Evaluation of Criminal Liability Arising from Medical Intervention in Hammurabi Law

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 299 - 318, 24.03.2024

Feyza Diri Bülent Diri

https://doi.org/10.33469/oannes.1415870

Öz

The endeavor to be healthy has always existed alongside human beings’ existence on earth. It is expected that there will be a legal relationship between health practitioners and other people. However, we do not have information about the pre-writing period. The first known health law documents are from the Code of Hammurabi. Although the Code of Hammurabi is not the first legal text, it is one of the best-known among the laws of Ancient Mesopotamia. Babylon, which was an ordinary city until the Hammurabi period, rose to a politically important position during his reign. Hammurabi tried to make his political success permanent. For this purpose, he engraved his famous law texts on a diorite stele and tried to gain the trust of the people with the title of “Just King”. In the Code of Hammurabi, the oldest documents of Ancient Mesopotamia concerning health practices and surgery, the fees to be paid to health practitioners for medical intervention, and the penalties to be imposed are also specified. It is noteworthy that the penalty of wrist amputation imposed on the practitioner of medical intervention due to the death of the patient or the loss of the patient’s eye as a result of medical intervention, which is specified in Article 218 of these articles. It is necessary to evaluate the realism of the penalties to be imposed on health practitioners in an environment where complications such as infection are likely to occur in an environment where the conditions for surgery are not sufficiently developed. Moreover, reasons such as the presence of sociopolitical reasons with the erection of the stele belonging to the Code of Hammurabi and the lack of sufficient data supporting the practical application of the laws have led to the questioning of the applicability of these penalties foreseen for health practitioners. In this study, evaluations will be made in terms of malpractice penalties between health practitioners and other professional groups mentioned in the Code of Hammurabi. However, the characteristics and applicability of these criminal norms foreseen in the Code of Hammurabi regarding medical intervention will be analyzed historically and medically.

Anahtar Kelimeler

Ancient Mesopotamia, Code of Hammurabi, malpractice, law of retaliation, health law

Hammurabi Kanunlarındaki Tıbbi Müdahaleden Doğan Cezai Sorumluluklar Hakkında Değerlendirmeler

Öz

İnsanın yeryüzündeki varlığıyla birlikte sağlıklı olma gayreti hep var olmuştur. Sağlık uygulayıcılarıyla diğer insanlar arasında bir hukuki ilişki olması beklenen bir durumdur. Ancak yazı öncesi dönem hakkında bilgi sahibi değiliz. Bilinen ilk sağlık hukuku belgeleri Hammurabi Kanunları’dır. Hammurabi Kanunları ilk hukuk metinleri olmamakla birlikte Eski Mezopotamya Kanunları arasında en bilinenlerindendir. Hammurabi dönemine kadar sıradan bir kent olan Babil, onun döneminde siyasi olarak da önemli bir konuma yükselmiştir. Hammurabi elde etmiş olduğu siyasi başarıyı kalıcı hale getirmeye çalışmıştır. Bunun için yaptırmış olduğu diyorit bir stel üzerine meşhur kanun metinlerini yazdırarak “Adil Kral” unvanıyla halkın güvenini kazanmaya çalışmıştır. Sağlık uygulamaları ve cerrahiye ait Eski Mezopotamya’nın en eski belgeleri olan Hammurabi Kanunları’nda sağlık uygulayıcılarına tıbbi müdahale sebebiyle ödenecek tazminat ve verilecek cezalar da belirtilmiştir. Bu maddelerden 218. maddede belirtilmiş olan; tıbbi müdahale sonucu hastanın ölümü veya hastanın gözünü kaybetmesi sebebiyle tıbbi müdahale uygulayıcısına verilen bilek kesme cezası dikkat çekicidir. Cerrahiye ait şartların yeterince gelişmediği bir ortamda başta enfeksiyon gibi komplikasyonların görülmesinin muhtemel olması sağlık uygulayıcısına verilmesi öngörülen cezaların gerçekçiliğine şüpheyle yaklaşılmasına neden olmaktadır. Üstelik Hammurabi Kanunları’na ait stelin dikilişinde sosyopolitik sebeplerin varlığı ve kanunların pratik olarak uygulandığını destekleyen yeterli veri olmaması gibi nedenler; sağlık uygulayıcıları hakkında öngörülen bu cezaların uygulanabilirliğinin sorgulanmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada Hammurabi Kanunları’nda geçen sağlık uygulayıcılarıyla diğer meslek grupları arasında malpraktis cezaları açısından değerlendirmeler yapılacaktır. Ancak esas itibariyle Hammurabi Kanunları’nda tıbbi müdahaleye dair öngörülen bu cezai normların özellikleri ve uygulanabilirliği tarihi ve tıbbi yönlerden irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Eski Mezopotamya, Hammurabi Kanunları, malpraktis, kısas cezası, sağlık hukuku

Kaynakça

• BARMASH P., 2020. The Laws of Hammurabi (At the Confluence of Royal and Scribal Traditions), Oxford Universty Press, New York.
• BAYLAN, B., 2023. Yeni Assur Başkentlerinde Tapınak İnşa Politikası, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• BIGGS, R. D., 2005. “Medicine , Surgery , and Public Health in Ancient Mesopotamia”, Journal of Assyrian Academic Studies, 19/1, ss. 1–19.
• BOTTÉRO, J., 2005. Eski Yakındoğu Sümer’den Kutsal Kitap’a, Dost Kitabevi, Ankara.
• BRAIDWOOD, R. J., 2008. Tarih Öncesi İnsanları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• COUTO - FERREİRA, M. E., 2013. “The Circulation of Medical Practitioners in The Ancient Near East. The Mesopotamian Perpective”, Mediterráneos: An Interdisciplinary Approach to The Cultures of The Mediterranean Sea, Ed.: Sergio Carro Martin et al, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, e- book, ss. 401-416.
• DEMİR, M. – KİRKİT, E., 2022. “Komplikasyon – Malpraktis Ayırımının Tıbbî Özel Hukuk Sorumluluğuna Etkisi”, Çukurova Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 1, ss. 58-91.
• DİRİ, B., 2022. Eski Mezopotamya’daki Hastalıkların Modern Tıpla İlişkisi (Gastoenteroloji, Nöroloji, Psikiyatri, Enfeksiyon Hastalıkları), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
• DİRİ, B., 2023. “Louvre Stelini Dikilme Nedenleri Üzerine İktisadi ve Sosyal Faktörlerin Etkileri”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İktisadi ve Zirai Hayat Ed.: Lütfi Gürkan Gökçek - Ercüment Yıldırım - Okay Pekşen, Değişim Yayınevi, İstanbul, ss. 271-296.
• EMMY, V. L., 2018. Mesopotamian Medicine in Practice: when Archaeology meets Philology, Ghent University in partial fulfilment of the requirements for the degree of Master of Arts in Archaeology, Faculty of Arts and Philosophy, Ghent-Belgium.
• FIRAT, M. S., 2015. “Hukuk Devleti Açısından İnternette İnsan Hakkı ve Kişilik Haklarına Saldırı Sorunu”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 5/2, ss. 101-116.
• GELLER, J. M., 2010. Ancient Babylonian Medicine Theory and Practice, A John Wiley and Sons Ltd. Publication, West Sussex.
• GÖKCAN, H. T., 2022. Tıbbi Müdahaleden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluklar 4. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara.
• GÜRGEN, İ., 2019. “Eski Mezopotamya’da Siyasi Erki Meşrulaştırma Aracı Olarak Kanun Metinleri”, Mezopotomya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, Ed.: Lütfi Gürkan Gökçek - Ercüment Yıldırım - Okay Pekşen, Değişim Yayınevi, İstanbul, ss.211-228.
• HAKERİ, H., 2022. Tıp Hukuku Cilt 1 Genel Hükümler 25. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara.
• İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ, 1948. https://www.hsk.gov.tr/Eklentiler/Dosyalar/9a3bfe74-cdc4-4ae4-b876-8cb1d7eeae05.pdf, E.T.: 13/07/2023.
• KAĞNICI, G., 2020. “Çivi Yazılı Metinlerde Engelliler: Eski Mezopotamya’da Fiziksel ve Zihinsel Yeti Yitimleri”, Engellilik Tarihi Yazıları, Ed.: A. Resa Aydın, İshak Keskin, N. Zeynep Yelçe, İstanbul Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, ss. 45-70.
• KILIÇ, Y., ERDEM, F., 2015. “Eski Mezopotamya Hukûku’nda Meslekî Suçlara Verilen Cezalar”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7/2, ss.1-30
• KLENGEL, H., 2019. Kral Hammurabi ve Babil Günlüğü, Çev.: Nesrin Oral, Totem Yayınları, İstanbul.
• KRAMER, S. N., 2021. Tarih Sümer’de Başlar 4. Baskı, Çev.: Hamide Koyukan, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• MAHADEVASWAMY, N., 2018. “The Code Of Hammurabi - Perhaps The First Law Code”, Journal of Emerging Technologies and Innovative Research (JETIR), 5/11, ss. 309 -312.
• MANDACI, E., 2019. Eski Mezopotamya’da Ekonomik Hayat, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• MEMİŞ, E., 2021. “Eski Yakın Doğu’da Adalet Anlayışı ve Kanun Koyucular”, Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi – OANNES, 3/1, ss. 1-37.
• MIEROOP, M.V.D., 2018. Eski Yakındoğu Tarihi MÖ 3000-323, Çev.: Sinem Gül, Homer Kitapevi Yayıncılık, İstanbul.
• MUTLU, G., 2021. “Antikçağ Bulaşıcı Enfeksiyon Hastalıklarında Semptomlar ve Tedavi Yaklaşımları”,OANNES–Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3/1, Mart 2021, ss. 149–175.
• OATES, J., 2004. Babil, Çev.: Fatma Çizmeli, Arkadaş Kitabevi Yayını, Ankara.
• ÖZCAN, Z., ÖZCANOĞLU, A. B., 2020. “Yargıtay İçtihatları Işığında Malpraktis Komplikasyon Ayrımına Dair İspat Sorunları”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi - Yıl 8, Sayı 16, Aralık 2020 - s. 289-315.
• PEKŞEN, O., 2017. Eski Mezopotamya’da Din-Siyaset İlişkisi (Sumer-Akad-Babil), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kahramanmaraş.
• PEKŞEN, O., 2017. “Babil Krallarının Siyasal Meşrulaştırma Aracı: Tanrı Marduk”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.: 14, S.: 1, ss. 102-111.
• POLLOCK, S., 2017. Eski Mezopotamya Var Olmamış Cennet, Çev.: Burak Esen, Sümer Yayıncılık, İstanbul.
• RADNER, K., 2021. Mezopotamya Dicle ve Fırat Nehirlerinin Kıyısındaki Erken Yüksek Kültürler, Runik Yayınları, İstanbul.
• SCURLOCK, J. - ANDERSEN, B. R., 2005. Diagnoses in Assyrian and Babylonian Medicine.Ancient Sources, Translations, and Modern Medical Analyses, University of Illinois Press, Urbana-Chicago.
• TUTKAOĞLU, U. C., 2020. “Babil Hukukunda Awilum, Muškēnum ve Wardum”, Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi - OANNES, 2/2, ss. 209-223.
• TOPALOĞLU, Y., YÜCEBAŞ, Ç., 2023. “Mezopotamya İktisadi ve Zirai Hayatında Bereket Kültü”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İktisadi ve Zirai Hayat Ed.: Lütfi Gürkan Gökçek - Ercüment Yıldırım - Okay Pekşen, Değişim Yayınevi, İstanbul, ss. 51-84.
• TOSUN, M., YALVAÇ K., 1975. Sumer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi- Saduqua Fermanı, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Ankara.
• YEŞİLTAŞ, A., ERDEM, R., 2019. “Defansif Tıp Uygulamalarına Yönelik Bir Derleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 10/23, ss. 137-150.
• YILDIRIM, E., 2017. Eskiçağ Mezopotamya’sında Liderler Krallar Kahramanlar, Arkeoloji Sanat Yayınları, İstanbul.
• ZUCCONI, L. M., 2019. Ancient Medicine from Mesopotamia to Rome, Wm. B. Eerdmans Publishing Company, Michigan.