ON THE BEGINNING OF THE TURKISH PRESENCE IN ÜNYE

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 177 - 187, 20.03.2021

Rukiye Satan Sönmez

Öz

Located in the Middle Black Sea region, Ünye is an attraction center that has hosted different communities throughout history. Ünye district is geographically located between 41 degrees north parallel and 37 degrees east meridians. Ünye, located within the borders of Ordu province, is the largest district of the province. The opening of Ünye District to settlement coincides with the prehistoric period. Archaeological data found in the region and ruins indicating the lower paleolithic period were found. Although Ünye's first known inhabitants were Kashkas, the information about them is limited only to Hittite sources. General evaluations made in terms of Turkish settlement in Ünye started with the conquest of Anatolia in 1071. However, contrary to this general discourse, the first Turkish community known to exist in the Black Sea region and Ünye were the Cimmerians. Cimmerians of Central Asian origin were displaced for various reasons and turned to Anatolian lands through the Caucasus. While the issue of their Turkishness is being discussed, especially the archaeological findings in recent years prove that the Cimmerians are Turkish. The traces left by Cimmerians in the Black Sea area can be seen in Amasya and Ünye their excavations. Another Turkish element that came after the Cimmerians is the Scythians. The Scythians did not only spread over a very wide geography, but also influenced all the communities in their period and made themselves talk for a long time. The different communities seen before the Scythians leave the region are the Greek colonies. Greek colonies came to the region mostly for commercial purposes. Ancient sources written in this process mention the Black Sea region and the people living here.

Anahtar Kelimeler

Kashkas, Cimmerians, Scythians, Ünye, Middle Black Sea Region

ÜNYE’DE TÜRK VARLIĞININ BAŞLANGICI ÜZERİNE

Öz

Orta Karadeniz bölgesinde yer alan Ünye tarih boyunca farklı topluluklara ev sahipliği yapan bir cazibe merkezidir. Ünye ilçesi coğrafi olarak 41 derece kuzey paraleli ve 37 derece doğu meridyenleri arasında yer alır. Ordu ili sınırları içerisinde yer alan Ünye, İl’in en büyük ilçesidir. Ünye İlçesinin iskâna açılması tarih öncesi devire denk gelmektedir. Bölgede bulunan arkeolojik veriler ile alt Paleolitik döneme işaret eden kalıntılar ele geçmiştir. Ünye’nin bilinen ilk ahalisi Gaşkalar olmakla beraber onlar hakkında bilgiler sadece Hitit kaynakları ile sınırlıdır. Ünye’ye Türk yerleşimi açısından yapılan genel değerlendirmeler Anadolu’nun fethi 1071 tarihi ile başlatılmaktadır. Ancak bu genel söylemin aksine Karadeniz bölgesinde ve Ünye’de varlığı bilinen ilk Türk topluluğu Kimmerlerdir. Orta Asya kökenli olan Kimmerler çeşitli sebepler ile yerlerinden oynatılarak Kafkaslar üzerinden Anadolu topraklarına yönelmişlerdir. Onların Türklüğü meselesi tartışılırken özellikle son yıllarda çıkan arkeolojik buluntular Kimmerlerin Türk olduğunu kanıtlar niteliktedir. Kimmerlerin Karadeniz sahasında bıraktığı izler Amasya, Ünye ve kazılarında görülmektedir. Kimmerlerin ardından gelen bir diğer Türk unsuru ise İskitlerdir. İskitler çok geniş bir coğrafyaya yayılmakla kalmamış döneminde ki bütün toplulukları etkileyerek kendilerinden uzunca bir süre bahsettirmişlerdir. İskitler bölgeyi terk etmeden görülen farklı topluluklar ise Yunan kolonileridir. Yunan kolonileri bölgeye daha çok ticari amaçlı gelmişlerdir. Bu süreçte yazılan İlkçağ kaynakları Karadeniz bölgesi ve burada yaşayan halklardan bahsetmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gaşkalar, Kimmerler, İskitler, Ünye, Orta Karadeniz Bölgesi

Kaynakça

• AKTAŞ, E., 2018. Roma imparatorluk Döneminde Orta ve Doğu Karadeniz Yerleşim Yerleri, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış, Doktora Tezi, Aydın.
• Arrianus’un Karadeniz Seyahati, 2005. Çev.: Murat Arslan, Odin Yayıncılık, İstanbul.
• CZEGLÉDY, K., 1998. Bozkır Kavimlerinin Doğu'dan Batı'ya Göçleri Çev: E. Çoban, İstanbul.
• DURMUŞ, İ., 2020. “Asur Devleti’nin Kimmer/İskit İlişkisi”, Eski Mezopotomya’nın Siyasi Tarihi, Değişim Yayınları, İstanbul, ss. 245-262.
• DURMUŞ, İ., 2008. İskitler (Sakalar), Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• DURMUŞ, İ., 1997. “Anadolu’da Kimmerler ve İskitler’’, Belleten, ss.273-286.
• EMİR, O., 2012. “Eskiçağ ’da Doğu Karadeniz Bölgesinin Jeopolitik Önemi”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 13/13, ss.9-26.
• FRYE, N. R., 2009. The Heritage of Persia, Çev.: Füsun Tayanç- Tunç Tayanç, Arkadaş Yayınları, Ankara.
• GROUSSET, R., 2019. Bozkır İmparatorluğu, Çev.: Reşat Uzmen, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• GÜNALTAY, Ş., 1987. Yakınşark- II, Anadolu, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• GÜNALTAY, Ş., 1987. Yakın Şark IV, II Bölüm, Romalılar Zamanında Kapadokya, Pont ve Artaksiad Krallıkları, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• HERODOTOS., 1991. Herodot Tarihi, Çev.: Müntekim Ökmen, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• IŞIK, A., 2001. Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• İPLİKÇİOĞLU, B., 1994. Eskiçağ Tarihinin Ana Hatları, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul.
• KIYMET, K., 2014. MÖ. II. Binde Orta Karadeniz Bölgesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi, Ankara.
• Kitabı Mukaddes Eski ve Yeni Ahit, 2015. Kİtab-ı Mukaddes Şirketi, Tekvin Bap 10, İstanbul.
• KOROMILA, M., 1961.The Greeks in the Black Sea, Center For Hermeneutıcal, Athens.
• KÖKTEN, İ. K., 1962. “Anadolu Ünye’de Eski Taş Devrine (Paleolitik) Ait Buluntular’’, AÜDTCFD, 20/¾ , Ankara, ss.275-279.
• KSENOPHON., 1974. Anabasis Onbinlerin Dönüşü, Çev: Tanju Gökçöl, Hürriyet Yayınları, İstanbul.
• MEMİŞ, E., 1987. İskit’lerin Tarihi, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya.
• MINNS, E. H., 1970. “The Scythiens and Northern Nomads”, The Cambridge Ancient History, III, Cambridge.
• ÖGEL, B., 1984. İslâmiyet'ten Önce Türk Kültür Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• ÖGEL, B., 2014. Türk Mitolojisi I, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• ÖZSAİT, M., 2007. “Arkeolojik Verilerin Işığı Altında Ünye’’, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, C. II. , Kocaeli, ss.293-300.
• PEHLİVAN, M., 1991.“Kaşkaların Eski Anadolu Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2/2, Van, ss.1-44.
• PLINY., 1947. Natural History, II, Çev.: Harris Rackham, Penguın Classıcs. London.
• RUBEN, W., 1944. Eski Hind Tarihi, Çev.: C.Z. Sarıbay, İdeal Matbaa, Ankara.
• SOMUNCUOĞLU, S., 2008. Taştaki Türkler, İlke Basın Yayın, İstanbul.
• STRABON., 2000. Antik Anadolu Coğrafyası, XII, XIII, XIV, Çev.: A. Pekman, Arkeoloji Ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• TANSUĞ, K., 1949. “Kimmerlerin Anadolu’ya Girişleri ve MÖ. 7nci Yüzyılda Asur Devletinin Anadolu İle Münasebetleri’’, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.7, S.4, ss.535-550.
• TARHAN, M.T., 2002. “Ön Asya Dünyasında İlk Türkler Kimmerler ve İskitler’’, İstanbul Edebiyat Fakültesi Dergisi, Ankara, ss.597-610.
• TARHAN, M. T., 1983. “Eski Anadolu Tarihinde Kimmerler’’, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Araştırma Sonuçları Toplantıları, C. 1, İstanbul.
• TARHAN, M. T., 1969. “İskitler'in Dini İnanç ve Adetleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, İstanbul, ss. 145-170.
• TELLİOĞLU, İ., 2005. “Kimmer ve İskit Göçlerinin Doğu Anadolu Bölgesindeki Etkileri’’, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, ss. 237-245.
• TELLİOĞLU, İ., 2004. Osmanlı Hâkimiyetine Kadar Doğu Karadeniz’de Türkler, Serander Yayınları, Trabzon.
• YILMAZ, E., 2018. “Samsun’da Taş Pişmiş Toprak ve Ahşap Üzerinde Görülen “Tamga ve Türk Runik Yazı” Örnekler”, Amisos, ss. 259-286.