KARAHNA CITY IN CUNEIFORM SOURCES OF THE SECOND MILLENNIUM BC

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 19 - 42, 29.03.2023

Hasan Ali Şahin , Muhammed Yusuf Aynur

https://doi.org/10.33469/oannes.1150006

Öz

The first people of Anatolia mentioned in historical documents are the Hattians and they gave their name to Anatolia. Because Anatolia, BC. III.Millenial It has been called the land of Hatti for a thousand years. This naming, which was first mentioned in Akkadian sources, continued until the Late Assyrian Period. Hittite kings likewise referred to Anatolia as the land of Hatti and themselves as the king of the land of Hatti. This tribe lived in Anatolia in the III. Millenium BC. It is known that they lived in Anatolia for a thousand years. It is understood from the findings around Alacahöyük, İkiztepe, Mahmatlar and Horoztepe that the Hattians reached an advanced level in metalworking. It is known that the Hattians lived in Kaniš during the Colonial Period, from the mention of many Hattic names in Kültepe texts. It is understood that they especially lived within the arc of the Halys River. Hatti god names are mentioned in theophore names. It is known that there are more than one cult centers in the Anatolian geography. Based on the information conveyed by the cuneiform tablets from 2000 B.C, Karahna was an important city in which Assyrian Merchants used to reside. İn the following years, with the Hittites and Hattians taking their region as the center. The city of Karahna preserved its importance and formed an important religious center of the Protective God in the Anatolian geography in the form of a temple city during this period. Cult centers such as Arinna or Nerik in the Hatti country hosted the festivals celebrated throughout the country and were frequented by the Hittite kings belonging to the Hittite imperial period. Thus, it is understood that the city of Karahna may have been in the central administrative structure of the Hittite Kingdom since the old kingdom period.

Anahtar Kelimeler

Hattians, Cult cities, Karahna city, festivals

MÖ II. BİNYIL ÇİVİ YAZILI KAYNAKLARINDA KARAHNA KENTİ

Öz

Anadolu’nun tarihi belgelerde geçen ilk halkı Hattiler’dir ve Anadolu’ya isimlerini vermişlerdir. Zira Anadolu, MÖ III. bin yıldan itibaren Hatti ülkesi adıyla anılmıştır. İlk defa Akadcakaynaklarda geçen bu adlandırma, Geç Asur Devri’ne kadar devam etmiştir. Hitit kralları aynı şekilde Anadolu’yu Hatti ülkesi, kendilerini de Hatti ülkesi kralı olarak anmışlardır. Bu kavmin MÖ III. bin yılda, Anadolu’da yaşadıkları bilinmektedir. Alacahöyük, İkiztepe, Mahmatlar ve Horoztepe buluntularından, Hattilerin maden işlemeciliğinde ileri bir düzeye ulaştıkları anlaşılmaktadır. Hattilerin Koloni Devri’nde Kaniš’te yaşadıkları pek çok Hattice ismin Kültepe metinlerinde geçmesinden bilinmektedir. Onların özellikle, Kızılırmak kavisi içerisinde yaşamış oldukları anlaşılır. Hattitanrı adları teofor isimlerde geçmektedir. Anadolu coğrafyasında birden fazla kült merkezleri bulunduğu bilinmektedir. Hatti ülkesi içerisindeki Arinna veya Nerik gibi kült merkezleri ülke genelinde kutlanılan bayramlara ev sahipliği yaptığı gibi, Hitit krallarının da uğrak yeri olmuştur. Bundan başka bazı kentler önemli tanrıların kült merkezi haline gelmiştir. Bu kentlerden Karahna kenti ise çivi yazılı tabletlerin aktarmış olduğu bilgilerin ışığında, MÖ II. binde Asurlu tüccarların oturdukları önemli bir şehir olarak karşımıza çıkmaktadır. Daha sonraki yıllarda, Hititlerin Hattilerin yaşamış olduğu bölgeyi merkez edinmeleri ile Karahna kenti de önemini koruyup bu dönem içerisinde tapınak kenti şeklinde, Anadolu coğrafyasında, Koruyucu Tanrı’nın önemli bir dini merkezini oluşturduğu anlaşılmaktadır. Kentin Anadolu coğrafyası içerisinde önemli bir kült merkezi olduğu açıktır, bundan başka Hitit imparatorluk dönemine ait bazı Hitit krallarının yıllıklarında ortaya çıkması ile Karahna kentinin siyasi olaylara şahit olduğu da bilinmektedir. Kentin genel yapısı ve konumu hakkında fazla veri olmamasına rağmen, Hatti kültürünün Karahna da etkin olmasından dolayı, belki de şehrin tarihi Hititler öncesindeki devre kadar uzanmaktaydı.

Anahtar Kelimeler

Hattiler, Kült kentleri, Karahna kenti, festivaller

Kaynakça

• ALP, S.,1977. “Maşat-Höyük'te Keşfedilen Hitit Tabletlerinin Işığı Altında Yukarı Yeşilırmak Bölgesinin Coğrafyası Hakkında”, Türk Tarih Kurumu Belleten, 41/164, ss. 637-647.
• ALP, S.,1983. “DieLage Der Hethitischen Kultstadt Karahna im Lichte Der Maşat-Texte”, Beitrag Zur Altertumskunde Kleinasiens: Festschrift für Kurt Bittel, Ed.: Kurt Bittel-Rainer Michael Boehmer-Harald Hauptmann,Von Zabern, Mainz am Rhein,ss. 43-46
• ALVISE, M., 2018. “The Making of Hittite Imperial Landscapes: Territoriality and Balance of Power in South-Central Anatolia during the Late Bronze Age ”, Journal of Ancient Near Eastern History, 3/2, ss.117–62.
• ARCHI, A., 2015. “Hittite Religious Landscapes “, Sacred Landscapes of Hittitesand Luwians Proceedings of the International Conference in Honour of Franca Pecchioli Daddi, Ed:Anacleto D’Agostino,Valentina Orsi ve Giulia Torri,Firenze University Press, Flornece.
• BAHAR, H.,TURGUT, M ve KÜÇÜK, B., 2018. “Hititlerde Yerleşim Yeri -Kutsal Dağ İlişkisi Üzerine Bir Mesafe Önerisi”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi,39, ss. 403-424.
• BARJAMOVIC, G., 2011. A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period, Copenhagen.
• CORNELIUS, Fr., 1958. “Geographie des Hethiterreiches”,Orientalia, Nova Series, 27/3, ss. 225-251.
• DARGA, M.,1973. Karahna Şehri Kült Envanteri XXXVIII 12, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul.
• DEL MONTE -G.- TISCHLER J., 1978. Die Orts-und Gewässernamen der hethitischen Texte, Repertoire Geographique des Textes Cuneiformes VI, Dr. Ludwig Reichert Verlag, Wiesbaden.
• DİNÇOL, M. A.- DARGA, M., 1970. “Die Feste Von Karahna”, Anatolica 3.
• DİNÇOL, M. A.,1982. ‘‘Hititler’’, Anadolu Uygarlıkları Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi, C.1, Görsel Yayınları, Ankara, ss.18-120.
• EROL, H. 2016. “ina aban Ussa andina aban Karahna”, içinde Antahšum sar "Çiğdem" : Eski Anadolu araştırmalarına ve Hititlere adanmış bir hayat : Studies in honour of Ahmet Ünal = Ahmet Ünal armağanı, Ed.: Serdar Erkurt-Özlem-Sir Gavaz, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 225-234.
• FORLANINI, M., 2007. “The Offering List of KBo 4.13 (I 17ʹ-48ʹ) tothelocal gods of the kingdom, known as “Sacrifice List”, and the History of the Formation of the early Hittite state and its initial growing beyond central Anatolia”, VI Congresso Internazionale di Ittitologia, Ed.: Alfonso Archi-Rita Francia SMEA 49, Roma.
• FORLANINI, M., 2008. “The Central Provinces of Haitİ: An Updating” New Perspectives on the HistoricalGeography and Topography of Anatolia in the II and I Millennium B.C., Ed.: Karl Strobel,Eothen 16, Firenze, ss.145-188.
• EROL, H.,2018. Kültepe Tabletleri XI-a, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• GARELLI, P., 1966. “ Tablettes Cappadociennes De Collechtions Diverses (fin)”, Revued' Assyriologie et d'archéologieorientale, 60/2 France, ss. 93-152.
• GOETZE, A., 1957. Kulturgeschichte Des Alten Orients-Kleinasien, H. Beck'sche Verlagsbuchhandlung, München.
• GÜNBATTI, C., 1996. "Two New Tablets Throwing Light on the Relations Between Anatolian Kings and Assyrian Merchants in the Period of the Assyrian Colonies", Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri 2, ss. 25-37.
• GÜNBATTI, C., 2002. "Kültepe’den Kervan Güzergâhlarına Işık Tutan İki Yeni Metin", Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri 5, ss.79-91.
• GÜNBATTI, C., 2017. Kültepe-Kaniş Anadolu’da İlk Yazı, İlk belgeler. Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri.
• HAAS, V., 1994. Geschichte der HethitischenReligion,BrillLeiden,New York,Köln.
• HOFFNER, J.H.A.,2008. Letters From The Hittite Kingdom Society of Biblical Literature, Atlanta.
• KLINGER, J. 1996.” Untersuchungen zur Rekonstruktion des hattischen Kultschicht” Studienzu den Boğazköy-Texten 37, Wiesbaden.
• KLENGEL, H., 1999. Geschichtedes Hethitischen Reiches, Handbuch der Orientalistik, Brill, Leiden-Boston-Köln .
• KRYSZAT, G., 2004. “Herrscher, Herrschaft und Kultur Tradition in Anatoliennach den Quellenaus den altassyrischen Handelskolonien. “Teil I. Diesikkātumund der Rabisimiltim, AOF.31,ss.15-45.
• KUHRT, A., 2017. Eski Çağ’da Yakındoğu (MÖ 3000-330) Cilt I, Çev.: Dilek Şendil, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• KUZUOĞLU, R., 2007.“Eski Asurca Metinlerde Geçen Coğrafya Adları”, Gazi Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• MACQUEEN, J.G., 2013. Hititler ve Hitit Çağında Anadolu, Çev.: Esra Davutoğlu, Arkadaş Yayınevi, Ankara.
• MOUTON, A., 2011. “Sulusaray/SebastopolisDuPont (Province De Tokat): La Karahna Des Textes Hittites ?”, Anatolia Antiqua 19/1,ss. 101–111.
• MURAT, L.,1996. “Hitit Coğrafyasında Yukarı Ülke ve Tarihi Önemi”, Türkiye’de Sosyal Bilimlerin Gelişmesi ve Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Sempozyumu, Ankara.
• POPKO, M., 2000. “Zippalanda and Ankuwa Once More”, JAOS, 120/3, ss. 445-448.
• REYHAN, E., 2009.” Hititlerde Devlet Gelirleri, Depolama ve Yeniden Dağıtım”, Akademik Bakış, 2/4, ss. 157-174.
• SIEGELOVÁ, J., 2001. "Der Regionalpalast in der Verwaltungdes Hethitischen Staates", Altorientalische Forschungen, 28/ 2, ss.193-208.
• SINGER, I., 1984. “TheAgrig in The Hittite Texts”, Anatolian Studies, 34,ss. 97–127.
• SÜEL, A., 2002.“Ortaköy Tabletlerinde Geçen Bazı Yeni Coğrafya İsimleri”, V. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri, Çorum, ss. 679-685,
• SÜEL, A., 2017. “Central East: Philology”.Hittite Land scape and Geography, Ed.: Mark Weeden-Lee Z Ulmann-Zenobia Homan, Brill, Leiden-Boston.
• ŞAHİN, H. A., 2002. “Koloni Çağı’nda (MÖ 2000-1750) Anadolu’da Bulunan Asurlu Görevliler”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/12, ss. 69-88.
• TOPTAŞ, K.-KAHYA, Ö., 2019. “Asurca ve Babilce Metinlerde Yemin”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23/2, ss. 315-330.
• ÜNAL, A., 1974. Hattušili III. : teil I, Hattušilibiszuseiner Thronbesteigung, Band 1, Carl Winter-Universitätsverlag, Heidelberg.
• ÜNAL, A., 1999. Hititler-Etiler ve Anadolu Uygarlıkları, Etibank, Ankara.
• ÜNAL, A., 2003. Hititler Devrinde Anadolu II, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• ÜNAL, A., 2014. “The Socio-Political Impact Of Hittite Religious Ceremonies And Efforts Of The Hittite Kings İn Establishing a Unified State in Central Anatolia”, IX. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildiriler 2.Cilt, Ed.: Aygün Süel, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı, Çorum, ss.1075-1096.
• VEENHOF, K. R., 2010. “Ancient Assur: The City, its Traders, and its Commercial Network”, Journal of the Economicand Social History of the Orient, 53, ss. 39-82.
• VEENHOF, K. R., 2017. Kültepe Tabletleri VIII, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• VON SCHULER, E., 2012. DieKaskäer: Ein Beitragzur Ethnographiedesalten Kleinasien. De Gruyter, Berlin-Boston.