1969, Gebr. Mann, Berlin.
• BOEHMER, R. M., 1979. Die Kleinfunde aus der Unterstadt von Bogazköy : Grabungskampagnen 1970 - 1978, Gebr. Mann, Berlin.
• BOSSERT, E. M., 2000. Die Keramik phrygischer Zeit von Boğazköy : Funde aus den Grabungskampagnen 1906, 1907, 1911, 1912, 1931-1939 und 1952-1960. Philipp von Zabern, Mainz.
• BULUÇ, S., 1979. Ankara Frig Nekropolünden Üç Tümülüs Buluntuları, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, Ankara.
• CANER, E., 1983. Fibeln in Anatolien I, C.H. Beck, München.
• ÇAY, O., 2019. Konya-Ereğli Müzesi Koleksiyonunda Bulunan Fibulalar, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• ENGİN, A. D., 2016. “Afyonkarahisar Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Bronz Frig Fibulaları Üzerine İnceleme”, Lidya "Altın Ülke" Uluslararası Katılımlı Altın, Gemoloji ve Kuyumculuk Sempozyumu, 9-11 Ekim 2015, Salihli, Ed.: M.S. Karaoğlu – S. Doğan – H. Ürer – A. Türe, Salihli Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, ss. 220 – 227.
• ERDAN, E., 2017. “Aydın Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Frig Tipi Fibula”, Arkeoloji ve Sanat, 156, ss. 51 – 60.
• ERDAN, E., 2018. Aydın Arkeoloji Müzesi Fibulaları, Bilgin Kültür Sanat, Ankara.
• ERDAN, E., 2020a. “Tire Müzesinden Bir Grup Fibula”, Arkhaia Anatolika, 3, ss. 60 – 81.
• ERDAN, E., 2020b. “Of Phrygian Type Fibulae Depicted on Rare Coins”, Anadolu Prehistoryasına Adanmış Bir Yaşam: Jak Yakar’a Armağan, Ed.: B. Gür – S. Dalkılıç, Bilgin Kültür Sanat, Ankara, ss. 131 – 146.
• GENZ, H., 2019. “Iron Age Burial Customs In Central Anatolia: The View From Boğazköy”, Phrygia in antiquity: from the Bronze Age to the Byzantine period, Ed.: G. Tsetskhladze, Peeters, Leuven, ss. 395 – 410.
• GÜRLER, B., 2004. Tire Müzesi Bronz Eserleri, Ege Yayınları, İstanbul.
• KEALHOFER, L., – GRAVE, P. – MARSH, B. – STEADMAN, S. R. – GORNY, R. L. – SUMMERS G.D., 2010. “Patterns of Iron Age Interaction in Central Anatolia: Three Sites in the Yozgat Region”, Anatolian Studies, 60, ss. 71 – 92.
• KOHLER, E. L., 1995. The Lesser Phrygian Tumuli, Part 1: The Inhumations, University Museum, University of Pennsylvania, Philadelphia.
• KONUK, K., 2002. Sylloge Nummorum Graecorum, Turkey 1: The Muharrem Kayhan Collection, Ausonius, İstanbul/Bordeaux.
• KOŞAY, H. Z., 1933. “Ankara Gazi Orman Fidanlığından Bulunan Eserler”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 1, ss. 5 – 21.
• LAFLI, E. – ÇETİNGÖZ, A., 2022a. “A fibula from Aydınlar-Batak in Altıntaş in Phrygia (western Turkey)”, Ancient Greek, Roman and Byzantine fibulae, Proceedings of an international e-conference in honour of Dr Maurizio Buora, Ed.: E. Laflı – A. Çetingöz – G. Kan-Şahin – H. Thoen, Ada Printing House, İzmir, ss. 67.
• LAFLI, E. – ÇETİNGÖZ, A., 2022b. “A new fibula from Ödemiş in the Upper Cayster Valley (western Turkey)”, Ancient Greek, Roman and Byzantine fibulae, Proceedings of an international e-conference in honour of Dr Maurizio Buora, Ed.: E. Laflı – A. Çetingöz – G. Kan-Şahin – H. Thoen, Ada Printing House, İzmir, ss. 68.
• LAFLI, E. – KAN-ŞAHİN, G., 2022a. “Two fibulae in the Museum of Kırşehir in central Anatolia”, Ancient Greek, Roman and Byzantine fibulae, Proceedings of an international e-conference in honour of Dr Maurizio Buora, Ed.: E. Laflı – A. Çetingöz – G. Kan-Şahin – H. Thoen, Ada Printing House, İzmir, ss. 72.
• LAFLI, E. – KAN-ŞAHİN, G., 2022b. “Five fibulae in the Museum of Yozgat in eastern central Anatolia”, Ancient Greek, Roman and Byzantine fibulae, Proceedings of an international e-conference in honour of Dr Maurizio Buora, Ed.: E. Laflı – A. Çetingöz – G. Kan-Şahin – H. Thoen, Ada Printing House, İzmir, ss. 68 – 71.
• LAFLI, E., 2022a. “Three fibulae from western Turkey”, Ancient Greek, Roman and Byzantine fibulae, Proceedings of an international e-conference in honour of Dr Maurizio Buora, Ed.: E. Laflı – A. Çetingöz – G. Kan-Şahin – H. Thoen, Ada Printing House, İzmir, ss. 63.
• LAFLI, E., 2022b. “Three Late Iron Age fibulae from southwestern Turkey”, Ancient Greek, Roman and Byzantine fibulae, Proceedings of an international e-conference in honour of Dr Maurizio Buora, Ed.: E. Laflı – A. Çetingöz – G. Kan-Şahin – H. Thoen, Ada Printing House, İzmir, ss. 62.
• LAFLI, E. – BUORA M., 2006. “Fibule Antiche Dalla Cilicia Costiera”, Rivista di Archeologia, 30, ss. 37 – 46.
• LAFLI, E. – BUORA M., 2012. “Fibulae in the Museum of Ödemiş (Western Turkey)”, Oriental Archive 80, ss. 417 – 434.
• LIEBHART, R. – DARBYSHIRE, G. – ERDER, E. – MARSH B., 2016. “A Fresh Look at the Tumuli of Gordion”, Tumulus as Sema: Space, Politics, Culture and Religion in the First Millennium BC., Ed.: O. Henry – U. Kelp, De Gruyter, Berlin/Boston, ss. 627 – 636.
• MELLINK, M. J., 1990. “Archaeology in Anatolia”, American Journal of Archaeology, 94.1, ss. 125 – 151.
• MUSCARELLA, O. W., 1967. Phrygian Fibulae from Gordion, Quaritch, London.
• MUSCARELLA, O. W., 2007. “Frig Fibulaları”, Friglerin Gizemli Uygarlığı, Ed.: H. Sivas – T. Tüfekçi-Sivas, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 173 – 176.
• ÖZGÜÇ, T. – AKOK, M., 1947. “Türk Tarih Kurumu Adına Anıt-Kabir Alanında Yapılan Tümülüs Kazıları”, Belleten, 41, ss. 27 – 56.
• ROSE, C. B. – DARBYSHIRE, G., 2011. The New Chronology of Iron Age Gordion. University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, Philadelphia.
• SAMS, K. – VOIGT, M. M., 2011. “In Conclusion”, The New Chronology of Iron Age Gordion, Ed.: C. B. Rose – G. Darbyshire, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, Philadelphia, ss. 155 – 168.
• SCHMIDT, E. F., 1929. “Test Excavations in the City on Kerkenes Dagh”, The American Journal of Semitic Languages and Literatures, 45.4, ss. 221 – 274
• SUMMERS, G. D. 2008. “Periodisation and Terminology in the Central Anatolia Iron Age: Archaeology, History and Audiences”, Ancient Near Eastern Studies, 45, ss. 202 – 217.
• TAŞDELEN, Y., 2023. Frig Tipi Fibulalar: Tanım, Tipoloji, Kronoloji, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• TEKOCAK, M., 2012. “Akşehir Müzesi'nde Bulunan Bir Grup Bronz Fibula”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, ss. 27 – 42.
• TOPRAK, G. T., 2022. Nesneler Üzerinde Betimlenen Fibulalar: Tipoloji, Kronoloji, Yayılım ve Amaç, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• TUNA, N., – BULUÇ, S., – Tezcan, B., 2012. ODTÜ Arkeoloji Müzesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Tarihsel Çevre Araştırma ve Değerlendirme Merkezi, Ankara.
• YURT, E. – BAYKAL-OKTA G., 2022. “Eskişehir Müze Müdürlüğü Koleksiyonunda Bulunan Frig Dönemi Fibulaları”, Fetih ve Medeniyet, 5, ss. 194 – 215.
• YÜKSEKTEPE, Y. B., 2022. Ege Havzası Tunç ve Demir Çağ Toplumlarının Ölü Gömme Gelenekleriyle İlişkili Fibulaların Fonksiyon, İnanç, Tipoloji ve Kimlik Bağlamında Değerlendirilmesi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.