Türk ve Rus atasözleri üzerinden toplumlardaki kadın algısının irdelenmesi

Yıl 2024, , 1681 - 1697, 21.12.2024

Leyla Çiğdem Dalkılıç

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1396005

Öz

Günümüz sosyal bilimlerinde kadın kavramı ve toplumlardaki algısı, bilim insanlarının her daim araştırma alanında yer alan bir konu olmuştur. Bu konunun inceleme alanlarından bir tanesi de bizi çevreleyen dünyanın gerçekliklerini kalıplara döken atasözleridir. Kuşaktan kuşağa aktarılan, uzun yıllar boyunca edinilen deneyimlere, gözlemlere dayalı yargıları, genel kural, bilgece düşünce veya öğüt olarak aktaran kalıplaşmış sözler olan atasözleri üzerinden kadın olgusunun incelenmesi ile belirli toplumlarda kadının yeri nedir, ne olmuştur, kadın bu toplumlarda nasıl görülmüştür ve görülmektedir sorularına cevap aranmıştır. Bu çalışmada Türk ve Rus dillerinde kadına yönelik söylenmiş olan atasözlerinin karşılaştırmalı bir incelemesi yapılmaya çalışılmıştır. Türkçe-Rusça dil çifti temelinde incelenen bu çalışmada amaç kadına yönelik atasözleri üzerinden diller arasındaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koymaya çalışmaktır. Böylece hem Rus hem de Türk toplumlarında kadına olan bakış açısı irdelenerek toplumların dilsel dünya görüşlerinin belirlenebilmesi hedeflenmiştir. Dillerdeki atasözlerini irdelemeden önce, genel olarak her iki toplumda kadınların yeri, bu toplumların kadınlara olan bakış açıları da tarihsel düzlemde kısaca ele alınmıştır. Anlam açısından daha çok olumsuz bir bakış açısıyla kendini gösteren kadına yönelik atasözleri, aktardıkları düşünceler çerçevesinde kategorize edilmiş, bu sınıflandırma bir tabloyla sunulmuştur. Son olarak kadına yönelik olumsuz

Anahtar Kelimeler

Türkçe, Rusça, Atasözleri, Kadın, Dil dünya görüşü, toplum, kültür

Examining the Perception of Women in Societies in Turkish and Russian Proverbs

Öz

In the modern social science, the concept of woman and the perceptions towards her in societies have always been a subject of research. Proverbs that form the realities of the world that surrounds us are one of the areas of study of this topic. We examine the phenomenon of women in proverbs, which are stereotyped words that are transferred from generation to generation and convey judgments, based on experiences and observations acquired over many years in the form of wise thought or advice, for the purpose of answering such questions as: what is the place of women in certain societies, how women were and are looked upon in these societies. In this study, an attempt was made to conduct a comparative analysis of proverbs about women in Turkish and Russian. The aim of this study, which is analysed on the basis of Turkish-Russian language pair, is to try to reveal the similarities and differences between the languages through proverbs about women. Thus, it is aimed to determine the linguistic world views of societies by examining the perspective on women in both Russian and Turkish societies. Before examining the proverbs in these two languages, the place of women in both societies and the views of these societies towards women are briefly discussed from a historical point of view. Proverbs about women, which are more negative with respect to the meaning, are categorized within the framework of the thoughts they convey, and this classification is presented in a tables. Finally, we’ve sought to answer the question of how the proverbs, which are dominated by negative expressions towards women, can have a place in foreign language education.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Russian, Proverbs, Woman, Language worldview, society, culture

Kaynakça

• Acar, H. (2019). Türk Kültür ve Devlet Geleneğinde Kadın. İnsan&İnsan, 6 (21), 395-411.
• Acarlıoğlu, A. (2019). Hz. Peygamber (S.A.V.) Döneminde Kadının Çalışma Hayatındaki Yeri. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (42), 212-232.
• Açıl, O. (2016). İlk Türk Devletlerinde Kadın Algısı ve Kadın Hakları. Recep Tayip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 63-72.
• Aksan, D. (2015). Her Yönüyle Dil: Ana çizgileriyle dilbilim (6. baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö.A. (1993). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü: II Deyimler Sözlüğü (7. baskı). İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Aşan N., Demir T. (2015). Kadına Şiddetin Arka Planı: Atasözleri ve Deyimlerimiz. Turkish Studies International Periodaical for the Languages, Literature and History of Turkish and Turkic, 10 (6), 179-196.
• Doğramacı, E. (1985). Cumhuriyet Döneminde Türk Kadını. Erdem Dergisi, 1(1), 111-124.
• Durmuş, İ. (2021). Türk Kültür Çevresinde At. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 1-12.
• Eriş, M. (2018, Kasım 19). Osmanlı Devleti’nde Batılılaşma Hareketleri. https://www.altayli.net/osmanli-devletinde-batililasma-hareketleri.html#_edn26.
• Ersöz, A.G. (2010). Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadına Yönelik Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Gazi Türkiyat. Bahar /6, 167-181.
• Esin, O. (2017). Orta Asya Ön Asya ve Anadolu Ekseninde Eski Türklerin Hayatında Önemli Biir Figür: At. Ulakbilge, 5 (14), 1315-1334.
• Figes, O. (2017). Nataşa’nın Dansı: Rusya’nın Kültürel Tarihi (2. baskı). İstanbul: Yapı Kredi.
• Gültepe, N. (2013). Türk Kadın Tarihine Giriş (4. baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Günay, U. (2000). İslami Dönemde Türk Toplumunda Kadının Yeri ve Önemi. Milli Folklor, 12 (46), 4-9. İncil-Tevrat-Zebur, Yaradılış 2:18. Yeni Çeviri, 2009. https://incil.info/YC2009/arama/Yaratilis+2:18.
• Kafesoğlu, İ. (2015). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Karakuş, G. (2019). Sovyetler Birliğinde Kadının Konumuna Genel Bir Bakış. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6 (3), 1580-1598.
• Kıran, Z. ve Eziler Kıran A. (2013). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kurnaz, Ş. (1991). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923). Ankara: Öz-el Matbaası.
• Küçük, S. (2003). Cinsiyet Ayrımlı Atasözlerinde Kadın ve Erkek Kimliği. AKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(5), 213-224.
• Özbek, A. (2015). Çalışan Kadın ve Aile. Aile Sempozyumu Teblig Kitabı (ss. 167-170). Sistem Ofset.
• Sönmez, E. (1966-1969). Türk Romanında Kadın Hakları. Türk Kültürü Araştırmaları. Mart/Haziran, 19-70.
• Tetik, K. (2019). Сравнительный анализ образа женщины в турецких и русских пословицах. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (88): 395-417.
• Toklu, M.O. (2015). Dilbilime giriş. Ankara: Akçay Yayınları.
• Tuğluk, E.M. (2012). Atasözlerinin sınıflandırılması ve yapısal özellikleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (20009). Kadın, avrat. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. Erişim tarihi: Ocak 22, 2023, https://sozluk.gov.tr/.
• Umar, E.K. (2019). Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadın. Journal of International Scientific Researches, Haziran 18-19, 109-201, Doi: 10.21733/ibad.581418
• Yılmaz, A. (2004). Türk Kültüründe Kadın. Milli Folklor, 16 (61), 111-123.
• Yılmaz A.B. (2019). Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Toplumsal Cinsiyet Algısı- Türk Atasözleri ve Deyimlerin “Cinsiyetçi” Roller Üzerinde Etkileri. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 69-90.
• Аверкова О. В. (2013, февраля 8-ое). Динамика изменения семантики слова БАБА в русском языке (по данным лексикографических источников). Актуальные вопросы филологической науки XXI века: сборник статей по материалам III Всероссийской научной конференции молодых ученых с международным участием. Екатеринбург: УрФУ.
• Айвазова С.Г. (1998). Русские женщины в лабиринте равноправия. Москва: РИК.
• Афанасьев, А.Н. (1957). Народные русские сказки. В 3-т., Москва: Гослитиздат.
• Витальевна, М.Е. (2019). Формирование лингвокультурологической компетенции на материале испаноязычных и русских пословиц о женщине. Евразийский гуманитарный журнал: 102-115.
• Воронова, Т.А., & Куксова, В.М. & Марценюк А.А. (2016, октября 23). Образ женщины в русских пословицах, Наука и мир в языковом пространстве. Сборник научных трудов II Республиканской очно-заочной научной конференции, Макеевка, Украина.
• Ворошилова, С.В. (2011). Юридическая природа приданого в XIX веке. Вестник ПАГС, 64-69.
• Гоголь, Н.В. (1952). В чем же наконец существо русской поэзии и в чем её особенность Т.8., Москва: АНН СССР.
• Гриченко, Л.В. (2019). Образ женщины в русских и английских пословицах. Филология: гуманитарные и социальные науки, (4): 107-114.
• Даль, В.И. (1879). Напутное / Пословицы русского народа: Сборник пословиц, поговорок, речений, присловий, чистоговорок, прибауток, загадок, поверий и пр. Т. I, Т. II., (2-е изд.), Москва: Тип. М.О. Вольфа.
• Дмитриевич, А.Н. (2022). О верном употреблении слов русского языка. https://guestbook.spbu.ru/rukovoditel-tsentra-ekspertiz-spbgu/19066-o-vernom-upotreblenii-slov-russkogo-yazyka.html.
• Каспина, М. М. (2001). Сюжеты об Адаме и Еве в свете исторической поэтики: На материале древней и средневековой еврейской и славянской книжности [диссертация ... кандидата филологических наук]. Российский государственный гуманитарный университет.
• Колесов, В.В, & Колесова & А.А. Харитонов. (2014). Словарь русской ментальности: в двух томах. Том 2, П-Я. Спб.: Златоуст.
• Лавренченко, M. (t.y.). Между двух очагов https://arzamas.academy/materials/705.
• Левкиевская Е.Е. (2011). Мифы русского народа. Москва: Астрель. Литературная энциклопедия терминов и понятий. (2001). Пословица (Гл. ред. А.Н. Николюкин. Москва: Интелвак.
• Луначарский, А.В. (1935). Пословица. Литературная энциклопедия. Том 9, Москва: ОГИЗ.
• Морохин, В. Н. (1986). Малые жанры русского фольклора: Хрестоматия, Москва: Высшая школа.
• Полянская, Л.П. (2021). О некоторых особенностях французских и русских пословиц о женщине. Актуальные проблемы филологии и методики преподования иностранных языков, (15): 63-72.
• Пушкарева, Н.Л. (1989). Женщины древней Руси. Москва: Мысль.
• Романовна, Г.В. (2021). Описательная характеристика образа женщин в пословицах, поговорках и афоризмах на примере английского и русского языков. Международный научно-исследовательский конкурс. Петразаводск: Международный центр научного партнерства «Новая Наука».
• Селиверстова Е. И. (2009). Пространство русской пословицы: постоянство и изменчивость. СПб.: МИРС. Спивакова, Е.М. & Абдуразакова, Д.С. (2017, ноября 30). Стереотип о женщине в русской и китайской языковых картинах мира (на материале пословиц). Международный научно-информационный центр «Наукосфера» Смоленск: Новаленсо.
• Серкина, В. (2004). О роли женщин у славян в период язычества. Антропологические исследования в Молдове: 85-92.
• Чэнь, Ж. (2019). Анализ концепта «женщина» на материале русских пословиц. В сборнике: Картина мира через призму китайской и белорусской культур. Сборник статей международной научно-практической конференции (с. 67-71). Белорусский государственный аграрный технический университет.
• Эргашева Д.К. (2022). Образ женщин и мужчин в пословицах и поговорках русского народа. Yosh Tadqiqotchi Jurnali, 1(2): 203–210.