MÖ 7. Yüzyılda Gordion ve Çevresinde Kimmerler

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 319 - 339, 24.03.2024

Mehmet Mandaloğlu

https://doi.org/10.33469/oannes.1418345

Öz

Frigler, MÖ 13. yüzyıldan itibaren Anadolu’ya göç etmişler ve Gordion merkez olmak üzere Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde yayılmışlardır. MÖ 8. yüzyılda Frigler bölgenin en güçlü siyasi yapılarından biri olmuşlardır. Eskiçağ’da Kral Yolu üzerinde bulunan Gordion, Frig Kralı Gordias tarafından kurulmuştur. Friglerin sınırları Gordias’ın oğlu Midas Dönemi’nde genişlemiştir. Kafkaslardan Anadolu’ya giren Kimmerler, MÖ 7. yüzyılda Gordion’a gelerek Frig Devleti’nin hâkimiyetine son vermişlerdir. Frig Kralı Midas, boğa kanı içerek hayatına son vermiştir. Yerli halk Gordion ve Orta Anadolu’nun çeşitli yerlerinde bir süre daha varlıklarını devam ettirmişlerdir. Kimmerler batıya yönelmişler ve Lidya sınırlarına dayanmışlardır. Lidya kralları Kimmer akınlarına karşı mücadele etmişlerdir. Lidyalıların mücadelesi, MÖ 609 yılında Kral Alyattes’in Kimmerleri Anadolu’dan çıkarıncaya kadar devam etmiştir. Kimmerler, yaklaşık 100 yıl Anadolu topraklarında hüküm sürmüşlerdir. Kimmerlerin Gordion ve çevresindeki izleri arkeolojik verilerle tespit edilebilmektedir. Bozkır kavimleri ölülerini kurgan denilen mezarlara gömmüşlerdir. Kurgan adı antik Yunan kaynaklarında tümülüs olarak adlandırılmaktadır. Gordion tümülüsleri, Orta Asya kurganlarıyla benzerlik göstermektedir. Gordion’daki bazı tümülüsler, bozkır kavimlerinin izlerini taşımaktadır. Gordion’da bulunan NN, KY, B, Z, P ve W tümülüsleri bunlardan bazılarıdır. Bu mezarlardan bozkır hayvan üslubuna özgü eserler çıkarılmıştır. Arkeolojik buluntular, Kimmerlerin Gordion ve çevresindeki varlığına işaret etmektedir. Frig Devleti’nin yıkılmasından sonra Gordion yerleşmelere açık bir bölge hâline gelmişse de başkent olma özelliğini kaybetmiştir. Frigler, Lidya Krallığı’nın egemenliği altında yaşamışlar, Persler Dönemi’nde de bölgedeki varlıklarını sürdürmüşlerdir.

Anahtar Kelimeler

Gordion, Frigler, Kimmerler, Tümülüs, Kurgan

Etik Beyan

ETİK BEYAN BULUNMAMAKTADIR.

Cimmerians in Gordion and Its Surroundings in the 7th Century BC

Öz

The Phrygians migrated to Anatolia starting from the 13th century BC and spread in various regions of Anatolia, with Gordion being the center. In the 8th century BC, the Phrygians became one of the most powerful political structures in the region. Gordion, located on the King’s Road in ancient times, was founded by the Phrygian King Gordias. The borders of the Phrygians expanded during the period of Midas, the son of Gordias. The Cimmerians, who entered Anatolia from the Caucasus, came to Gordion in the 7th century BC and ended the dominance of the Phrygian State. Phrygian King Midas ended his life by drinking bull’s blood. The local people continued their existence for a while in Gordion and various parts of Central Anatolia. The Cimmerians turned towards the west and reached the borders of Lydia. Lydian kings fought against Cimmerian raids. The struggle of the Lydians continued until King Alyattes expelled the Cimmerians from Anatolia in 609 BC. Cimmerians ruled in Anatolian lands for approximately 100 years. Traces of the Cimmerians in Gordion and its surroundings can be detected through archaeological data. Steppe tribes buried their dead in graves called kurgans. The name kurgan is called tumulus in ancient Greek sources. Gordion tumuli are similar to Central Asian kurgans. Some tumuli in Gordion bear traces of the steppe tribes. NN, KY, B, Z, P, and W tumuli in Gordion are some of these. Steppe animal-style artifacts were unearthed from these graves. Archaeological findings indicate the presence of the Cimmerians in Gordion and its surroundings. After the collapse of the Phrygian State, Gordion became a region open to settlements, but it lost its status as a capital. The Phrygians lived under the rule of the Lydian Kingdom and continued their presence in the region during the Persian Period.

Anahtar Kelimeler

Gordion, Phrygians, Cimmerians, Tumulus, Kurgans

Kaynakça

• ADALI, S. F., 2023. “Yeni Assur Krallığı’nın Orta Anadolu’ya İlgisi: Melid, Tabal, Frig ve Lidya İlişkileri”, Assurlular Dicle’den Toroslar’a Tanrı Assur’un Krallığı, Haz.:Kemalettin Köroğlu-Selim Ferruh Adalı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss. 248-271.
• AKURGAL, E., 2005. Anadolu Kültür Tarihi, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara.
• ALANYALI ARAL, E. – GÜNERİ SÖĞÜT, G. D. – ERGUN KOCAİLİ, B. – ÖZCAN TATAR, C., 2023. “Kültürel Peyzaj Ögelerini Bir Kentsel Deneyim Rotası Üzerinden Okumak: Ankara Batı Tümülüsleri Rotası”, Ankara Araştırmaları Dergisi, 11 (1), ss. 55-75.
• AYTUĞ, B. – GÖRCELİOĞLU, E., “1988. Gordion’daki “P” Tümülüsü’nde Bulunmuş Mobilyalar”, IV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Bildiri Kitabı, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, ss. 49-59.
• BÜLBÜL, C., 2009. “Eski Anadolu Tarihinde Frigler”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 27, ss. 79-94.
• CZEGLEDY, K., 2004. Bozkır Kavimlerinin Doğudan Batıya Göçleri, Doruk Yayımcılık, Ankara.
• ÇOBAN, H., 2013. Anadolu’da Kimmer-İskitler ve Orta Anadolu’daki İzleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Afyonkarahisar.
• ÇOBAN, H., 2018. “Eski Çağ Türklerinin Anadolu’daki İzleri Kurganlar”, Current Debates in History & Politics, Volume 6, ss. 285-307.
• ÇORUHLU, Y., 2004. “Eski Türklerde Ölüm”, Cogito, Sayı 40, ss. 244-268.
• ÇORUHLU, Y., 2016. Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• DE VRIES, K., 1983. “Gordion 1982”, V. Kazı Sonuçları Toplantısı Bildiri Kitabı, T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul, ss. 265-268.
• DEMİR, M., 2020. Lidyalılar Mythos’tan Logos’a, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• DÖNMEZ, Ş., 2003. “Pazırık 5. Kurgan Halılarının Işığında Geç Demir Çağı Anadolu-Orta Asya Kültürel İlişkileri Üzerine Yeni Gözlemler”, Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı 16, ss. 9-28.
• DURMUŞ, İ., 1997. “Anadolu’da Kimmerler ve İskitler”, Belleten, 61 (230), ss. 273-286.
• DURMUŞ, İ., 2019. “Eskiçağ Anadolu’sunda Türk İzlerine Dair Tespit ve Öneriler”, OANNES-Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1 (2), ss. 95-116.
• ERDAN, E., 2016. “Başlangıcından Demir Çağı Sonuna Kadar At Gömme Geleneği ve Anadolu’daki Uygulamaları”, Arkeoloji ve Sanat, Sayı 153, ss. 39-58.
• GÖKÇEK, L. G. – ABACI, O., 2019. Anadolu’nun Eskiçağ Tarihi, Değişim Yayınları, İstanbul.
• GÜLEÇ, E. – AÇIKKOL, A., 2004. “Midas: Gordion MM Tümülüsünden Çıkarılan Kafatasının Paleoantropolojik Analizi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, Sayı 19, ss. 1-15.
• HERODOTOS, 2002. Herodot Tarihi, Çev.: Müntekim Ökmen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• HOMEROS, 2023. İlyada, Çev.: Azra Erhat-A. Kadir. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• KAYA, M. A., 2023a. İlkçağ Tarihi ve Uygarlığı, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• KAYA, M. A., 2023b. Ege ve Yunan Tarihi, Cilt I, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• KINAL, F., 1987. Eski Anadolu Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• KIRZIOĞLU, F., 1998. “Gomer/Kimmerler’den Beri (M. Ö. 680) Kayseri ve Çevresinde, Oğuz/Türkmen Kolundan Olmayan: Kıpçak, Bulgar, Khazar, Kamak Kuman, Safer/Suvar Türkleri’nden Kalma Coğrafya Adları”, II. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri, Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi Yayınları, Kayseri, ss. 307-315.
• KOÇAK, K., 2015. “Kuzey Kafkasya ve Kuzey Karadeniz’deki İskit Kurganlarının Ortaya Çıkışı”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, Sayı 25, ss. 66-78.
• KOHLER, E. L., 1964. “Phrygıan Anımal Style and Nomadıc Art”, Dark Ages and Nomads c. 1000 B.C. Nederlands Hıstorıcsh Archaeologisch Instıtuut, İstanbul, ss. 58-62.
• KOHLER, E. L., 1995. Gordion Excavations, 1950-1973: Final Reports: The Lesser Phrygian Tumuli, Part 1 The Inhumations. The University Museum, ABD.
• MELLINK, M. J., 1964. “Postscrıpt on Nomadıc Art”, Dark Ages and Nomads c. 1000 B.C. Nederlands Hıstorıcsh Archaeologisch Instıtuut, İstanbul,ss. 63-70.
• MEMİŞ, E., 2005. Troya ve Troyalılar (Troyalılar Türk Müdür?), Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.
• MEMİŞ, E., 2007. Eskiçağda Mezopotamya (En Eski Çağlardan Asur İmparatorluğu’nun Yıkılışına Kadar), Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• MEMİŞ, E., 2009a. Eskiçağda Türkler, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.
• MEMİŞ, E., 2009b. Eskiçağ Tarihinde Doğu – Batı Mücadelesi, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya.
• MEMİŞ, E., 2012. İskitlerin Tarihi, Altınpost Yayınları, Ankara.
• MEMİŞ, E., 2019. “Ege Göçleri’nin Tetiklediği Diğer Göç Hareketlerine Kısa Bir Bakış”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7/19, ss. 148-162.
• MEMİŞ, E., 2020a. Eskiçağ Türkiye Tarihi, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• MEMİŞ, E., 2020b. “Frig Göçlerinin Zamanı Üzerine Bazı Öneriler”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7/3, ss. 1914-1930.
• MEMİŞ, E., 2022. “Eski Anadolu Tarihinde Frigler ve Çözüm Bekleyen Bazı Sorunlar”, Near East Hıstorıcal Revıew, 12/1, ss. 1-14.
• MEMİŞ, E. – BÜLBÜL, C., 2019. Eskiçağda Göçler, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• ÖZGÜÇ, T., 1946. “Anadolu’da Arkeoloji Araştırmaları”, Belleten, 10 (40), ss. 557-598.
• RAMSAY, W. M., 1960. Anadolu’nun Tarihî Coğrafyası. Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.
• REYHAN, E. – CENGİZ, T., 2015. Eski Çağ Tarihi ve Uygarlığı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara.
• ROSE, C. B., 2023. “Excavating the Phrygian Capital of Gordion”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, Sayı 85, ss. 13-25.
• SAMS, G. K. – VOIGT, M. M., 1990. “Work at Gordion in 1988”, XI. Kazı Sonuçları Toplantısı Bildiri Kitabı, Cilt II, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, ss. 77-105.
• SEVİN, V., 2003. Başlangıçtan Persler’e Kadar Anadolu Arkeolojisi, Der Yayınları, İstanbul.
• SİVAS, H., 2021. Phrygler Kral Midas’ın Savaşçı Halkı, Doğu Kütüphanesi, İstanbul.
• STRABON, 1993. Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: Kitap XII-XIII-XIV), Çev.: A. Pekman, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• TANSUĞ, K., 1949. “Kimmerlerin Anadolu’ya Girişleri ve M.Ö. 7. Yüzyılda Asur Devleti’nin Anadolu ile Münasebetleri”, Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, 7 (4), ss. 535-550.
• TARHAN, M. T., 1979. “Eskiçağ’da ‘Kimmerler Problemi’”, VIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, Cilt I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, ss. 355-369.
• TARHAN, M. T., 1984. “Eski Anadolu Tarihinde Kimmerler” I. Araştırma Sonuçları Toplantısı Bildirileri, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, ss. 109-120.
• TELLİOĞLU, İ., 2005. “Kimmer ve İskit Göçlerinin Doğu Anadolu Bölgesindeki Etkileri”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 27, ss. 237-245.
• TOPTAŞ, K., 2020. “Asur Belgelerinde Kimmerler”, Gazi Akademik Bakış, 14 (27), ss. 31-60.
• ÜNSAL, V., 2018. “Urartu ve Frig Devletlerinin Yıkılışında Bozkır Kavimlerinin Rolü”, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (3), ss. 117-143.
• YOUNG, R. S., 1964. “The Nomadic Impact: Gordion”, Dark Ages and Nomads c. 1000 B.C., Nederlands Hıstorıcsh Archaeologisch Instıtuut, İstanbul, ss. 52-57.