Hitit Toprak Bağış Belgeleri Hakkında Genel Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 267 - 290, 21.09.2021

Tolga Pelvanoğlu

https://doi.org/10.33469/oannes.897435

Öz

MÖ İkinci binyılda Orta Anadolu'da kurulan Hitit Devleti, bir süre sonra Eski Yakındoğu Coğrafyası'nın önemli güçlerinden biri olup, yaklaşık olarak 450 yıl bölgede varlığını sürdürür. Hitit Devleti'nin başkenti olan Hattuša/Boğazköy arşivlerinden şimdiye kadar 30.000 civarında yazılı belge ele geçmiştir. Ele geçen çiviyazılı belgelerin çoğu, Dini ve Mitolojik metinlerdir. Dini ve Mitolojik Metinlerin dışında, Politik Antlaşma Metinleri, Kanun Metinleri, Fermanlar, Yeminler, Tarihi Metinler, Mektuplar ve Toprak Bağış Belgeleri yer alır. Bu belgeler vasıtasıyla, Hitit İdari Sistemi, Hititlerin İnanç Dünyası ve Sosyal Yaşamı hakkında bilgiler edinilir. Toprak Bağış Belgeleri incelendiğinde, Hitit Devleti'nin hem ekonomik örgütlenme şekli hem de idari yapısı hakkında birçok bilgi verir. Bu Çalışmada, Toprak Bağış Belgeleri üzerinden Hitit Devleti'nin idari yapısı ve toprak yönetim sisteminin incelenir ve Hitit ekonomisinin dinamikleri üzerine bazı düşünceler sunulur.

Anahtar Kelimeler

HİTİTLER, TOPRAK BAĞIŞ BELGELERİ, EKONOMİK YAPI, ASYA TİPİ ÜRETİM TARZI

Teşekkür

Söz konusu çalışmanın hazırlanışı sırasında desteğini esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Meltem Alparslan'a ve değerli meslektaşlarım dostlarım Dr. Öğr. Üy. Faruk Akyüz'e, Araş. Gör. Dr. Fatma Kaynar'a, Araş. Gör. Dr. Sevgül Çilingir'e, İrem Şükran Nogay'a (MA), Burcu Özer'e (MA), Araş. Gör. Fatma Nihal Köseoğlu'na sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

An Overall Assessment on Documents of Hittite Land Donation

Öz

Established in Central Anatolia in the 2nd millennium BCE, the Hittite State became one of the most important powers in the ancient Near East. The state, centrally located in Anatolia, continued its existence on these lands for nearly 450 years. Approximately 30,000 written documents were obtained from the archives of Hattuša / Boğazköy, the capital of the Hittite state. Most of the cuneiform documents found in the capital are religious and mythological texts. Apart from religious and mythological texts, there are political treaty texts, legal texts, decrees, oaths, historical texts, letters and land donations. With the help of these documents, a lot of information has been obtained about the administrative system, religious beliefs, and social life during the Hittite period. The documents regarding Hittite Land Donation give us extensive information on both the economic organization and administrative structure in the State. In this study, some thoughts on the administrative structure of the Hittite State, the content of land management system and the dynamics of the Hittite economy are presented through the Land Donation Documents.

Anahtar Kelimeler

Hittite, Land Donation Texts, Economic structure, Asiatic Mode of Production

Kaynakça

• AHW= Von Soden, W., 1960. Akkadisches Handwörterbuch (Band I), Wiesbaden. Von Soden, W., 1972. Akkadisches Handwörterbuch (Band II), Wiesbaden. Von Soden, W., 1981. Akkadisches Handwörterbuch (Band III), Wiesbaden.
• ALPARSLAN, M., 2018. "Bir İmparatorluğu Ayakta Tutabilmek: Ekonomi ve Ticaret", Hititler Bir Dünya İmparatorluğu, (ed. Meltem Doğan-Alparslan-Metin Alparslan), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 261-272.
• ARKEOATLAS, 2011. Tarihöncesinden Demir Çağı'na, İstanbul.
• ATALAY, İ. - K. MORTAN, 2011. Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İnkilap Yayınları, İstanbul.
• BİLGİN, T., 2018. Official and Administration of in the Hittite World, De Gruyter, Berlin.
• BRAUDEL, F.,1993. II. Felipe Dönemi’nde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Doğu-Batı Yayınları, Ankara.
• BRAUDEL, F., 2011. Bellek ve Akdeniz, Çev. Ali Berktay, Metis Yayınları, İstanbul.
• BRYCE, T., 2005. Kingdom of the Hittites, Oxford University Press, New York.
• BRYCE, T., 2009. The Peoples and Places of Ancient Western Asia, The Near East from the Early Bronze Age to the fall of the Persian Empire, Routledge, London-New York.
• CARRUBA, O., 1993. "Zur Datierung der ältest Schenkungsurkunden und der anonymen Tabarna-Siegel", İstanbuler Mitteilungen 43, ss. 71-85.
• CAD Š= Brinkman, J.- A., M., Civil-I.,J. Gelb- A., L., Oppenheim- E.,Reiner,1984. The Assyrian Dictionary of Oriental Institute of the University of Chicago, Published by the Oriental Institute, Chicago, Illions, U.S.A.
• CDA= Black, J. - A. George - N., Postgate, 2000. A Concise Dictionary of Akkadian, Wiesbaden.
• CHRISTIANSEN, B., 2012. Schicksalsbestimmende Kommunikation StBoT 53, Wiesbaden.
• ÇAKMAK, D., 2012. Hitit İmparatorluğu'nun Toplumsal ve İktisadi Yapısı, Libra Kitapçılık ve Yayıncılık, İstanbul.
• DE MARTINO, S., 2016. Da Kussara a Karkemish Storia del regno ittita, Logisma, Turin.
• DESIDERI, P. – A. M. JASINK, 1990. Cilicia Dall’etadi Kizzuwatna alla conquista macedone, Torino.
• EASTON, D., 1981. "Hittite Land Donations and Tabarna Seals", Journal of Cuneiform Studies 33, ss. 3-43.
• EMİROĞLU, K. - S. AYDIN, 2003. Antropoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• ERKUT, S. - E. REYHAN, 2012. "Hititlerde Toprak Edinme ve Arazi Bağış Belgelerinden Örnekler", Acta Turcia, ss. 80-86.
• ERDEN, A. - A. GÜNEY - İ. AYDOĞAN, 2020. "Bir İmparatorluğun Çöküşü: MÖ 2. Binyılında Orta Anadolu'ya Bir Bakış", Arkeolojide Çöküş ve Dönüşüm Süreçleri, TAS 4,ss. 133-146.
• FAIST, B. - U. FINKBEINER, 2002. "Emar, Eine syrische Stadt unter Hethitischer Herrschaft", Die Hethiter und Ihr Reich, Das Volk der 1000 Götter, Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland 18. Januar- 28. April, Bonn, ss.190-196.
• FORLANINI, M., 2010. "An Attempt at Reconstructing the Branches of the Hittite Royal Family of the Early Kingdom Period", Studien zu den Boğazköy-Texten 51, Pax Hethitica Studies on the Hittites and Their Neighbours in Honour of Itamar Singer, Harrosowitz Verlag, Wiesbaden, ss. 115-135.
• FRIEDRICH, J., 1971. Die Hethitischen Gesetze, E.J. Brill, Leiden.
• FREU, J., 2001. “De L’indépendance à l’annexion: Le Kizzuwatna et Le Hatti aux XVIe et XVe siècles avant notre ère”, La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux Actes de La Table Ronde Internationale d' Istanbul 2-5 novembre 1999, Kilikya: Mekânlar ve Yerel Güçler Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Bildirileri İstanbul, 2-5 Kasım 1999, (Éric Jean-Ali M. Dinçol-Serra Durugönül), De Boccard,İstanbul, 2001, ss.13-30.
• GILAN, A., 2015, Formen und Inhalte althethitischer historischer Literatur,Universitaetsverlag Winter Heilderberg, Heilderberg.
• GODELIER, M., 1966. Asya Tipi Üretim Tarzı ve Marksist Şemalara Göre Toplumların Evrimi, Çev. Atilla Tokatlı, Sosyal Yayınları, İstanbul.
• GOODY, J., 1986. The Logic of Writing and the Organization of Society, Cambridge University Press, Cambridge.
• GUTERBOCK, G., 1954. "Autorithy and Law in the Hittite Kingdom", Journal of American Oriental Society Supplement 17, ss.16-24.
• GÜNBATTI, C., 2012. Kültepe/Kaniş, Kayseri.
• HAAS, V., 1994. Geschichte der Hethitischen Religion, Brill, Leiden, New York, Köln.
• HAGENBUCHNER, A., 1980. Die Korrespondenz der Hethiter, 2. Teil, Texte der Hethiter 16, Heilderberg.
• HECKER, K., 1996. "Zur Herkunft der Hethitische Keilschrift", SSCN (Studies on the Civilization and Culture of Nuzi and the Hurrians) 8, 1996, ss. 291-303.
• HOFFNER, H., 1997. The Laws of the Hittite, A Critical Edition, Brill, Leiden.
• HZL=Rüster, C. - Erich Neu, 1987. Hethitisches Zeichenlexikon, Otto Harrossowitz, Wiesbaden.
• IMPARATI, F., 1977. Una Concessione Di Terre Da Parte Di Tuthaliya IV, Lillie.
• KLENGEL, H., 1975. "Zur ökonomischen Funktion der hethitischen Tempel", SMEA 16, ss.181-200.
• KLENGEL, H., 1999. Geschichte Des Hethitischen Reiches, Leiden-Boston-Köln.
• KLENGEL, H., 2006. "Studien zur hethitischen Wirtschaft, 2 Feld-Gartenbau", Altorientalische Forschungen (AoF) 33, Akademie Verlag, München, ss. 3-21.
• LEBRUN, R., 2001. “Kummanni et Tarse, deux centres majeurs”, La Cilicie: Espaces et Pouvoirs Locaux Table Ronde İnternationale İstannbul 2-5 November 1999, İstanbul, ss. 87-95.
• MAISELS, C. K., 1999. Uygarlığın Doğuşu, Çev. Alâeddin Şenel, İmge Yayınları, İstanbul.
• MICHEL, C., 2010. "Deux Textes Atypiques Découverts, À Kültepe", JCS (Journal of Cuneiform Studies) 62, New Haven-Boston, ss. 71-80.
• MILLER, J., 2013. Royal Hittite Instructions and Related Administrative Texts, Society of Biblical Literature, Atlanta.
• MÜLLER-KARPE, A. - V. MÜLLER-KARPE, 2012. "Kuşaklı- "Šarišša/Kuşaklı-Šarišša", Hititler Bir Dünya İmparatorluğu/Hittites An Anatolian Empire (ed. Meltem Doğan-Alparslan-Metin Alparslan), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 220-225.
• MÜLLER-KARPE, A., 2017. Sarissa: Die Wiederentdeckung einer hethitischen Königsstadt, Philipp von Zabern, Darmstadt.
• NOGAY, İ. Ş., 2020. "Hititlerin Kısa Tarihi", Aktüel Arkeoloji 74, İstanbul, ss. 30-38.
• OTTEN, H., 1981. Die Apologie Hattusilis III. Das Bild der Überlieferung, Otto Harrassowitz, Verlag.
• OTTEN, H., 1988. Die Bronzetafel aus Boğazköy, Studien zu den Boğazköy-Texten (StBoT), Beihaft 1, Otto Harrosowitz, Wiesbaden.
• PEKER, H., 2017. " Some Remarks on the Imperial Hittite Sealings from the 2017 Excavations at Karkemish", Nouvelles Assyriologiques Brèves et Utilitaires(N.A.B.U.), ss.178-179.
• PEKER, H., 2019. "Hitit Devleti'nin Uluslararası İlişkileri ve Politik Enstrümanları: Savaş ve Diplomasi", Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss.42-57.
• POPKO, M., 2007. "Althethitisch? Zu den Datierungsfragen in der Hethitologie", Festschrift für Silvin Košak, Dresdner Beiträge zur Hethitologie (DBH 25), Harrasowitz Verlag, Wiesbaden.
• POSTGATE, N., 1982. "İlku and Land Tenure in the Middle Assyrian Kingdom; A Second Attempt”, Societies and Languages of the Ancient Near East: Studies in Honor of I. M. Diakonoff. M. A. Dandamayev (ed.), Warminster: Aris and Philips, ss. 304-313.
• REYHAN, E., 1998. "Hititlerde Toprak Tahsisi", III. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri Çorum 16-22 Eylül 1996, Acts of the IIIrd International Congress of Hittitology, Ankara, ss. 481-491.
• RIEMSCHNEIDER, K., 1958. "Diehethitischen Landschenkungsurkunden", Mitteilungen des Instıtuts für Orientforschung 6, ss. 321-381.
• RITZER, G., 2011. Sosyoloji Kuramları, De Ki Yayınları, Ankara.
• RUSTER, C., - G. WILHELM, 2012. Landschenkungsurkunden hethitischer Könige, Studien zu den Boğazköy-Texten (StBoT) Beiheft 4, Harrossowitz Verlag, Wiesbaden.
• SCHACHNER, A., 2011. Hattuscha. Auf der Suche nach dem sagenhaften Großreich der Hethiter, Beck Verlag, München.
• SCHACHNER, A., 2012. "Orta Anadolu'da Coğrafya ve Ekonomi: Hititlerin Bıçak Sırtındaki İmparatorluğu", Colloquium Anatolicum XI, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul,ss. 25-35.
• SCHACHNER, A., 2019. "Hattuša, Hitit İmparatorluğu'nun Başkenti", Hititler Bir Dünya İmparatorluğu, (ed. Meltem Doğan- Alparslan, Metin Alparslan), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 104-129.
• SOYSAL, O., 2011. "Kantuzzili: 'Genç'Tuthaliya için Kral Naibi?", Colloquium Anatolicum XI, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul,ss. 309-346.
• TANI, N., 2001. "More about 'Heši Consipiracy'", Altorientalische Forschungen (AoF) 28, Akademie Verlag, München-Berlin, ss: 154-164.
• TOPTAŞ, K., 2021. Asarhaddon, Asur Kralı, Babil Yöneticisi, Mısır Fatihi, Berikan Yayınevi, Ankara.
• TISCHLER, J., 2008. Hethitisches Handwörterbuch, Innsbruck.
• ÜNAL, A. - K. S. GİRGİNER, 2007. Kilikya-Çukurova ilk Çağlardan Osmanlılar Dönemine Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji, Homer Kitapevi, İstanbul.
• VAN DEN HOUT, T., 1987-1990. "Maße und Gewichte. Bei den Hethitern", Reallexikon der Assyrologie und Vorderasiatischen Archäologie (RIA 7), ss. 517-527.
• VAN DEN HOUT, T., 1995. Der Ulmitešup Vertrag: eine prosographische Untersuchung, Studien zu den Texte aus Bogazköi (StBoT) 38, Harrosowitz Verlag, Wiesbaden.
• VAN DEN HOUT, T., 2012. "Die Rolle der Schrift in einer Geschichte der früheren hethitischen Staatsverwaltung", Organization, Representation, and Symbols of Power in the Ancient Near East, Proceedings of the 54th. Recontre Assyriologique Internationale at Würzburg 20-25 July 2008, Wiona Lake, Indiana, Eisenbrauns, 2012, ss. 73-85.
• VAN DEN HOUT, T., 2019. "Hitit Krallığı'nın Kısa Tarihi", Hititler Bir Dünya İmparatorluğu, (ed. Meltem Doğan- Alparslan, Metin Alparslan), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 11-30.
• VAN DEN HOUT, T., 2020. A History of Hittite Literacy Writing and Reading in Late Bronze- Age Anatolia (1650-1200 BC), Cambridge University Press, Cambridge.
• WEBER, M., 1921/1968. Economy and Society, 3. vols., Bedminster Press, Totowa, N.J.
• WEEDEN, M., 2007. Hittite Logograms Studies in their Origin and Distrubution, School of Oriental and African Studies, A thesis submitted for the Degree of Doctor of Philosophy at the University of London.
• WILHELM, G., 1997. Keilschrifttexte aus Gebäude A, KUŞAKLI-SARISSA Band 1: Keilschrifttexte, Faszikel 1, Rahden/Westf.
• WILHELM, G., 2005. "Zur Datierung der älteren hethitischen Landschenkungsurkunden", Altorientalische Forschungen (AoF) 32, Akademie Verlag, München-Berlin, ss. 272-279.