Demokrat Parti Döneminde Ağrı’da İdari Alanda Yapılan Düzenlemeler (1950-1960)

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 3, 463 - 477, 28.11.2017

Fatih Özçelik Bilal Tunç

Öz

Özet

Türkiye’de 1950 ile 1960
arasındaki devreye Demokrat Parti dönemi denilmektedir ve bu dönemde ülke
genelinde başta ekonomi, siyasi ve idari alanlarda olmak üzere birçok
değişiklikler ve düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu çalışmalar içerisinde
idari alanda yapılan düzenlemeler en başta gelmektedir. Bu bağlamda,
çalışmamızda Demokrat Parti döneminde Ağrı ilinde idari alandaki düzenlemeler
teferruatlı bir biçimde ele alınmıştır.

Bu çalışmadaki temel amaç,
Ağrı’da hem Demokrat Parti öncesi hem de Demokrat Parti döneminde idari
alandaki düzenlemeleri göstererek aradaki farkları ve benzerlikleri ortaya
çıkarmaktır. Bu yolla adı geçen dönemde Ağrı’da il, ilçe ve köylerin genelinde
ciddi idari düzenlemelerin olduğu belgelerle kanıtlanmaktadır. Yeni ilçe,
nahiye, köy ve mahallelerin oluşturulması, bazı mahallelerin köy statüsüne
getirilmesi ve nüfus değişimlerine bağlı bazı köylerin de mahalleye
dönüştürülme nedenleri belgeler ve kanunlar ışığında analiz edilmektedir.

Bilhassa 1958’den sonra
Ağrı’da birçok yerleşim yerinin adının değiştirilmesi ve yerlerine yeni adların
verilmesinin nedenleri tarihsel ve bilimsel bir çerçeve içerisinde ele
alınmaktadır. Bu kapsamda makale, başta Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri, Resmi
gazete ve Türk İstatistik Kurumu verileri olmak üzere; araştırma ve inceleme
eserlerden istifade edilerek hazırlanmıştır.

Anahtar
Kelimeler: Ağrı, İdari, İlçe, Köy, Mahalle.

Summary

Ağrı, which one of the
important cities of Anatolia geography some changes and regulations were made
in the administrative area after the publication of the Republic. Ağrı was was
a Sanjak in the the Ottoman period and called Bayazıt, and the province which
received the name of Ağrı in 1927 especially in the Democratic Party period a
large number of administrative arrangements were made. At the beginning of this
aragment are two new district. These two new districts are Hamur and Taşlıçay.
Thus the number of districts of Ağrı increased to 6. The previous districts
were: Diyadin, Dogubayazit, Eleskirt, Merkez, Patnos and Tutak. The situation
with new districts is as follows: Diyadin, Dogubayazit, Eleskirt, Merkez,
Patnos, Tutak, Hamur and Taslıcay.

As is clearly explained in
the text  that the period, which is
between1950 and 1960 in Turkey is called Democratic Party period and during
this period  many changes, which
primarily in the economic, political and administrative spheres  and edits were made throughout the country.
The regulations that were  made in the
administrative area are among the most important ones. In this context, it has
been handled  administrative arrangements
in the province of Agri during the Democratic Party era in this essay  in an elaborate way.

Many changes were made in
the administrative area of Agri During the Democratic Party period (1950-1960).
Other
changes were made in this period apart from the new district and village
arrangement. At the beginning of these are the following changes:
Numerous
village names were changed under the law. Thus, the names of many villages were
translated into Turkish. Under this amendment, 374 village names were
changed. This situation and developments proves that there are many regulations
in the administrative area in Ağrı in Democratic Party era. These changes were
not limited to new districts and province. As is clearly stated in the work
that a lot of settlements are given new names and the map of Ağrı was made.

As stated explicitly above,
that, the main purpose of this study, to reveal the differences and
similarities both before the Democratic Party and during the Democratic Party
era in Agri by showing the regulations in the administrative area. It is proved
that there are serious administrative regulations across towns and villages in
the mentioned period in Ağrı with this way. The creation of new districts,
townships, villages and neighborhoods, were beenbringing some neighborhoods to
the village status depending on population changes and the reasons why some
villagers are converted into neighborhoods are analyzed in the light of
documents and laws.  As stated explicitly
above, that the changing the name of many settlements in Ağrı and reasons for
giving new names to places their especially after 1958 are handled in a
historical and scientific framework.This work was created mainly archive
records, Official Gazette and TSI data and by research and investigation works.

Anahtar Kelimeler

Ağrı, İdari, İlçe, Köy

Kaynakça

• Kaynakça
• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, Yer No: 44.30.3, Tarih: 12.05.1934.
• BCA, Yer No: 54-33-16, Tarih: 04.05.1935.
• BCA, Yer No: 64.34.19, Tarih: 04.09.1936.
• BCA, Yer No: 490.1.0.0.12.62.1, Tarih: 23.12.1937.
• BCA, Yer No: 30-11-1-0/189-4-4, Tarih, 19.02.1947.
• BCA, Yer No: 30-11-1-0/204-10-7, Tarihi, 09.04.1949
• BCA, Yer No: 245.20.19, Tarih: 22.05.1954.
• BCA, Yer No: 256.13.6, Tarih: 27.02.1956.
• BCA, Yer No: 262.46.13, Tarih: 09.11.1956.
• BCA, Yer No: 270.18.16, Tarih: 19.06.1958.
• Resmi Gazeteler
• 14 Haziran 1934, Sayı:2727, s.3981.
• 4 Ocak 1936, Sayı: 3197, s.5900.
• 28 Şubat 1936, Sayı: 3244, s.6173.
• 22 Şubat 1936, Sayı: 3239, s.6135.
• 7 Nisan 1936, Sayı: 3273, s.6292
• 8 Şubat 1938, Sayı:3829, s.9354.
• 6 Mart 1947,Sayı:6549,s.11965.
• 10 Mart 1954, Sayı: 8654, s.8532.
• 19 Haziran 1954, Sayı: 8733, s. 9666.
• 9 Temmuz 1954, Sayı: 8750, s.9855.
• 14 Temmuz 1954, Sayı: 8754, s.9886.
• 15 Haziran 1955, Sayı:9029, s.12134.
• 21 Haziran 1955, Sayı: 9034, s.12186-12188.
• 4 Kasım 1955, Sayı: 9146, s.12978.
• 13 Ocak 1956, Sayı: 9206, s.13366.
• 13 Temmuz 1956, Sayı: 9357, s.15090.
• 23 Şubat 1957, Sayı: 9543, s.16482.
• 27 Haziran 1957, Sayı: 9644, s.17444.
• 20 Temmuz 1957, Sayı: 9667, s.17619.
• 19 Ağustos 1958, Sayı: 9777, s.19956.
• 3 Ocak 1959, Sayı: 9499, s.16106.
• 7 Şubat 1959, Sayı:10129, s. 20952.
• 4 Temmuz 1959, Sayı: 10244, s.22040.
• 8 Şubat 1960, Sayı: 10426, s.577.
• 25 Temmuz 1961, Sayı:10863,s.4731.
• 18 Mayıs 1961,Sayı:10810,s.4123.
• 18 Ocak 1963,Sayı:11311,s.9674.
• 11 Nisan 1966,Sayı:12271,s.6.
• Araştırma ve İnceleme Eserleri
• Aksoy, Y. ve Savaş, D. (2002). Iğdır İlinin Mekânsal Analiz Raporu. Iğdır Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. Iğdır.
• Kartal, N. (2010).İl Özel İdarelerinin Yeniden Yapılandırılması: Uygulama Aşaması Üzerine Bir Çözümleme (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Keskin, E.N (2007). Cumhuriyet Döneminde Toprağa Dayalı Örgütlenme: İl Yönetimi Sisteminin Kuruluşu. Memleket siyaset yönetim. 2/ 5.ss. 119-174
• Kocaman, S. (2014). Kars İlinin İdarî Coğrafya Analizi. The Journal of Academic Social Science Studies, 29. ss.271-292.
• Köse M.(2010).1927 Nüfus Sayımı ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyonkarahisar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Önen, N. ve Reyhan, C. (2009). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye’de Ülke Yönetimi: Halkçılık Beyannamesi, Teşkilat-ı Esasiye ve Yasalaşamayan Kanun Tasarıları. Amme İdaresi Dergisi. 42/4. ss. 1-23.
• Şahin, E. ve Demirağ, S. (2016). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kocaeli ve Çevresindeki Mülkî Yapılanma Çalışmalarına Genel Bir Bakış. Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu. c. Kocaeli, ss.563-602.
• Tunçel, H. (2000). Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 10/2. ss.22-34.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1936). 20 Ekim 1935 Genel Nüfus Sayımı, “Kati ve Mufassal Neticeler Ağrı Vilâyeti. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1941). 20 Ekim 1940 Genel Nüfus Sayımı. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1953). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. Ankara: Devlet Basımevi.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1950). 22 Ekim 1950 Genel Nüfus Sayımı. Ankara: Devlet Basımevi.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1960). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1963). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. Ankara: Devlet Basımevi.
• Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1968). 24 Ekim 1965 Genel Nüfus Sayımı. Ankara: Devlet Basımevi.
• Yurt Ansiklopedisi (1981). İl İl Türkiye, Dünü, Bugünü, Yarını. c.I. İstanbul: Anadolu Yayınları.
• 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa21.html.
• 1924 Anayasası, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa24.html.