Mastura Ancient City Defense Architecture Research

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 241 - 274, 24.03.2024

Salih Soslu

https://doi.org/10.33469/oannes.1414835

Öz

The Mastaura ancient city is situated roughly 3 km north of Nazilli District in Aydın Province, within a valley that stretches between the neighborhoods of Bozyurt and Eycelli. It stands as one of the major cities along the Caput Viae route, which follows the Büyük Menderes (Maiandros) River, linking the Aegean coast to the interior of Anatolia. Due to its strategic location, it lies on the transition route between the Caria and Lydia regions. The city, divided into two by the Chrysaoris Stream, has a fertile environment. Work on the amphitheater and bath structure in the city is still continuing.
One of the primary focuses of the Mastaura 2023 work program is the examination of the city’s defense architecture. Research conducted as part of this program has identified ruins of towers and Byzantine military buildings in the rural areas surrounding the city. The most important feature of the tower is that it is the first military structure determined to be related to the Hellenistic Period defense of the city in research on Mastaura’s defense systems. In addition, the presence of a mortared wall associated with the tower just north of the tower is important as it shows that the tower was also used in Late Antiquity. Another building is the police station building located to the south of the tower, which was designed with the same architectural features as the Mastaura Byzantine castle in the west and is thought to have been built in the same period as the castle. Both military structures primarily served to alert the administrative centers to potential threats and to ensure control and security in the countryside.
The aim of this study is to introduce the defensive structures identified in the city territoriality, examine their architecture, explain their historical identity and interpret the city defense, which is the subject of discussion.

Anahtar Kelimeler

Mastaura, Hellenistic Tower, Byzantine Defense Architecture, Defense Systems

Mastaura Antik Kenti Savunma Mimarisi Araştırması

Öz

Mastaura antik kenti Aydın İli, Nazilli İlçesi’nin yaklaşık 3 km kuzeyinde bulunan Bozyurt ve Eycelli mahalleleri arasında uzanan bir vadidedir. Büyük Menderes (Maiandros) boyunca uzanan ve Ege kıyılarını Anadolu’nun içlerine bağlayan Caput Viae yolunun önemli kentlerinden biridir. Konumu itibariyle Karia ve Lydia bölgeleri arasındaki geçiş güzergahı üzerindedir. Khrysaoris Deresi ile ikiye bölünmüş olan kent, verimli bir çevreye sahiptir. Kentin amphitiyatro ve hamam yapısında çalışmalar halen yürütülmektedir.
Mastaura 2023 çalışma programının ana konularından biri kentin savunma mimarisidir. Bu program kapsamında yapılan araştırmada, kent kırsalında kule ve Bizans askeri yapı kalıntıları tespit edilmiştir. Kulenin en önemli özelliği Mastaura’nın savunma sistemleri üzerine yapılan araştırmalarda kentin Helenistik Dönem savunmasıyla ilişkili olduğu belirlenen ilk askeri yapı olmasıdır. Ayrıca kulenin hemen kuzeyinde kuleyle ilişkili harçlı bir duvarın varlığı, kulenin Geç Antik Çağ’da da kullanıldığını göstermesi açısından önemlidir. Bir diğer yapı ise batıdaki Mastaura Bizans kalesiyle aynı mimari özelliklerle tasarlanan ve kaleyle aynı dönemde inşa edildiği düşünülen kulenin güneyinde yer alan karakol yapısıdır. Her iki askeri yapının da temel işlevi ait oldukları idari merkezleri olası tehlikelere karşı uyarmak, kırsalda kontrol ve güvenliği sağlamaktır.
Bu çalışmanın amacı kent territoryumunda tespit edilen savunma yapılarını tanıtmak, mimarisini incelemek, tarihsel kimliğini açıklamak ve tartışma konusu olan kent savunmasını yorumlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Mastaura, Hellenistik Kule, Bizans Savunma Mimarisi, Savunma Sistemleri

Kaynakça

• AKARCA, A., 1998. Şehir ve Savunması, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• AKDENİZ, E. – AKKURNAZ, S., 2018. Latmos, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• AKKURNAZ, S., 2017. “Antik Dönem Sonrası Alabanda” Uluslararası XVIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, Aydın 2014.
• AKKURNAZ, S., 2020. “Mastaura Antik Kenti”. Arkeoloji ve Sanat, 165, ss. 41-62.
• AKKURNAZ, S., 2021. “Anineta Antik Kenti”, Nazilli ve Çevresinin Arkeolojik Zenginlikleri, Ed.: Sedat Akkurnaz – Yusuf Çorbacıoğlu, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 91-120.
• AKKURNAZ, S., 2022a. “2020 Yılı Mastaura Antik Kenti Arkeolojik Yüzey Araştırması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, 3, ss. 151-171.
• AKKURNAZ, S., 2022b. “Nazilli’nin Antik Kentleri ve Bölgenin Kültürel Önemi”, Kurtuluşunun 100. Yılında Geçmişten Geleceğe Nazilli, Ed.: Sedat Akkurnaz – Tuncay E. Sepetçioğlu – Arzu Özver, Akademisyen Kitabevi, Ankara, ss. 47-64.
• AKKURNAZ, S., 2022c. “Mastaura Amphitiyatrosu’nda Yapılan Arkeolojik Çalışmalar”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 25-49.
• AKKURNAZ, S., 2022d. “Mastaura Antik Kenti’nde Yapılan Arkeolojik Çalışmalar”. Lycus Dergisi, 6, ss. 99-125.
• AKKURNAZ, S. – ÜRETEN, H., 2021. “Orthosia Antik Kenti”, Nazilli ve Çevresinin Arkeolojik Zenginlikleri, Ed. Sedat Akkurnaz – Yusuf Çorbacıoğlu, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 145-169.
• ARTHUR, P. 2006. Bizans ve Türk Dönemi’nde Hierapolis (Pamukkale), Ege Yayınları, İstanbul.
• AŞKIN, E., 2010. “Korykos’un (Dağlık Kilikia) Hellenistik Dönemi Üzerine Gözlemler / Observations on The Hellenistic Period of Korykos (Rough Cilicia)”, Tüba-Ar, 13, ss. 77-89.
• AYÖNÜ, Y., 2009. “Dördüncü Haçlı Seferi’nin Batı Anadolu’nun Türkleşme Sürecine Etkisi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 24 / 1, ss. 5-20.
• AYÖNÜ, Y., 2015. “İslam ve Bizans Kaynaklarına Göre Antiokheia Savaşı”. Ege ve Balkan Araştırmaları, 1, ss. 1-12.
• BARNES, H. – WHITTOW, M., 1993. “The Oxford University / British Institute of Archaeology at Ankara Survey of Medieval Castles of Anatolia (1992): Mastaura Kalesi: Preliminary Report and New Perspectives”, Anatolian Studies, 43, ss. 117-135.
• BARNES, H. – WHITTOW, M., 1994. “The Oxford University / British Institute of Archaeology at Ankara Survey of Medieval Castles of Anatolia (1993): Yılanlı Kalesi: Preliminary Report and New Perspectives”, Anatolian Studies, 44, ss. 187-206.
• BIRKENMEIER, J. W. 2002. The Development of the Kommenian Army 1081-1180, 5, Brill, Boston.
• BLONDEAU, V., 2010. “Orthosia, La Forteresse Byzantine”, Cites de Carie: Harpasa, Bargasa, Orthosia dans I’Antiquite, Ed.: Pierre Debord – Ender Varinlioğlu, Presses Universitaires de Rennes, Rennes, ss. 335-339.
• BÜYÜKÖZER, A., 2022. “Knidos ve Ionia Rönesansı”, Tüba-Ar, 30, ss. 65-89.
• BÜYÜKÖZER, A. 2023. “Geländemauer, Limen Kleistos ve Hekatomnos Hanedanlığı Dönemi Liman Kentlerinin Savunma Stratejisine Bir Bakış”, Anadolu / Anatolia, 49, ss. 31-56.
• CROW, J. 2017. “Fortifications”, The Archaeology of Byzantine Anatolia, Ed.: P. Niewöhner. Oxford University Press, New York, ss. 90-108.
• ÇELİK, A., 2022. “Mastaura ve Çevresinin Floristik Özellikleri”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 361-382.
• ÇEVİK, N. – PIMOUGUET-PEDARROS, I., 2005. “Kelbessos Dans Le Beydağ. Un Peripolion Sur Le Territoire De Termessos De Pisidia: Resultats Preliminaires”, Anatolia Antiqua, XXIII, ss. 439-447.
• ÇEVİK, N. – PIMOUGUET-PEDARROS, I., 2011. “Le systeme defensif de Myra-Andriake”, AA, XIX, ss. 303-319.
• ÇEVİK, N. – BULUT, S., 2007. “The Belen and Kelbessos Farmsteads with Towers on the Border of Pisidia-Lycia and Some Thoughs on Security in the Countryside”, Adalya, 10, ss. 105-130.
• ÇİDEM, M., 2022a. “Mastaura’dan Bezemeli İki Mimari Blok”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 97-114.
• ÇİDEM, M., 2022b. “Mastaura Antik Kenti Su Sistemleri Üzerine İlk Gözlemler”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 149-171.
• ÇORBACIOĞLU, Y., 2021. “Kuzey Karia’daki Savunma Yapıları: Beğerli Kalesi, Teke Kale ve Hasanlar Kulesi”, Nazilli ve Çevresinin Arkeolojik Zenginlikleri, Ed.: Sedat Akkurnaz – Yusuf Çorbacıoğlu. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 205-218.
• ÇÖRTÜK, U. 2020. “Pladasa Kenti Savunma Mimarisi Üzerine Gözlemler”. Arkeoloji Dergisi, 25, ss. 99-116.
• ÇÖRTÜK, U. – ÖĞÜL, E. Ö. 2011. “A Study on the Defence Architecture of Northern Caria Harpasos (Akçay) Valley: Kıztaşı and Beyerli Fortreses”, Arkeoloji Dergisi, 16, ss. 101-130.
• DEBORD, P. – VARİNLİOĞLU, E. 2010. “Harpasa, La Forteresse Byzantine”, Cites de Carie: Harpasa, Bargasa, Orthosia dans I’Antiquite, Ed.: Pierre Debord – Ender Varinlioğlu, Presses Universitaires de Rennes, Rennes.
• von DIEST, W. 1913. Nysa ad Maeandrum nach Forschungen und Aufnahmen in den Jahren 1907 und 1909, G. Reimer Berlin,1913.
• DUMAN, B. 2015. “Tripolis’teki Geç Bizans Kalesi”, Mustafa Büyükkolancıya Armağan, Ed.: Celal Şimşek – Bahadır Duman – Erim Konakçı, Ege Yayınları, İstanbul, ss. 229-245.
• DUMAN, B. 2017. “Tripolis’in Yeri, Önemi ve Kısa Tarihi”, Tripolis ad Maeandrum I / Tripolis Araştırmaları, Ed.: Bahadır Duman, Ege Yayınları, İstanbul, ss. 1-16.
• DURUGÖNÜL, S. 1995. “Kilikia Kulelerinin Tarihteki Yeri”, Arkeoloji Dergisi, 3, ss. 197-202.
• ERCAN, Ö. A., 2022. “Nazilli (Mastaura) Yer Yapısı İle Oluşumu, Yapılaşmada Kullanılan Taşlar”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 173-199.
• ERDOĞRU, A. – BIYIK, Ö. 2015. T.T 0001/1 M. Numaralı, Fatih Mehmed Devri Aydın İli Mufassal Defteri (Metin ve İnceleme), Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir.
• ERGİN, G. 2013. Anadolu’da Roma Hakimiyeti, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• MARSDEN, E. W., 1969. Greek and Roman Artillery (Historical Development), Oxford University Press, London.
• FOSS, C. – WINFIELD, D. 1986. Byzantine Fortifications: An Introduction, 22, University of South Africa, Pretoria.
• FOSS, C., 1979. “Late byzantine fortifications in Lydia”, Jahrbuch der Osterreichischen Byzanistik Graz, 28, ss. 297-320.
• FOSS, C., 1982. “The Defenses of Asia Minor Against the Turks”, Greek Orthodox Theological Review, 27, ss. 145-205.
• FOSS, C., 1996. Cities, Fortresses and Villages of Byzantine Asia Minor, Routledge, Variorum.
• GEORGES PACHYMERES, Relations Historiques I – Livres I-III, Relations Historiques II – Livres IV-VI, Ed. A. Failler, Corpus Fontium Historiae Byzantinae XXIV/1-2, Societe d’edition “Les Belles Lettres”, Paris, 1894.
• GIESE, J. – RUPPE, U. – SCHNEIDER, P. I. – SCHNELLE, M., 2016. “Überlegungen Zur Systematiischen Beschreibung und Prasentation”, Ancient Fortifications I, Ed.: S. Müth, I. P. Schneider, M. Schnelle – P. D. De. Staebler, Oxbow Books, Oxford, ss. 40-60.
• GREGORY, T. E., 2007. Bizans Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• G. PLINIUS SECUNDUS, Plin. Nat. (= G. Plinius Secundus “Yaşlı”, Naturalis Historia) Kullanılan Metin ve Çeviri: Pliny Natural History. With an English translation by H. R. Rackham, W. H. S. Jones, D. E. Eichholz I-X, Maa. London 1938-1971 (The Loeb Classical Library).
• HAMILTON, W. J., 1842. Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia: With Some Account of Their Antiquities and Geology I-II, Murray, London.
• HENRY, O. – KARLSSON, L. – BLID, J., 2011. “Labraunda 2010. A Preliminary Report on the Swedish Excavations”, OpAthRom, 4, ss. 19-67.
• HIEROCLES, Hierocl. Syn. (= Hierocles, Synekdemos) Kullanılan Metin ve Çeviri: Synekdemos. With an English translation by A. Burckhardt, Leipzig 1893 (The Loeb Classical Library).
• ADAM, I. 2017. “Rural Settlements”, The Archaeology of Byzantine Anatolia, Ed. P. Niewöhner, Oxford University Press, New York, ss. 82-89.
• İREN, K. – GÜRBÜZER, M., 2005. “Didyma İlkçağ Kenti ve Çevresi 2004 Yılı Arkeolojik Envanteri ve Yüzey Araştırması”, Tüba-Ar, 4, ss. 7-32.
• KALKAN, A., 2022. “Mastaura’nın Kırsal Yerleşim Dokusu ve Geçim Stratejisine Etnoarkeolojik Bakış”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 307-342.
• KARDAŞLAR, U. – ÇORBACIOĞLU, Y., 2022. “Mastaura Antik Kenti Bizans Dönemi Mimarisi”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 51-72.
• KARLSSON, L., 1993. “Thoughts about fortifications in Caria from Maussollos to Demetrios Poliorketes”, Revue des Études Anciennes, 96 / 1-2, ss. 141-153.
• KIRCA, E. D. O., 2015. “Karya Khersonesosu’nda (Pera) İki Tip Kale/Kale Yerleşimi”, Tüba-Ar, 18, ss. 125-141.
• KIZGUT, İ., 2017. “Antalya Tahtalı Dağ Çevresi Yerleşimlerine İlişkin Yeni Bulgular ve Öneriler”, Cedrus, V, ss.199-215.
• KONECNY, A. L., 1997. Hellenistische Turn Gehoften Zentral Und Ost Lykien. Wien.
• KONECNY, A. L., – Ruggendorfer, P., 2014. “Alinda in Karia: The Fortifications”, Hesperia, 83 / 4, ss. 709-746.
• KOUROUNIOTIS, K., 1922. “Μάσταυρα”. Ελληνικαι άνασκαφαι έν Μικρά Ασία, Αρχαιολογικοΰ Δελτίου.
• LAUFER, E., 2010. “Pednelissos, Sillyon, Adada: Römische-Stadtmauern und kilikische Piraten”, Byzas, 10, ss. 165-193.
• LAUMONIER, A., 1936. “Archeologie Carienne”, BCH, 60, ss. 286-335.
• MARTIN, R., 1965. Manuel D’architecture Grecque, I. Materiaux Et Techniques, Picard, Paris.
• MCNICOLL, A. W., 1997. Hellenistic Fortifications from the Aegean to the Euphrates, Clarendon Press, Oxford.
• MERCANGÖZ, Z., 2012. “Kuşadası, Kadıkalesi (Anaia)”, Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları, Ed.: A. Çilingiroğlu – Z. Mercangöz – G. Polat, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir, ss. 403-414.
• MITCHELL, S., 2016. Geç Roma İmparatorluğu Tarihi M.S. 284-641. Çev.: Turhan Kaçar, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• MÖREL, A., 2017. “Dağlık Kilikia Bölgesi’nde Bir Kırsal Yerleşimin Gelişimi: Çatıören Örneği”, Olba, XXV, ss. 381-420.
• MULLE-WIENER, W., 1961. “Mittelalterliche Befestigungen im südlichen Ionien”, IstMitt, 11, ss. 5-122.
• MÜTH, S. – LAUFER, E. – BRASSE C., 2016. “Symbolische Funktionen”, Ancient Fortifications I, Edt.: S. Müth, I. P. Schneider, M. Schnelle, – P. D. De. Staebler, Oxbow Books, Oxford, ss. 126-158.
• NIEWOHNER, P., 2017. “Urbanism”, The Archaeology of Byzantine Anatolia, Ed. Philip Niewöhner, Oxford University Press, New York, ss. 39-59.
• NOLLE, J., 2016. “Beiträge zur kleinasiatischen Münzkunde und Geschichte: 12. Mastaura am Fuße der Mesogis – Überlegungen zu den Patriatraditionen einer wenig bekannten antiken Polis”, Gephyra, 13, ss. 49-82.
• NOSSOV, K. S. – DELF, B., 2009. Greek Fortifications of Asia Minor 500-130 BC, Osprey Publishing, New York.
• NÖTH, M., 2019. “Die Hafenfestung von Loryma”, Die Karische Chersones vom Chalkolithikum bis in die byzantinische Zeit, Beiträge zu den Surveys in Loryma und Bybassos I, Ed.: W. Held, Eigenverlag des Archäologischen Seminars der Philipps-Universität, Maburg, ss. 175-295.
• KIRCA, E. D. O., 2015. “Karya Khersonesosu’nda (Pera) İki Tip Kale / Kale Yerleşimi”, Tüba-Ar, 18, ss. 125-141.
• ODO OF DEUIL (= De Profectione Ludovici VII in Orientem) Kullanılan Metin ve Çeviri: The Journey of Louis VII to the East, Çev. V. G. Berry – W. W. Norton, Company Press, New York, 1948.
• OSTROGORSKY, G., 1981. Bizans Devlet Tarihi, (1. Baskı 1981-8. Baskı 2015), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• ÖZEN, S., 2017. “Kaunos Surları”, 50. Yılında Kaunos / kbid, 50th Anniversay of Caunus / kbid, Ed.: A. Diler, S. Özen, U. Çörtük, M. Doyran, B. Özen-Kleine, S. Akerdem, N. O. Özer, Y. Say Özer, Bilgin Kültür Sanat, Ankara, ss. 71-93.
• ÖZVER, A., 2022a. “Mastaura Nekropolleri Üzerine Ön Değerlendirmeler”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 73-96.
• ÖZVER, A., 2022b. “Mastaura Seramik Buluntuları Üzerine Ön Değerlendirmeler”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 115-140.
• PAKSOY, S., 2023. “Karia’daki Antik Thera Yerleşiminin Arazisinde Hellenistik Bir Rodos Kalesi: Çatalkaya Kalesi”, Arkeoloji Dergisi, 31, ss. 95-126.
• PEDERSEN, P. – RUPPE, U., 2016. “The Fortifications at Halikarnassos and Priene: Some Regional Characteristics?”, Focus on Fortifications, Edt. R. Federiksen, S. Müth, P. I. Schneider, M. Schnelle, Oxbow Books, Oxford & Philadelphia, ss. 560-580.
• PEIRANO, D., 2004. “Due Rifondazioni die tardo Bizantina in Asia Minore”, Il Tesoro Delle Citta, Strenna dell’Associazione, Stori della Città, Anno II, ss. 401-412.
• PESCHLOW-BINDOKAT, A., 2005. Feldforschungen im Latmos, Milet III. 6. Berlin.
• PHILO BYZANTIUS, Ph. Byz. Pol. (= Philo Byzantius, Poliorketika) Kullanılan Metin ve Çeviri: Greek Aims in Fortifications. With an English translation by A. W. Lawrance. Oxford, 1979.
• PIMOUGUET-PEDARROS, I. – ÇEVİK, N., 2016. “Les Fortifications De Myra Dans La Defense De La Lycie Orientale”, Ancient Fortifications II, Ed.: S. Müth – I. P. Schneider – M. Schnelle – P. D. De. Staebler, Oxbow Books, Oxford, ss. 373-383.
• POCOCKE, R., 1745. A Description of The East, and Some Other Countries: Observations on The Islands of The Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece, And Some Other Parts Of Europe 2, W. Bowyer, London.
• PRINZING, G., 1998. “Zu den Minderheiten in der Maander-Region wahrend der Übergangsepoche von der byzantinischen zur seldschukisch-türkischen Herrschaft (11. Jh.-Anfang 14. Jh.)”, Ethnische und religiöse Minderheiten in Kleinasien, Ed.: P. Herz – J. Kobes, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, ss. 153-177.
• RADT, T., 2010. “Fliehburg, Festung, Residenz? Die Ruinen auf dem Karasis”, Aktuelle Forschungen zur Konstruktion, Funktion und Semantik antiker Stadtbefestigungen, Ed.: F. Pirson, J. Lorentzen, P. Schneider – U. Wulf, Ege Yayınları, İstanbul, ss. 195-217.
• RAMSAY, W. M., 1960. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• ROBERT, J. – ROBERT, L., 1983. Fouilles d’Amyzon en Carie I, De Boccard, Paris.
• SAYIN, N. – UZUN, F. – AYSAL, N., 2022. “Mastaura Antik Kenti Yapı Taşları ve Harçların Mineralojisi, Petrografisi ve Potansiyel Kaynak Alanları”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 201-223.
• SCRANTON, R. L., 1941. Greek Walls, Harvard University Press, Cambridge.
• SONER, R. H., 2017. “Antiokheia Ad Maeandrum Antik Kenti”, Humanitas, 5 / 9, ss. 139-153.
• SOSLU, A., 2019. “Alabanda Payandalı Sarnıç’ta Bulunan Geç Antik Dönem Seramikleri”, Arkhaia Anatolika, 2, s. 166-194.
• SOSLU, A., 2020. “Alabanda Payandalı Sarnıç Afrika Kırmızı Astarlı Seramikleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 / 72, ss. 485-504.
• SOSLU, S., 2021. Kremna Antik Kenti Savunma Sistemleri, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Aydın.
• SOSLU, S., 2022. “Mastaura’dan Bir Grup Sikke Işığında Hekate Tapınımı: Kentin Teolojik Kültürüne Bir Katkı”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 247-260.
• SOSLU, S. – DOĞAN, U., 2019. “Morsynos (Dandalaz) Vadisi’nde Bir Kule”, Phaselis, V, ss. 283-299.
• STEPHANUS BYZANTINUS, Steph. Byzan. Ethnica (= Stephanus Byzantinus, Ethnica) Kullanılan Metin ve Çeviri: Ethnica, August Meineke, Bavarian State Library, München, 1849.
• STRABON, Strab. (= Strabon, Geographika) Kullanılan Metin ve Çeviri: The Geography of Strabo. With an English translation by H. L. Jones I-VIII. London, New York 1917-1932 (The Loeb Classical Library). Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika) XII-XIII-XIV, Çev. A. Pekman, İstanbul 2009.
• TALBERT, R. J. A., 2000. Barringhton Atlas of the Greek and Roman World, Princeton University Press, Princeton.
• TAŞKIRAN, M., 2017. Sillyon Savunma Sistemi ve Pamphylia Bölgesindeki Konumu, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yyayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli.
• TAŞKIRAN, M., 2020. “Pamphylia Ovasında Bir Savunma Kenti: Sillyon”, Sillyon Çalışmaları I: Yüzey Araştırmaları Işığında Sillyon ve Çevresi, Ed.: Murat Taşkıran, Ege Yayınları, İstanbul, ss. 1-32.
• TAŞKIRAN, M., 2021. “Phaselis Merkezi Kule”, Phaselis, VI, ss. 7-19.
• TEXIER, C., 2002. Küçük Asya: Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Enformasyon ve Döküman Hizmetleri Vakfı, Ankara.
• THONEMANN, P., 2011. The Maeander Valley: A Historical Geography from Antiquity to Byzantium, Cambridge University Press, Cambridge.
• TOMLINSON, R. A., 1961. “Emplekton Masonary and Greek Structura”, JHS, 81, ss. 133-140.
• USMAN ANABOLU, M., 1993. “Les remparts de Kedreai”, Fortifications et défense du territoire en Asie Mineure occidentale et méridionale, Revue des Études Anciennes, 96, ss. 237-242.
• ÜRETEN, H., 2005. “Bir Grup Sikke Işığında Mastaura Kenti Tanrı ve Kültleri”, Çankaya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, 4, ss. 129-142.
• ÜRETEN, H., 2022a. “III. Gordianus’un Mastaura’daki Sikkeleri”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 261-280.
• ÜRETEN, H., 2022b. “İmparator I. Philippus Dönemi Mastaura Sikkeleri”, Disiplinler Arası Çalışmalarla Mastaura Antik Kenti, Ed.: Sedat Akkurnaz – Arzu Özver – Aytekin Kalkan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 281-294.
• ÜRETEN, H., 2022c. “Nazilli ve Çevresinin Eskiçağ Tarihi”, Kurtuluşunun 100. Yılında Geçmişten Geleceğe Nazilli, Ed.: Sedat Akkurnaz – Tuncay E. Sepetçioğlu – Arzu Özver, Akademisyen Kitabevi, Ankara, ss. 29-46.
• VITRUVIUS, Vitr. de Arch. (= Vitruvius, De Architectura) Kullanılan Metin ve Çeviri: On Architecture. With an English translation by F. Granger I-II. London-New York, 1931-1934 (The Loeb Classical Library). Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap, (Çev. S. Güven), İstanbul, 1998.
• WHITTOW, M., 1994. “Anadolu Orta Çağ Kaleleri Etüdü Birinci Sezonu (1992): Mastaura Kalesi”, 11. Araştırma Sonuçları Toplantısı, ss. 559-570.
• YAŞAR, A., 2023. “Harpasa Antik Kenti ve Yakın Çevresinden Antik Döneme Ait Taş Onarımları”, Tarih Gelecek ve Dergisi, 9 / 3, ss. 682-696.