1930’lu yıllarda Türk resim sanatında Modernizm algısı

Yıl 2024, , 255 - 264, 08.03.2024

Çağatay Olgun

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1250650

Öz

Türk resim sanatı, Cumhuriyet’in ilanından sonra dinamik bir gelişim evresine girer. Sanatsal tartışmalar ve eleştirel yaklaşımlar bu gelişim doğrultusunda yeni boyutlar kazanır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ulusal sanat yaratma çabaları ve cumhuriyet ideolojisini destekleyici mahiyetteki etkinlikler üzerine yapılan tartışmalar, dönemin sanatsal perspektifini açıklar niteliktedir. Öte yandan, 20.yy başlarında Avrupa’da doğan yeni akımlar da bu tartışmalar içerisinde sıkça konu edinilir. Türkiye’de modern sanata ilişkin düşünsel tartışmaların ivme kazanması ise 1930’lu yıllarda başlar. Bu dönemde, Türk resim sanatı tarihi içerisinde öncü roller üstlenmiş iki sanatçı topluluğu, Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği ve d Grubu, Cumhuriyet ilke ve devrimleri paralelinde önemli faaliyetlerde bulunur. Batılı biçimleri deneme ve yayma anlayışı bu sürecin doğal bir sonucu olarak sanatçıların tuvallerinde hissedilir. Sanatçılar, biçimsel açıdan yeni ve zengin denemelerinde, modern sanatın yapısal boyutlarını keşfeder. Kamuoyunda modern sanat algısı, bu süreci yönlendiren başat etkendir. Dolayısıyla, Türk resim sanatı ile ilişkili gelişmelerin kavranması açısından, 1930’lu yıllarda modernizme ilişkin eleştirel yaklaşımların değerlendirilmesi büyük bir öneme sahiptir. Türk kamuoyunda modernizm olgusunun ele alınışı, resim sanatında günümüze kadar gelen başat tartışmalara ışık tutmaktadır. Bu değerlendirme kapsamında dönemin düşünsel boyutu ve sanatsal etkinliklere karşı yöneltilen eleştiriler, süreci okumamız noktasında birincil kaynak durumundadır.

Anahtar Kelimeler

modernizm, modern sanat, resim, 1930'lar, sanat eleştirisi

Perception of Modernism in Turkish Painting in the 1930s

Öz

Turkish painting enters a dynamic phase of development after the proclamation of the Republic. Artistic debates and critical approaches gain new dimensions in line with this development. The Republic of Turkey's efforts to create national art and the discussions on the activities that support the republican ideology explain the artistic perspective of the period. On the other hand, the new movements emerging in Europe in the early 20th century are also frequently discussed in these debates. The acceleration of intellectual debates on modern art in Turkey begins in the 1930s. In this period, two artist groups, the Union of Independent Painters and Sculptors (1928-1942) and Group D (1933-1951), which have assumed pioneering roles in the history of Turkish painting, carry out important activities in parallel with the principles and revolutions of the Republic. The understanding of experimenting with and disseminating Western forms is felt on the canvases of the artists as a natural consequence of this process. In their stylistically new and rich experiments, the artists explore the structural dimensions of modern art. The public perception of modern art is the main factor that directs this process. Therefore, evaluating the critical approaches to modernism in the 1930s is of great importance in terms of comprehending the developments related to Turkish painting. The treatment of the phenomenon of modernism in Turkish public opinion sheds light on the dominant debates in the art of painting that continue to this day. Within the scope of this evaluation, the intellectual dimension of the period and the criticisms directed against artistic activities are primary sources for us to read the process.

Anahtar Kelimeler

modernism, modern art, 1930s, art critic, painting

Kaynakça

• Aksel, M. (1939). Sanat ve Yenilik. Oluş, 1(2), 23 – 24.
• Ali Sami (1934). Türk İnkılâbının Beklediği Sanat, Ülkü, 2(10), 302 – 306.
• Ali Sami (1931, 24 Aralık). Yeni Resmin İçyüzü, Cumhuriyet.
• Berk, N. (1939). Modern Sanat: Mektep ve Meslekler. Güzel Sanatlar, 2, 107 – 113.
• Bozdoğan, S. (2015). Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür. Metis Yayınları.
• Celal Esat (1930, 27 Mayıs). 1930 Resim Sergisi, Hakimiyeti Milliye.
• Childs, P. (2000). Modernism. Routledge.
• Cûda, M. (1936, 28 Ağustos). Yirminci Galatasaray Sergisi ve Bir Usulün İflâsı. Cumhuriyet.
• Cûda, M. (1937). Modern Sanat. Ar, 10, 13 – 15.
• Eyüboğlu, B. R. (1938). Yeniler ve Yeni Resim. Ar, 2(3), 7 – 9.
• Giray, K. (1988). Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği [Yayımlanmış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. Akbank Kültür Sanat Yayınları.
• Giray, K. (2010). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu’ndan Türkiye’de Çağdaş Başyapıtlar. Türkiye Merkez Bankası.
• Greenberg, C. (1965). Art and Literature, Spring, 1965, 193 – 201.
• Harrison, C. & Wood, P. (2003). Art in Theory 1900-2000: An Anthology of Changing Ideas. Blackwell Publishing.
• Henderson, L. D. (2009). The Image and Imagination of the Fourth Dimension in 20th-Century Art and Culture. Configurations: A Journal of Literature, Science, and Technology, 17, 131 – 160.
• İzer, Z. F. (1939a). Resimde Klasizm. Oluş, 1(1), 12.
• İzer, Z. F. (1939b). Tabiat Karşısında Resim. Oluş, 1(11), 292 – 293.
• Lüleci, Y. (2015). Tek Parti Döneminde İktidar ve Sanat. İskenderiye Yayınları.
• Mattick, P. (2003). Art in Its Time: Theories and practices of modern aesthetics. Routledge.
• Öndin, N. (2011). Gelenekten Moderne Türk Resmi Estetiği 1850-1950, İnsancıl Yayınları.
• Özsezgin, K. (2010). Cumhuriyetin Elli Yılında Plastik Sanatlar. Tunca Sanat.
• Özyiğit, H. (2014). 1830-1920 Yılları Arasında Süreli Yayınlarda Türk Resim Sanatı Eleştirisi [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Peyami Safa (1936). Bizde ve Avrupa’da Kübik. Yedigün, 188, 7 – 8.
• Peyami Safa (1939). Çarpık Resim Yaşayacak Mı?. Yedigün, 326, 7 – 8.
• Peyami Safa (1940, 16 Şubat). D Grupu Sergisi, Cumhuriyet.
• Renda, G. & Erol, T. (1989). Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı. Tiglat Yayınları.
• Yasa-Yaman, Z. (2006). d Grubu, Yapı Kredi Yayınları.
• Worringer, W. (1997). Abstraction and Emphaty: A Contribution to the Psychology of Style. Elephant Paperbacks.