Konya Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Metal Eser

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 105 - 135, 24.03.2024

Ali Özcan

https://doi.org/10.33469/oannes.1399701

Öz

Bu makale ile Konya Arkeoloji Müzesi koleksiyonunda bulunan 3 kolcuklu balta, 9 yassı balta/keski ve 2 keskiden oluşan toplam 15 adet maden eser yayınlanmaktadır. Eserler üç farklı gruptan oluşmaktadır. Kolcuklu baltalar, gövdelerinin her iki kısmında kolcuk adlı çıkıntıları olan balta biçimidir. Yassı gövdeli, dar ense kısmından teber kısmına doğru genişleyen eserler yassı balta/keski olarak adlandırılmaktadır. Uzun/kısa boyutlu, dörtgen/kare kesitli gövdeli, ağızları dövülerek düzleştirilmiş eserler keski grubunu oluşturmaktadır. Eserler, 2010 ve 2015 yıllarında İbrahim Bağcı tarafından müzeye getirilmiştir. Envanter kayıtlarında eserlerin buluntu yerleri hakkında belirgin bir bilgi mevcut değildir. Kazı buluntusu olarak ele geçmiş ve yayını yapılmış benzer balta tipleri dikkate alınarak analoji yöntemi ile eserlerin tarihlendirilmeleri yapılmıştır. Çalışmamızda eserlerin ait oldukları balta ve keski tipleri ile kullanım alanları hakkında bilgiler verilmiştir. Yayımladığımız eserlerin durumu ve benzerlerinin işlevlerini dikkate alarak özel amaçlar (ritüeller, törenler vs.), taş, maden ve ahşap işlerinde kullanılmış aletler oldukları söylenebilir. Yayını gerçekleştirilen maden eserler, Orta Tunç Çağı ve Geç Tunç Çağı’na tarihlendirilmiştir. Çalışma konusunu oluşturan kolcuklu, yassı balta/keski ve keskilerin Orta ve Kuzey Anadolu’da ele geçen eserler ile benzer özelliklere sahip olduğu görülmüştür. 1, 5, 13 ve 14 katalog numaralı eserlerin tek parça kalıpta üretilmesi yerel işçilik özelliği olarak değerlendirilebilir. Bu çalışma ile 15 parça eseri inceleyip yayınını gerçekleştirerek, maden eserler konusunda bilimsel literatüre katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kolcuklu Balta, Yassı Balta, Keski, Bronz Çağı, Konya Arkeoloji Müzesi

A Group of Metal Artifacts from Konya Archaeology Museum

Öz

This article presents a total of 15 metal artifacts from the collection of the Konya Archaeological Museum, consisting of 3 lugged axes, 9 flat axes/chisels, and 2 chisels. These artifacts are categorized into three different groups. Lugged axes are axes with protrusions called lugs on both sides of the bodies. The artifacts with flat bodies that widen from the narrow neck to the battle ax are referred to as flat axes/chisels. Artifacts with long/short dimensions, square-shaped bodies, and mouths flattened by forging constitute the chisel group. The artifacts were brought to the museum by İbrahim Bağcı in the years 2010 and 2015. However, there is no specific information about the find spots of the artifacts in the inventory records. Considering the similar types of axes that were recovered and published as excavation finds, the dating of the artifacts was carried out using the analogy method. In our study, information is provided about the types of axes and chisels the works belong to and their areas of use. Considering the condition of the published artifacts and the functions of similar ones, it can be said that they were tools used for specific purposes (rituals, ceremonies, etc.) in stone, metal, and woodwork. The published metal artifacts are dated to the Middle Bronze Age and Late Bronze Age. It has been observed that the lugged axes, flat axes/chisels, and chisels that constitute the subject of the study have similar characteristics to artifacts found in Central and Northern Anatolia. The artifacts layer numbered 1, 5, 13, and 14, being produced in a single-piece mold, can be regarded as a characteristic of local craftsmanship. The aim of this research is to review and publish fifteen artifacts in order to add to the body of knowledge on metal artifacts in science.

Anahtar Kelimeler

Lugged Axe, Flat Axe, Chisel, Bronze Age, Konya Archaeology Museum

Kaynakça

• AKDENİZ, E., Ö. KARACA, 2004. “Pirot Höyük’de Bulunan Kolcuklu Yassı Balta ve Bu Tip Baltaların Anadolu’da Yayılımı”, Anadolu Araştırmaları 17/1, ss. 51-66.
• ALP, S., 1994. Konya Civarında Karahöyük Kazılarında Bulunan Silindir ve Damga Mühürleri, Ankara.
• ANLAĞAN, Ç., 1990. “Sadberk Hanım Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Eski Tunç Çağı Eseri”, X. Türk Tarih Kongresi, C. I, Ankara, ss. 65-70, Lev. 45-62.
• ANLAĞAN, Ç.-Ö. BİLGİ, 1989. Sadberg Hanım Müzesi. Protohistorik Çağ Silahları, İstanbul.
• BAMYACI, A.O.-A. ÖZDEMİR, 2022. “Murat Höyük Erken Tunç Çağı Taş Kalıpları”, Arkeoloji Dergisi XXIX, ss. 1-16.
• BİLGEN, A.N., 2011. Seyitömer Höyük Kazısı Ön Raporu (2006-2010), Dumlupınar Üniversitesi-TKİ, Kütahya.
• BİLGEN, A.N.-Z. BİLGEN, 2015. “Orta Tunç Çağ Yerleşimi (IV. Tabaka)”, Seyitömer Höyük I, Ed.: A.N. Bilgen, İstanbul, ss. 61-118.
• BİLGİ, Ö., 1990. “1974-1986 Kazı Dönemlerinde Bulunan Tunç Silahların Işığı Altında İkiztepe’nin Önasya'daki Yeri”, X. Türk Tarih Kongresi, Cilt 1, Ankara, ss. 71-77, Levha 63-67.
• BİLGİ, Ö., 1994. “Samsun Müzesi Protohistorik Çağ Silahları ve Orta Karadeniz Bölgesi Maden Sanatı Hakkında Yeni Gözlemler”, XI. Türk Tarih Kongresi, Cilt 1, Ankara, ss. 253-268, Levha 53-58.
• BİLGİ, Ö., 2001a. “Orta Karadeniz Bölgesi Protohistorik Çağ Maden Sanatının Kökeni ve Gelişimi”, Belleten LXV/242, ss. 1-35.
• BİLGİ, Ö., 2001b. Protohistorik Çağ’da Orta Karadeniz Bölgesi Madencileri Hind-Avrupalıların Anavatanı Sorununa Yeni Bir Yaklaşım, İstanbul.
• BİLGİ, Ö., 2003. “İkiztepe Kazılarının 2001 Dönemi Sonuçları”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. I, ss. 17-28.
• BİLGİ, Ö., 2011a. “Samsun-İkiztepe Kazılarının 2009 Dönemi Çalışmaları”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. IV, ss. 440-445.
• BİLGİ, Ö., 2011b. “Samsun İkiztepe Arkeolojik Kazıları Tepe III Çalışmaları (1993-1994 Dönemi Sonuçları)”, Anadolu Araştırmaları 15, ss. 137-165.
• BİTTEL K.-J. BOESSNECK-B. DAMM-H.G. GÜTERBOCK-H. HAUPTMANN-R. NAUMANN-W. SCHİRMER 1975. Das Hethitische Felsheiligtum Yazilikaya, Boğazköy-Hattuša 9, Berlin.
• BOEHMER, R.M., 1979. Die Kleinfunde aus der Unterstadt von Bogazköy: Grabungskampagnen 1970-1978, Boğazköy-Hattuša 10, Berlin.
• CHANTRE, E., 1898. Recherches Archéologiques dans L’Asie Occidentale Mission en Cappadoce, Paris.
• ÇETİN, C., 2015. “Isparta Müzesi’ne ait bir grup tunç silah hakkında değerlendirme”, Olba XXIII, ss. 111-151.
• DÖNMEZ, Ş., 2008. “Halûk Perk Müzesi’nden Orta-Kuzey Anadolu Kökenli bir Grup Metal Eser”, Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı. Euergetes, I. Cilt, Ed.: İ. Delemen-S. Çokay-Kepçe-A. Özdizbay-Ö. Turak, İstanbul, ss. 405-411.
• DURU, R., 1996. Kuruçay Höyük II. 1978-1988 Kazılarının Sonuçları Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı Yerleşmeleri, Ankara.
• ENGİN, A., 2011. “Oylum Höyük Kazılarında Ele Geçen Bir Grup Orta Tunç Çağı Yapı Adak Eşyası”, Belleten 75/272, ss. 19-50.
• ERDOĞDU, M., 2022. Kayseri’de ve Kayseri Arkeoloji Müzesindeki Hitit Dönemine Ait Eserler, Kayseri.
• ERKANAL H., 1977. Die Äxte und Beile des 2. Jahrtausends in Zentralanatolien, München.
• ERTEM, H., 1988. Korucutepe I. 1973-1975 Kazı Yıllarında Ele Geçen Erken Hitit-İmparatorluk Çağı Arası Buluntuları, Ankara.
• FİDAN, E.-M. MASSA-O. MCILFATRICK-M. ÜYÜMEZ-A. İLASLI, 2017. “Afyon Arkeoloji Müzesi’nden Tunç Çağlarına Tarihlenen Bir Grup Metal Eser”, Colloquium Anatolicum 16, ss. 55-70.
• GIMBUTAS, M., 1965. Bronze Age Cultures in Central and Eastern Europe, Paris-The Hague-London.
• HOOD, S., 1982. Excavations in Chios 1938-1955. Prehitoric Emporio and Ayıo Gala, Volume II, Oxford.
• İPEK, Ö.-T. ZIMMERMANN, 2007. “Another Glipse at “Hattian” Metal Work? - A Group of Bronze Age Metal Items from Bekaroğlu Köyü, District of Çorum, Turkey”, Anatolia Antiqua 15, ss. 49-58.
• KARACA, Ö., 1985. “Pirot Höyük 1983 Kazıları”, VI. Kazı Sonuçları Toplantısı, ss. 37-48.
• KARAUĞUZ, G., 2005. Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında M.Ö. II. Binde Orta Anadolu’nun Güney Kesimi, Konya.
• KESKİN, H.L., 2019. “Mağaralardan Metaller: Karain ve Kılıçini Metal Buluntularının Antalya Bölgesi Geç Prehistoryası Açısından Önemi”, Cedrus VII, ss. 1-39.
• KESKİN, H.L.-M. YILDIZ, 2022. “Muğla Müzesi’nden Bir Kolcuklu Balta Üzerine Bazı Düşünceler”, Archivum Anatolicum 16/1, ss. 121-146.
• KOŞAY, H.Z., 1951. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alacahöyük Kazısı 1937-1939’daki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor, Ankara.
• KÖKTEN, K.-N. ÖZGÜÇ-T. ÖZGÜÇ 1945., “1940 ve 1941 Yılında Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Samsun Bölgesi Kazıları Hakkında İlk Kısa Rapor”, Belleten 9, ss. 361-400.
• KULAKOĞLU, F., 2011 “Kültepe Kaniş Karumu: Anadolu’nun En Eski Uluslararası Ticaret Merkezi”, Anadolu’nun Önsözü. Kültepe-Kaniş Karumu. Asurlular İstanbul’da, Ed.: F. Kulakoğlu-S. Kangal, İstanbul, ss. 40-51.
• LAMB, W., 1937. “Excavations at Kusura near Afyon Karahisar”, Archaeologia 86, ss. 1-64.
• LAMB, W., 1938. “Excavations at Kusura near Afyon Karahisar: II”, Archaeologia 87, ss. 217-273.
• LLOYD, S.-J. MELLAART 1955. “Beycesultan Excavations: First Preliminary Report”, Anatolian Studies 5, ss. 39-92.
• MAXWELL-HYSLOP, R., 1953. “Bronze Lugged Axe- or Adze Blades from Asia”, Iraq 15/1, ss. 69-87.
• MCENROE, J.C., 2010. Architecture of Minoan Crete. Constructing Identity in the Aegean Bronze Age, Austin.
• MUSCARELLA, O.W., 1988. Bronze and Iron Ancient Near Eastern Artifacts in The Metropolitan Museum of Art, New York.
• MÜLLER-KARPE, A., 1988. “M.Ö. III. ve II. Binde Anadolu’da El Sanatları Konusunda Yapılan Araştırmalar (1986)”, V. Araştırma Sonuçları Toplantısı, C. II., ss. 203-210.
• MÜLLER-KARPE, A., 1993. “Hethitische Dechsel”, Istanbuler Mitteilungen 43, Festschrift für Peter Neve, zum 65. Geburtstag am 3. April 1994 von Freunden und Kollegen, ss. 227-234.
• MÜLLER-KARPE, A., 1994. Altanatolisches Metallhandwerk, Neumünster.
• NIGRO, L., 2015. “The Copper Axes Hoard in the Early Bronze IIIb Palace of Batrawy, Jordan”, Copper and Trade in the South-Eastern Mediterranean Trade routes of the Near East in Antiquity, Ed.: K. Rosińska-Balik-A. Ochał-Czarnowicz-M. Czarnowicz-J. Dębowska-Ludwin, Oxford, ss. 77-83.
• OĞUZ, R., 1933. “Anadolu Arkeologya Tarihinde Alişar Hafriyatı”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi I, ss. 22-63.
• ÖZGEN, E.-A. ENGİN, 2010. “Oylum Höyük, 2008”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. III, ss. 1-20.
• ÖZGÜÇ, T., 1955. “Koloni Devrinin Geç Safhasına (Ib) Ait Bir Atölye Hakkında”, Belleten 19/73; ss. 73-76, Res.-Fig. 1-38b.
• ÖZGÜÇ, T., 1978. Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar, Ankara.
• ÖZGÜÇ, T., 1986. Kültepe-Kaniş II. Eski Yakındoğu’nun Ticaret Merkezinde Yeni Araştırmalar, Ankara.
• ÖZGÜÇ, N., 1966. “Acemhöyük Kazıları”, Anadolu/Anatolia 10, ss. 1-28.
• ÖZGÜÇ, T.-N. ÖZGÜÇ, 1953. Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Kültepe Kazısı Raporu 1949, Ankara.
• ÖZTAN, A., 2010. “Acemhöyük 2008 Yılı Kazıları”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. II, ss. 235-250.
• POURSAT, J.C.-C. OBERWEILER, 2011. “Metalworking at Malia, Quartier Mu: High or Low Technology?”, Metallurgy: Understanding How, Learning Why. Studies in Honor of James D. Muhly, Ed.: P.P. Betancourt-S.C. Ferrence, Philadelphia, Pennsylvania, ss. 125-131.
• PRZEWORSKI, S., 1935. “Der Grottenfund von Ordu. Ein Beitrag zu den Kleinasiatisch-Kaukasischen Bezeiehungen am ende des II. Jh.v.Chr.”, Archiv Orientální Journal of the Czechoslovak Oriental Institute, Prague VII/3, ss. 390-414.
• PULAK, C., 1988. “The Bronze Age Shipwreck at Ulu Burun, Turkey: 1985 Campaign”, American Journal of Archaeology 92/1, ss. 1-37.
• SAGONA, A., 2018. The Archaeology of the Caucasus from Earliest Settlements to the Iron Age, New York.
• SCHAFFER, C.F.A., 1956. Ugaritica III. Sceaux et cylindres hittites, épée gravée du cartouche de Mineptah. tablettes chypro-minoennes et autres découvertes nouvelles da ras shamra, Paris.
• SÜEL, A., 2015. “The Religious Significance and Sacredness of the Hittite Capital City Sapinuwa”, Sacred Landscapes of Hittites and Luwians: Proceedings of the International Conference in Honour of Franca Pecchioli Daddi, Florence, February 6th-8th 2014, Studia Asiana 9, Ed.: A. D'Agostino-V. Orsi-G. Torri, Firenze, ss. 101-114.
• SÜEL, M., 1989. “Balıbağı/1988 Kurtarma Kazısı”, Türk Arkeoloji Dergisi XXVIII, ss. 145-163.
• SÜEL, M., 2015. “Ortaköy-Şapinuwa 2014 Kazı Çalışmaları”, 5. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu, Ed.: Ö. İpek-R. İbiş, Çorum, ss. 169-184.
• SÜEL, A.-M., SÜEL 2004. “2002 Yılı Ortaköy-Şapinuva Kazı Çalışmaları”, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. II, ss. 229-234.
• SÜEL, A.-M. SÜEL, 2013. “Šapinuwa: Hitit Devleti’nin Başka Bir Başkenti”, Hititler: Bir Anadolu İmparatorluğu, Ed.: M. Doğan-Alparslan-M. Alparslan, İstanbul, ss. 178-193.
• TEKİN, H., 2015. Eski Anadolu Madenciliği, Ankara.
• TEKİN, H., 2018. Madeni Eserler Tipolojisi, Ankara.
• TÜRKER, A., A. ŞARBAK, M.T. ÇIRAK, C.G. TIRIL, 2018. “Devret Höyük Ölü Gömme Gelenekleri ve Mezar Uygulamaları”, TÜBA-AR Özel Sayı, ss. 107-137.
• TZACHILI, I., 2008. “Aegean Metallurgy in the Bronze Age: Recent Developments”, Proceedings of an International Symposium held at the University of Crete, Rethymnon, Greece, on November 19-21, 2004, Ed.: I. Tzachili, Athens, ss. 7-33.
• UMURTAK, G., 1996. “Maden Eserler”, Kuruçay Höyük II. 1978-1988 Kazılarının Sonuçları Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı Yerleşmeleri, Ed.: R. Duru, İstanbul, ss. 56-126.
• von der OSTEN, H.H., 1933. Discoveries in Anatolia 1930-31, Chicago.
• von der OSTEN, H.H., 1937. The Alishar Hüyük Season of 1930-32, Part III, Chicago.
• WOOLLEY, S.L., 1955. Alalakh. An Account of the Excavations at Tell Atchana in the Hatay, 1937-1949, London.
• YAĞCI, R.-F.H., KAYA 2012. “Soli Pompeiopolis Kazıları 2010”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. II, ss. 169-177.
• YALÇINKAYA, I.-H. TAŞKIRAN-M. KARTAL-M.B. KÖSEM, 2004. “2002 Yılı Karain Kazıları”, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. II, ss. 19-28.
• YALÇINKAYA, I.-H. TAŞKIRAN-M. KARTAL-K. ÖZÇELİK-M.B. KÖSEM-G. KARTAL, 2010. “2008 Yılı Karain Mağarası Kazıları”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. IV, ss. 41-62.
• YILDIRIM, T. 2001. “A Group of Hittite Bronze Objects from the Seben District of Bolu”, Anatolica XVII, ss. 127-144.
• YILDIRIM, T. 2011. “Resuloğlu Mezarlığında Ele Geçen Bir Grup Sap Delikli Balta”, Karadeniz’den Fırat’a Bilgi Üretimleri. Önder Bilgi’ye Armağan Yazılar, Ed.: A. Öztan-Ş. Dönmez, Ankara, ss. 457-469.