Evaluation of the Use of Tripartite Buildings Built in the Ubaid Culture Period in terms of Economic and Religious Functionality

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 20, 24.03.2024

Ozan Arslan Aytan

https://doi.org/10.33469/oannes.1259835

Öz

In the Chalcolithic Age, Mesopotamia was the scene of some developments that prepared the ground for the emergence of the first cities and the state. During this period, the Hassuna, Samarra, Halaf, and Ubeyd cultural periods are examined in four different periods. The developments in the Ubeyd cultural period in Southern Mesopotamia before the Uruk city period affected the social, religious, and economic processes of Mesopotamia fundamentally. During this period, the function of public structures called tripartite plans was discussed and interpreted by experts in the field in various ways. The egalitarian community structure, which was evident from the Neolithic Age to the transition to the Chalcolithic Age, began to evolve into a class society during the Ubeyd period. Tripartite plans during the Ubaid period, described as a transitional stage, were public structures where social surplus was accumulated, luxury goods were traded, feasts were organized, and social issues were discussed. The two most important centers of the Ubeyd Period, Eridu and Tepe Gawra, allow us to comment on the seals and grave ruins in the tripartite plans. The purpose and reasons for the construction of tripartite buildings seen during the Ubeyd Cultural Period were investigated by archaeologists. Experts working on the issue compared these public buildings with those built in previous and later periods and offered different interpretations. This study aimed to evaluate the economic and religious aspects of the tripartite plans and findings in buildings, which were effective in reshaping the social structure.

Anahtar Kelimeler

Ubaid, Tripartite Buildings, Eridu, Tepe Gawra, Tell Uqair

Ubeyd Kültürü Döneminde İnşa Edilen Üç Bölümlü Binaların Kullanımının Ekonomik ve Dini İşlerlik Bakımdan Değerlendirilmesi

Öz

Kalkolitik Çağ’da Mezopotamya, ilk kentlerin ve devletin ortaya çıkışına zemin hazırlayan birtakım gelişmelere sahne olmuştur. Mezopotamya, Çanak Çömlekli Neolitik Dönemde Hassuna ve Samarra, Kalkolitik Çağ’da Halaf ve Ubeyd kültür dönemleri olarak toplamda dört ayrı kısımda incelenmektedir. Uruk kent döneminin öncesinde Güney Mezopotamya’da ortaya çıkan Ubeyd kültür döneminde yaşanan gelişmeler, Mezopotamya’nın sosyal, dini ve ekonomik sürecini temelde etkilemiştir. Ubeyd döneminde üç bölümlü binalar olarak adlandırılan kamusal yapıların işlevi, konunun uzmanları tarafından farklı şekillerde ele alınıp yorumlanmıştır. Neolitik Çağ’dan Kalkolitik Çağ’a geçiş aşamasına kadar görülen eşitlikçi topluluk yapısı, Ubeyd dönemine gelindiğinde sınıflı topluluk yapısına doğru evrilmeye başlamıştır. Bir geçiş aşaması olarak nitelendirilen Ubeyd döneminde inşa edilen üç bölümlü binalar, toplumsal artının biriktirildiği, lüks malların ticaretinin yapıldığı, şölenlerin düzenlendiği ve toplumsal konuların görüşüldüğü kamusal yapılardır. Ubeyd döneminin en önemli iki merkezi olan Eridu ve Tepe Gawra’daki üç bölümlü binalarda ele geçen mühürler ve mezar kalıntıları bu dönem hakkında bilgi sahibi olunabilmesine olanak sağlamaktadır. Ubeyd kültür dönemi içerisinde görülen üç bölümlü binaların inşa ediliş amaçları ve nedenleri arkeologlar tarafından araştırılmıştır. Konu hakkındaki uzmanlar bu kamu binalarını önceki ve sonraki dönemlerde inşa edilen binalar ile kıyaslayarak farklı yorumlarda bulunmuşlardır. Bu çalışma, sosyal yapının yeniden şekillenmesinde etkili olan üç bölümlü binaları ve binalarda ele geçen buluntuları ekonomik ve dini bakımdan değerlendirmeyi amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Tell Uqair, Ubeyd, Üç Bölümlü Binalar, Eridu, Tepe Gawra

Kaynakça

• ADAMS, R. M., 1981. The Evoulation of Urban Society Early Mesopotamia and Prehispanic Mexico, Aldine Publishing Company, Chicago.
• AKKERMANS, P. M. M. G. – SCHWARTZ G. M., 2003. The Archeology of Syria, Cambridge University Press, Cambridge.
• AKKERMANS, P. M. M. G., 1989. “Tradition and Social Change in Northern Mesopotamia During the Later Fifth and Fourth Millenium B.C.” Upon This Foundation: The Ubaid Reconsidered, Ed.: Elizabeth f. Henrickson – Ingolf Thuesen, Helsingor, 1988.
• ARBUCKLE, B. S., 2014. “Pace and Process in the Emergence of Animal Husbandry in Neolithic Soutwest Asia”, Bioarcheology of the Near East, 8:53-81, ss. 53-81.
• BELWOOD, P., 2004. First Farmers: The Origins of Agriculture Societies, Blackwell Publishing, New Jersey.
• CHRISTDOU, R. – COQUEUGNIOT, L. – GOURICHON, E., 2008, “Neolithic Figurines Manufactured from Phalanges of Equids from Dja’de el Mughara, Syria”, Journal of Field Archeology, 34/3, ss. 319-335.
• CRAFFORD, H., 2015. Sümer ve Sümerler, Çev.: Nihal Uzun, Arkadaş Yayınevi, Ankara.
• ERARSLAN, A., 2008. “The Ubaid in the Urbanisation Process: The Birth of Urbanisation in the Near East”, Belleten LXXII 264, ss. 395-412.
• FRANGIPANE, M., 2002. Yakındoğu’da Devletin Doğuşu, Çev.: Z. Zühre İlkgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• HARMANKAYA, S., 2013. “Mezopotamya’nın Tarih (Yazı) Öncesi Dönemleri”, Eski Mezopotamya ve Mısır Tarihi, Ed.: K. Köroğlu. Eskişehir, ss. 2-19.
• HOLE, F., 1983. “Symbols of Religion and Social Organization at Susa”, The Hilly Flanks and Beyond: Studies in Ancient Oriental Civilization, Ed.: Cuyler Young – Philips Smith – Peder Mortensen, The University of Chicago Press, Chicago, ss. 315-329.
• HOLE, F., 1985. “The Organization of Susiana Society Periodization Of Site Distributions”, Paléorient, Volume 11/2, ss. 21-24.
• HUOT, J. L. – THALMANN, J. P. – VALBELLE, D., 2000. Kentlerin Doğuşu, Çev.: Ali Bektaş Girgin, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• HUOT, J. L., 1992. “The First Farmers at Oueili”, The Biblical Archeologist, Vol.55, No 4., ss. 188-195.
• KODAŞ, E., 2013. “Jerf El-Ahmar Ea 30 Binası ve Yakındoğu'da PPPNA-PPNB'ye Geçiş Dönemine Ait Kamu Binaları”, Tüba-Ar, 16, ss. 9-19.
• KÖROĞLU, K., 2016. Eski Mezopotamya Tarihi: Başlangıcından Perslere Kadar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• LAMBERG-KARLOVSKY, C. C., 1999. “Household Land Tenure and Communication System in the 6th-4th Millenia of Greater Mesopotamia”, Urbanisation and Land Ownership in the Ancient Near East, Ed.: Michael Hudson – Baruch A. Levine, Eisenbrauns, Cambridge ss. 167-197.
• LARSON, G. – FULLER, D. Q., 2014. “The Evoluation of Animal Domestication”, The Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, ss. 115-136.
• LIVERANI, M., 2013. The Ancient Near East: History, Society and Economy, Routledge, New York.
• LLOYD, S., 1978. The Archeology of Mesopotamia: From Old Stone Age to the Persian Conquest, Thames and Hudson Ltd., London.
• MAISELS, C. K., 1999. Uygarlığın Doğuşu: Yakındoğu’da Avcılık ve Toplayıcılıktan Tarıma Kentlere ve Devlete Geçiş, Çev.: Alaeddin Şenel, İmge Kitapevi, Ankara.
• MAKKAY, J., 1983. “The Origins of the Temple-Economy As Seen in the Light of Prehistoric Evidence”, Volume 45/1, ss. 1-6.
• MIEROOP, M. V., 2018. Eski Yakındoğu Tarihi MÖ 3000-323, Çev.: Sinem Gül, Homer Kitapevi, İstanbul.
• MILLER, N.F., 2006. “The Origins of Plant Cultivation in the Near East”, The Origins of the Culture: An International Perspective, Ed.: Wesley Cowan – Patty Jo Watson, University of Alabama Press, Alabama, ss. 39-58.
• NEMETH-NEJAT, K. R., 1998. Daily Life in Ancient Mesopotamia, Greenwood Press, London.
• NISSEN, H. J., 2004. Ana Hatlarıyla Mezopotamya: Yakındoğu Arkeolojisinin İlk Dönemleri, Çev.: Z. Zühre İlkgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• OATES, J., 1976. “Prehistory in Northeastern Arabia”, Antiquity L, ss. 20-31.
• PEKŞEN, O., 2016. “Eski Mezopotamya’daki Savaşlarda Tanrıların Rolü”, History Studies, 8/2, ss. 55 – 68.
• PERKINS, A. L., 1949. The Comparative of Archeology of the Early Mesopotamia, Oriental Instute of the University of Chicago, Chicago.
• POLLOCK, S., 2017. Antik Mezopotamya: Var Olmamış Cennet, Çev.: Burak Esen, Sümer Yayıncılık, İstanbul.
• POSTGATE, N. J., 1992. Early Mesopotamia Society and Economy at the Dawn of History, Routladge, New York.
• REDMAN, C. L., 1978. The Rise of Civilization: From Early Farmers to Urban Society in the Near East, W. H. Freeman and Company, New York.
• ROTHMAN, M. S., 1994. “Sealing as a Control Mechanism in Prehesitory: Tepe Gawra XI, X, VIII”, Chiefdoms and Early State in the Near East: The Organizational Dynamics of Complexity, Ed. Gil Stein – Mitchell S. Rothman, Prehistory Press, Madison, ss. 103-120.
• ROTHMAN, M. S. 2004. “Studying the Development of Complex Society: Mesopotamia in the Late Fifth and Fourth Millennia BC.”, Journal of Archaeological Research, 12, ss. 75-119.
• ROUX, G., 1992. Ancient Iraq, Penguin Books, London.
• SKLANIK, P., 1993. “Bir Süreç Olarak Erken Devlet”, Erken Devlet: Kuramlar Veriler Yorumlar, Çev.: Alaeddin Şenel, Ed.: Henry J. M. Claessen – Peter Skalnik, İmge Kitapevi, Ankara.
• STEIN, G., 1994. “Economy Ritual and Power in Ubaid Mesopotamia”, Chiefdoms and Early State in the Near East: The Organizational Dynamics of Complexity, Ed. Gil Stein – Mitchell S. Rothman, Prehistory Press. Madison, ss. 35-46.
• TEKİN, H., 2017. Tarihöncesinde Mezopotamya, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• TOBLER, A. J., 1950. Excavations at Tepe Gawra vol. II., University of Pensilvania Press, Philadelphia, ss. 247-277.
• WRIGHT, H., 1998. “Uruk States in Southwestern Iran”, Archaic States (School of American Research Advanced Seminar Series), Ed. Gary Feinman – Joyce Marcus, SAR Press, ss. 171-197.
• YILDIRIM, E., 2017. Eskiçağ Mezopotamya’sında Liderler Krallar Kahramanlar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.