II. SÜLEYMAN (1687-1691) DÖNEMİ ÖRNEĞİNDE SİYASETEN KATL ve MÜSADERE UYGULAMASI

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 8, 30.03.2018

Ali İrfan Kaya

Öz

Devlet
yönetiminde genel sonuçları üzerinden düşünüldüğünde iktidarın gücünü
sağlamlaştırmak amacıyla uygulanan siyaseten katl ve müsadere usulü Türk devlet
yönetim geleneğinde asırlar boyunca uygunalmıştır. Müsadere uygulamasının ilk
örneği Hz. Muhammed döneminde görülmektedir. Siyaseten katlin ilk uygulaması
ise Abbasi Devleti’nde ortaya çıkmış, müsadere usulüyle birlikte Türk-İslam
devletlerinde uygulanmaya devam etmiştir. Osmanlı Devleti’nde siyaseten katl ve
müsadere uygulaması Fatih Sultan Mehmet döneminde kesin olarak uygulanmaya
başlamıştır. Fatih Sultan Mehmet Çandarlı Halil Paşa’yı katlettirerek mallarını
müsadere ettirmiştir. Siyaseten katl ve müsadere usulündeki artış devletin
paraya olan ihtiyacı ile yakından ilişkilidir. Özellikle cezalandırılan
memurların sayısında XVII. asırda belirgin bir artışın olması bu tespiti
doğrulamaktadır. Bunun en önemli sebebi uzun soluklu savaşlar ve düzenin
bozulmuş olması nedeniyle devletin yaşadığı mali sıkıntılardır. Bu makalede
savaş ve isyanların yoğun olarak yaşandığı bir dönem olan II. Süleyman’ın
hükümdarlığı zamanında, özellikle Bekrî Mustafa Paşa ve Fâzıl Mustafa Paşa’nın zamanında
gerçekleşen sayıda siyaseten katl ve müsadere uygulamaları araştırılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Müsadere, Siyaseten Katl

Kaynakça

• Kaynakça Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Kamil Kepeci Defterleri, 1675, 1-9. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mühimme Defterleri, 99, 155/491. Kaynak Eserler Abdullah bin İbrahim Üsküdarî, Vâkı’ât-ı Rûzmerre, Vâkı’ât-ı Sefer-i Sultan Süleyman-ı Sânî, TSMK, 1223. Defterdar Sarı Mehmet Paşa, Zübde-i Vekayiât, Abdulkadir Özcan (Haz.), (1995). Ankara: TTK Yayınları. Celalzade Mustafa Çelebi, Tabakatü’l-Memalik ve Derecatü’l-Mesalik, Ayhan Yılmaz (Haz), (2011). İstanbul: Kariyer Yayıncılık, s.213, 345-346. İbn-i Bibi Selçukname C.1 (Çev. Mürsel Öztürk), (1996). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. Silahdar Fındıklılı Mehmet Ağa, Silahdar Tarihi, C. II. (Ahmed Refik Altınay Neşri), (1928). İstanbul. Telif Eserler Karamürsel, Ziya, (1989). Osmanlı Malî Tarihi Hakkında Tetkikler, Ankara: TTK Yayınları. Mumcu, Ahmet, (2007). Osmanlı Devletinde Siyaseten Katl, Ankara: Phoenix Yayınları. Tabakoğlu, Ahmet, (1985). Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, İstanbul: Dergâh Yayınları. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1988). Osmanlı Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara: TTK Yayınları. Makaleler Akyılmaz, Sevgi Gül, (2008). Osmanlı Devleti’nde Yönetici sınıf Açısından Müsadere Uygulaması. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, sayı: 1-2, XII, ss. 389-420. Öğün, Tuncay, (2006). Müsâdere”, DİA, C. 32, İstanbul, ss. 67-68. Özaydın, Abdülkerim, (2002). Kündürî. DİA, C. 26, İstanbul, ss. 554-555. Özcan, Tahsin, (2005). Muhallefât, DİA, C. 30, İstanbul, ss. 406-407. Tomar, Cengiz, (2006). Müsadere, DİA, C. 32, İstanbul, ss.65-67. Turan, Ahmet Nezihi, (1999). Mahremiyetin Muhafızları Darüssaade Ağaları. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, İstanbul, sayı: 19, ss. 123-148.