Niğde-Melendiz Bölgesi’nin İnsan-Çevre Etkileşimi Bağlamında İskân Tarihi: Genel Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 135 - 163, 21.09.2020

Burak Falay

Öz

Volkanik Kapadokya Bölgesi’nin bir parçası olan Niğde-Melendiz Bölgesi tarihöncesinden, MÖ 2. ve 1. bine, Roma, Bizans ve Osmanlı Dönemleri boyunca toplulukların yoğun hareket ettiği coğrafyalardan biridir. Bu hareketlilik bölgeyi mimari yapılar ve yerleşme organizasyonları açısından oldukça canlı kılmıştır. Topluluklar toplumsal süreçleri, tarihsel ve çevresel koşulları içerisinde bölgedeki doğal kaynakları kullanarak çevrelerini inşa etmiş, çok sayıda ve farklı amaçlarla yapılar üreterek, yerleşmeler organize etmiştir. Bölgenin obsidiyen, andezit, ve bazalt gibi hammadde kaynakları, farklı ekolojik ortamlarının geçim ekonomisini çeşitlendirmesi, istilalara ve saldırılara karşı güvenli bir ortam sağlayan dağlık sahalar, jeolojik yapının kaya yüzeylerini işleyerek mekanlar üretmeye imkan sağlaması ve bölgenin Anadolu’yu Akdeniz’e ve Mezopotamya’ya bağlayan yolların üzerinde yer alması toplulukların binlerce yıl boyunca bölgeyi iskan etmesinde ve yerleşmeler kurmasında etkili olmuştur.
Bölgenin arkeolojik bulguları, dönem haritaları ve yazılı kaynakları bu tarihsel sürecin aydınlatılmasında yararlanılan kaynakları oluşturmuştur. Bölgenin yerleşme tarihi ve mimarisi üzerine gerçekleştirilmiş etnografik araştırmalar ile bölgenin paleo ve günümüz çevre koşulları üzerine yürütülen çalışmalardan da önemli ölçüde faydalanılmıştır. Bu uzun tarihsel süreci görselleştirebilmek ve verilerin lokalizasyonu yapabilmek amacıyla da bir coğrafi bilgi sistem yazılımı kullanılarak ilgili haritalar üretilmiştir. Özetle, bütün bu kaynaklar üzerinden bir bölgenin yerleşim sahası haline gelme süreci, iskân devamlılığı ve değişimleri insan-çevre etkileşimi kapsamında nedenleriyle birlikte açıklanmaya ve anlamlandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

melendiz bölgesi, yerleşim tarihi, tarihi coğrafya, toplumsal süreçler, tarihsel ve çevresel koşullar

Settlement History of Niğde-Melendiz Region in the Context of Human-Environment Interaction: A General Review

Öz

Niğde-Melendiz Region, which is a part of Volcanic Cappadocia, is one of the geographic areas where communities were densely on the move from the Prehistoric periods to the 2nd and 1st millennium BC, towards the Roman, Byzantine and Ottoman periods. This mobility has made the region very buoyant in terms of architectural structures and settlement organizations. Communities built their environment by using natural resources in the region within the social processes, historical and environmental conditions, organizing numerous settlements by producing structures for many different purposes. The fact that the region is possessed of raw materials such as obsidian, andesite and basalt; diversification of ecological environments in terms of subsistence economy and the character of mountainous areas providing a safe environment against invasions and attacks, enabling the inhabitants to produce spaces by processing the rock surfaces and its location on the roads connecting Anatolia to Mediterranean and Mesopotamia, has been effective for the communities to inhabit the region for thousands of years.

During the research, the archaeological findings of the region, ancient maps and written sources have been sources used in the enlightenment of this historical process. Ethnographic researches on the settlement history and architecture of the region have also benefited significantly from the studies on the paleoenvironmental and current environmental conditions. In order to visualize this long historical process and to localize the data, related maps have been produced using a geographic information system software. In summary, through all these sources, an effort is made to explain and understand the process of foundation of a settlement, continuity of residence and changes within the scope of human-environment interaction.

Anahtar Kelimeler

Melendiz Region, settlement history, historical geography, social processes, historical and environmental conditions

Kaynakça

• ADAMS, C. – Laurence, R., 2005. Travel and Georaphy in the Roman Empire. Routledge, London.
• ADIBELLİ, R., 2002. Kapadokya Bölgesi’ndeki Hristiyanlık Tarihi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• AKYÜREK, E., 2007. “Bizans Uygarlığı Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, TAY-Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-8: Bizans Dönemi/ Marmara Bölgesi, Ed.: Engin Akyürek - Ayça Tiryaki - Özgü Çömezoğlu – Melda Ermiş, Ege Yayınları, İstanbul.
• AKYÜREK, E., 2015. “İç Anadolu Bölgesi’nde Bizans Dönemi”, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Klasör 8 (Bizans-İç Anadolu), Ed.: Engin Akyürek - Ayça Tiryaki - Özgü Çömezoğlu - Ali Yamaç - Nilay Karakaya - Mete Mimiroğlu - Ferda Bar, Ege Yayınları, İstanbul.
• ARIK, R.O., 1936. “Göllüdağ Hafriyatı.” Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, 3, ss. 3–19.
• AYDIN, F., 2009. ‘’Kapadokya Volkanik Kompleksinin Gelişimi ve Volkanizmanın Bölge Üzerindeki Etkileri.’’ 1. Tıbbi Jeoloji Çalıştayı Bildirileri, Nevşehir 2009, ss. 10-20.
• BAHAR, H. – Turgut, M. – Küçük, B., 2018. ‘’Hititlerde Yerleşim Yeri-Kutsal Dağ İlişkisi Üzerine Bir Mesafe Önerisi.’’ Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 39, ss. 403-424.
• BALATTI, S., 2012. “Some Remarks on the Dating of the Andaval Stela Palaeographic and Iconographic Analysis.” Anatolica 38, ss. 149–68.
• BALATTI, S. – Balza, M.E., 2012. “Kınık-Höyük and Southern Cappadocia (Turkey): Geo-Archaeological Activities, Landscapes and Social Spaces”, Tells : Social and Environmental Space Ed.: Robert Hofmann - Fevzi Kemal Moetz - Johannes Müller, Bonn, ss. 93–104.
• BALCI, S., 2016. “Tepecik-Çiftlik Höyük’te Obsidiyen Yongalama Alanı.” Apad 2, ss. 148–59.
• BALCI, S. – Çakan, Y.G., 2017a. “Niğde Tarihöncesi Yüzey Araştırmaları 2015”, 34. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Edirne Trakya Üniversitesi Matbaası, Edirne, ss. 1–24.
• BALCI, S. – Çakan, Y.G., 2017b. “Volkanik Kapadokya Bölgesi’nde Tarihöncesine Ait Yeni Bulgular.” Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 156 ss.13–26.
• BALCI, S. – Çakan, Y.G. – Falay, B., 2018. “Niğde Tarihöncesi Yüzey Araştırması 2016”, 35. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2. Cilt, Bursa Büyükşehir Belediyesi Matbaa, Bursa, ss. 427–46.
• BALKAN-ATLI, N., 1993. “Aşıklı Höyük (Aksaray) Yontma Taş Endüstrisinin Teknolojik ve Tipolojik Açıdan İncelenmesi”, VIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, ss. 213-225.
• BALKAN-ATLI, N., 1998. “The Aceramic Neolithic of Central Anatolia: Recent Finds in the Chipped Stone Industry”, Karatepe’deki Işık: Halet Çambel’e Sunulan Yazılar, Ed.: Güven Arsebük - Mellink Machteld - Wulf Schirmer, Ege Yayınları, İstanbul, ss. 81–94.
• BALKAN-ATLI, N., 2003. “Obsidien ‘“Ticareti”’: Yeni Veriler, Yeni Modeller, Yeni Sorunlar. Bir Deneme”, Archaeological Essays in Honour of Homo Amatus : Güven Arsebük, Ed.: Mihriban Özbaşaran – Oğuz Tanındı – Ahmet Boratav, Ege yayınları, İstanbul, ss. 9–18.
• BALKAN-ATLI, N. – Binder, D., 2012. “Neolithic Obsidian Workshop at Kömürcü-Kaletepe (Central Anatolia)”, The Neolithic in Turkey New Excavation & New Research Central Turkey, Ed.: Peter Kuniholm Mehmet Özdoğan, Nezih Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 71–88.
• BALZA, M.E., 2013. “Horses and horse husbandry in Central Anatolia during Hittite and Neo-Hittite Periods”, Res Antique, 10, ss. 1–14.
• BIÇAKÇI, E. – Atınbilek-Algül, Ç. – Balcı, S. –Godon, M., 2007. “Tepecik-Çiftlik”, Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupaya Yayılımı Türkiye’de Neolitik Dönem Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, Ed.: Mehmet Özdoğan - Nezih Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 237–253.
• BIÇAKÇI, E. – Godon, M. – Çakan, Y.G., 2012. “Tepecik-Çiftlik”, The Neolithic in Turkey New Excavation & New Research Central Turkey, Ed.: Mehmet Özdoğan - Nezih Başgelen - Peter Kuniholm, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 89–134.
• BINDER, D. - Balkan-Atlı, N., 2001. “Obsidian Exploitation and Blade Technology at Kömürcü-Kaletepe (Cappadocia, Turkey)”, Beyond Tools: Redefining the PPN Lithic Assemblages of the Levant, SENEPSE 9, Ed.: Isabella Caneva - Cristina Lemorini - Daniela Zampetti - Paolo Biagi, Ex Oriente, Berlin, ss. 1–16.
• BINDER, D. – Gratuze, B. – Mouralis, D. – Balkan-Atlı, N., 2011. “New Investigations of the Göllüdağ Obsidian Lava Flows System: A Multi-Disciplinary Approach”, Journal of Archaeological Science 38 / 12, ss. 3174–3184.
• ÇAKAN, Y.G., 2013. Tepeci̇k–Çi̇ftli̇k Son Neoli̇ti̇k Dönem Mi̇mari̇si̇, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ÇELEBİOĞLU, B – Ağaryılmaz, İ., 2008. “Kapadokya’da Kızıl Kilise”, Megaron 3 /2 ss. 55–61.
• ÇINAROĞLU, A., 1976. “Tepebağları Kazısında Demir Devri”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, ss. 215–218.
• ÇINAROĞLU, A., 1986. “MÖ. 1. Binde Keşlik Yaylası ve Civarı”, 9. Türk Tarih Kongresi, Ankara, ss. 323–332.
• ÇINAROĞLU, A., 1987. “Kemerhisar-Ambartepe 1986 Kazısı”, IX. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, ss. 351–360.
• D’ALFONSO, L., 2008. “Archaeological Survey in Northern Tyanis: Preliminary Report of the First Campaign (2006) of the University of Pavia”, 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı 3. Cilt, Kültür ve Turizm Bakanlığı DÖSİMM Basımevi, Ankara, ss. 1-12.
• D’ALFONSO, L., 2009. “Archaeological Survey in Northern Tyanis: Preliminary Report of the Second Campaign”, 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, ss. 161–172.
• D’ALFONSO, L., 2011. “Archaeological Survey in Northern Tyanitis: Final Report”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Cilt, Allame Tanıtım Matbaacılık, Ankara, ss. 231–242.
• D’ALFONSO, L. – Basso, E., 2010. “Archaeological Survey in Northern Tyanitis: Preliminary Report of the Third Campaign (2008)”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Cilt, İsmail Aygül Ofset Matbaacılık, Ankara, ss. 1–14.
• DEMİR, F. – Eryaman, M., 2009. “Kaletepe”, Niğde Kültür Envanteri, Ed.: Fazıl Açıkgöz - Fariz Demir - Mustafa Eryaman - Murat Tektaş, Tekten Basın Yayın, Niğde, ss. 244.
• Doğu Melendiz Yüzey Araştırması Yayımlanmamış Raporları 2008-2010, 2012.
• DUMAN, S., 2015. Melendiz Dağı Yayla Obaları Mimarisi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• DURU, G., 2013. Tarihöncesinde İnsan-Mekan, Topluluk-Yerleşme İlişkisi: MÖ 9. Bin Sonu - 7. Bin Başı, Aşıklı ve Akarçay Tepe”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• DUYMUŞ, H., 2011. “Assur Kaynaklarına Göre Demirçağı’nda Tabal Krallığı”, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 2 /3, ss. 34–46.
• ESİN, U. – Gülçur, S. – Özel, M.E., 1998. “Aksaray, Nevşehir, Niğde 1997 Ortak Yüzey Araştırması.” 16. Araştırma Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, ss. 187–208.
• FALAY, B., 2019. Kırsal Bir Yerleşmenin Ortaya Çıkışı Ve Değişim Sürecinin Etnoarkeolojik Bir Yaklaşımla Araştırılması: Niğde- Murtaza Köyü. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• FRENCH, D., 2016. Roman Roads and Milestones of Asia Minor Vol. 4: The Roads, Fasc. 4.1: Notes on the Itineraria. BIAA Electronic Monograph 10, London.
• GÜÇLÜAY, S., 2013. “Bizans İmparatorluğunda Toprak Sistemi İçerisinde Themalar (IV-VII Yüzyıllar)”, Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, IX /1, ss. 63–89.
• GÜLÇUR, S., 1999. “Aksaray, Nevşehir, Niğde 1994 Yüzey Araştırması”, Anadolu Araştırmaları, 15 ss: 105–136.
• GÜREL, A. – Lermi, A., 2010. “Pleistocene-Holocene Fills of the Bor-Ereğli Plain (Central Anatolia): Recent Geo Archaeological Contributions”, Geo-Archaeological Activities in Southern Cappadocia-Turkey, Ed.: Lorenzo D’Alfonso - Maria Elena Balza - Clelia Mora, İtalian University Press, Pavia, ss. 55–70.
• HALAÇOĞLU, Y., 1997. XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskân Siyaseti Ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• HALAÇOĞLU, Y., 2014. XVI-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• HAWKINS, J.D., 2000. Corpus of Hıeroglyphıc Luwian Inscriptions Volume 1 İnscription of the Iron Age, Walter de Gruyter, Berlin.
• HEIDEGGER, M.,1971. ‘’Building Dwelling Thinking’’, Poetry, Language, Thought, Ed.: Albert Hofstadter, Perennial Classics, New York.
• HIGHCOCK, N. – Crabtree, P. – V.C., D. –Capardoni, M. – Lanaro, A. – Matessi, A. – Miller, N.F. – Strosahal, P. – Trameri, A. – D’Alfonso, L., 2015. ‘’Kınık Höyük, Niğde: A New Archaeological Project in Southern Cappadocia’’, The Archaeology of Anatolia Recent Discoveries (2011-2014) Volume I, Ed.: S.R. Steadman - G. McMahon, Cambridge Scholars Press, Newcastle, ss: 98–127.
• HILD, F. – Restle, M., 1981. Tabula Imperii Byzantini 2. Kappadokien: (Kappadokia, Charsianon, Sebasteia Und Lykandos), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien.
• HONIGMANN, E., 1970. Bizans Devletinin Doğu Sınırı, Çev: Fikret Işıltan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• HÜSEYİNİKLİOĞLU, A., 2008. Karaman Beylerbeyliği’nde Konar-Göçer Nüfus (1500-1522), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış, Doktora Tezi.
• HÜSEYİNİKLİOĞLU, A. – Arslan, H., 2009. “16. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Niğde Kazası Yerleşme Merkezlerinin Tespiti”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19/2, ss. 299–314.
• KALAÇ, M., 1981. “Ni̇ğde’de Bulunan Bi̇r Havatanrısı Steli”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, ss. 240–243.
• KOYUNCU, C., 2015. Eski Yunan ve Roma Döneminde Kappadokia Bölgesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• KUHN, S. – Dinçer, B. – Balkan-Atlı, N. – Erturaç, M.K., 2015. “Paleolithic Occupations of the Göllü Dağ, Central Anatolia, Turkey”, Journal of Field Archaeology 40 /5, ss. 581–602.
• LANARO, A., 2015. “A Goddess among Storm-Gods. The Stele of Tavşantepe and the Landscape Monuments of Southern Cappadocia’’, Anatolian Studies, 65 / July, ss. 79–96.
• MAKAREWICZ, C.A. – Arbuckle, B., Öztan, A., 2017. “Vertical Transhumance of Sheep and Goats Identified by Intra-Tooth Sequential Carbon (Δ13C) and Oxygen (Δ18O) Isotopic Analyses: Evidence from Chalcolithic Köşk Höyük, Central Turkey”, Journal of Archaeological Science, 86 / October, ss. 68–80.
• MATESSI, A., 2017. “The Making of Hittite Imperial Landscapes: Territoriality and Balance of Power in South-Central Anatolia during the Late Bronze Age”, Journal of Ancient Near Eastern History 3 /2 ss. 117–162.
• MATESSI, A. – Dalkılıç, E. – D’Alfonso, L., 2018. “Settlement Patterns, Ancient Routes and Environmental Change in South Cappadocia (Turkey), During the Holocene”, Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi 7 / 3, ss. 1107–1112.
• MATESSI, A., - Pieri, B.M.T., 2017. “South-Central: Archaeology”, Hittite Landscape and Geography, Ed.: Mark Weeden - Lee Z. Ullmann –Zenobia Homan Brill, ss. 89–105.
• METİN, R., 2007. XVI. Yüzyılda Orta Anadoluda Nüfus ve Yerleşme (Bozok, Kırşehir, Niğde, Nevşehir ve Keskin Örneği), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• MURAT, L., 2012. ‘’Hititlerde Su Kültü’’, Tarih Araştırmaları Dergisi, 31 / 51, ss. 125-158.
• OFLAZ, M., 1992. 16.Yüzyılda Niğde Sancağı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• ÖKSE, T., 2011. “Open-Air Sanctuaries of the Hittites”, Insights into Hittıte History and Archaeology, Ed.: Hermann Genz - Dirk Paul Mielke, Peeters, Leuven, ss. 219–40.
• ÖZBAŞARAN, M., 2013. “Orta Anadolu’nun Neolitikleşme Sürecinde AŞIKLI”, Colloquium Anatolicum, 12, ss. 1–14.
• ÖZBAŞARAN, M.- Duru, G., 2018. “Aşıklı Höyük’te İlk Yerleşim, En Eski Topluluk ve Yaşam.” 39. Kazı Sonuçları Toplantısı 2. Cilt, Star Matbaacılık, Bursa, ss. 477–88.
• ÖZBAŞARAN, M. - Duru, G. - Erdoğu, B.- Kayacan, N. – Kiper, Y., 2006. “Musular Kazı ve Araştırma Projesi, 2003-2004”, 27. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt, Kültür ve Turizm Bakanlığı DÖSİMM Basımevi, Ankara, ss. 241–248.
• ÖZBAŞARAN, M. – Duru, G. – Kayacan, N. – Erdoğu, B. – Buienhuis, H., 2012. “Musular The 8th Millennium Cal. BC Satellite Site of Aşıklı”, The Neolithic in Turkey New Excavation & New Research Central Turkey, Ed.: Mehmet Özdoğan - Nezih Başgelen - Peter Kuniholm, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 159–180.
• ÖZTAN, A., 2012. “Köşk Höyük. A Neolithic Settlement in Niğde-Bor Plateau”, The Neolithic in Turkey New Excavation & New Research Central Anatolia, Ed.: Mehmet Özdoğan - Nezih Başgelen - Peter Kuniholm, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 31–70.
• ÖZTÜRK, F.G., 2010. A Comparatıve Archıtectural Investıgatıon Of The Mıddle Byzantıne Courtyard Complexes in Açıksaray - Cappadocıa: Questıons Of Monastıc And Secular Settlement, Middle East Technıcal Unıversıty Unpublished Phd Dissertation.
• PEKAK, S., 2008. “Kappadokia’da Bizans Dönemine Ait Haç Planlı İki Kilise”, Sanat Tarihi Dergisi, XVII / 2, ss. 85–113.
• PERNICKA, E. – Keller, J. – Cauvin, M.C., 1997. “Obsidian from Anatolian Sources in the Neolithic of the Middle Euphrates Region (Syria).” Paleorient 23 /1 ss.113–122.
• PULLU, S., 2006. Tabal Bölgesi Tarihi (MÖ 1. Binyılın İlk Yarısında Tabal Krallığı’nın Siyasal ve Ekonomik Tarihi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• RAMSAY, W.M. 1960. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Çev.: Mihri Pektaş. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• ROBERTS, N., 2014. “The Climate of Neolithic Anatolia”, The Neolithic in Turkey. 10500-5200 BC: Environment Settlement, Flora, Fauna, Dating, Symbols of Belief, with Views from North, South, East, and West, Ed.: Mehmet Özdoğan - Nezih Başgelen - Peter Kuniholm, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 67–94
• ROSADA, G. – Lachin, M.T., 2011. “Excavations at Tyana/Kemerhisar 2009”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, Allame Tanıtım & Matbaacılık, Ankara, ss. 196–215.
• SALWAY, B., 2005. ‘’Travel, Itineraria and Tabellaria’’, Travel and Geography in the Roman Empire, Ed.: Colin Adams - Ray Laurence, Routledge, London, ss. 22–66.
• SCHNEIDER, E.E., 1995. “Classical Sites in Anatolia: 1993 Archaeological Survey in Cappadocia”, XII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara, ss. 429–440.
• SCHNEIDER E.E., 1996. “Classical Sites in Anatolia: 1994 Archaeological Survey in Cappadocia”, XIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara, ss. 15–34.
• SEZER, V., 1977. “Bor-Keşlik Steli”, Türk Arkeoloji Dergisi, XXIV ss. 147–151.
• SHARR, A., 2013. Mimarlar İçin Heidegger. Çev.: Volkan Atmaca. Yem yayınları, İstanbul.
• SLIMAK, L. – Dinçer, B., 2007. “Kaletepe Deresi 3. Orta Anadolu’da Tabakalanma Veren Bir İlk Paleolitik Çağ Yerleşmesi”, Tüba-Ar, 10 ss. 33–47.
• TALBERT, R., 2000. Barrington Atlas of the Greek and Roman World: Map-by-Map. Princeton University Press.
• TEZCAN, B., 1969. “1968 Göllüdağ Kazısı”, Türk Arkeoloji Dergisi, XVII / 2, ss. 211–35.
• TEZCAN, B., 1992. “1969 Göllüdağ Kazısı”, Türk Arkeoloji Dergisi, XXX, ss. 1–30.
• TURGUT, M., 2015. ‘’Tarhuntašša’daki Su Kültü Mekânları’’, Tarihin Peşinde, 14 ss. 337 – 354.
• TÜTÜNCÜ, F., 2008. The Land Of Beautiful Horses: Stables in Middle Byzantine Settlements of Cappadocia, Bilkent University Unpublished Master’s Thesis. UMAR, B., 1993. Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkilap Kitabevi, İstanbul.
• USSISHKIN, D., 1967. “On the Date of the Neo-Hittite Relief From Andaval”, Anadolu 11, ss. 197–202.
• ÜNLÜER, Y. – Atalay, A., 2016. “Murtaza Kalesi Sit Fişi”, Niğde Müzesi Murtaza Kalesi Sit Fişi, Niğde.
• YİĞİT, T., 2000. “Tabal”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi ,40 / 3-4 ss. 177–89.
• YILDIRIM-BALCI, S., 2007. Orta Anadolu Obsidiyen Teknolojisi: Aşıklı Höyük Modeli, Tekno-Kültürel Kökeni ve Evrimi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• YILDIRIM-BALCI, S., 2011. “Aşıklı Höyük Obsidiyen Teknolojisi”, TÜBA-AR 14, ss. 19–39.