Ermenilerin Sevki Sürecinde Aziziye Kaymakamı Hamid Bey Hakkında Suistimal ve Yolsuzluk İddiaları

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 3, 447 - 454, 27.11.2018

Ayşe Pul

Öz

Aziziye,
bölge olarak Afşar aşireti, Kafkas muhacirleri ve kuruluşundan bir süre sonra
buraya yerleştirilen Ermenilerden oluşan kozmopolit denilebilecek yapıda bir
yerleşim yeri haline gelmişti. Dolayısıyla bölge sakinleri arasında pek çok
konuda anlaşmazlıklar ve uyumsuzluklar yaşanmaktaydı. Öyle ki, Muhacirler ile
Afşarlar arasında yaşanan anlaşmazlıkların silahlı çatışma haline geldiği ve
devletin bölgede kuvvet bulundurmak veya takviye güç taleplerine cevap vermek
durumunda kaldığı sıklıkla belgelere yansımıştı. Bu sebeple burada memuriyet
yapmak o kadar kolay bir iş değildi. Dengeyi sağlamak, yaşayanların refahını ve
güvenliğini temin etmek, adil bir yönetim anlayışı sergilemek de o oranda
zordu.

Bunun yanı sıra, Ermeni
sevkinin gündeme geldiği zamanlarda görevli memurların yolsuzluk, suistimal ve usulsüzlüklerine
sık rastlanmaktaydı. Devlet, bu durumun önlenmesi hususunda oldukça titiz
davranmaktaydı. Memurlarının haksızlığa ve iftiraya uğrayabileceği ihtimalini
göz ardı etmeyerek Ermenilerin sağlıklı bir şekilde nakledilmeleri için gereken
özeni göstermişti. Devlet, görevliler hakkında ortaya atılan iddiaları ve
ithamları tahkikat heyetleri kurarak etraflıca soruşturmuştu. Suçu sabit
görülenleri görevinden azletmiş ve Divan-ı Harbe havale etmişti. Bunlardan biri
de Aziziye kaymakamı Hamid Bey idi. Hamid Bey de hakkındaki usulsüzlük ve
yolsuzluk iddiaları üzerine tahkikattan geçmişti. Bu çalışmada, ulaşılabilen
Osmanlı arşiv belgeleri ışığında Aziziye kaymakamı Hamid Bey’in 1915 yılında
Ermenilerin bölgeden sevk edilmesi sürecinde karşılaştığı suçlamalar, soruşturmalar
ve sonuçları hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

ERMENİ, OSMANLI, TEHCİR, KAYSERİ, SİVAS, PINARBAŞI

Kaynakça

• Osmanlı Arşiv Belgeleri:A.MKT.MHM. 348/18 (4 leff); 660/19 (2 leff.); 660/61 (2 leff.); 660/8 (Leff. 2, 6, 8); A.MKT.MVL. 138/66 DH.ŞFR.490/8 (2 leff.); 494/37 (3 leff); 56/128; 56/295; 56/365; 57/116; 57/117; 58/179; 666/130İ.DH. 1517/16 (2 leff.) MVL. 649/96-4
• Araştırma Eser ve Makaleler:Altıntaş, A. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nun Tehcir Kararı Alması Ve Uygulaması. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, VII/1, 77-99.Ata, F. (2011). İşgal İstanbul’unda Tehcir Yargılamaları. Ankara: TTK Yay.Babacan, H. (2005). Mehmed Talât Paşa (1874-1921). Ankara: TTK Yay.Çaycı, A. (2006). Türk-Ermeni İlişkilerinde Gerçekler, Ankara: ATAM Yay.Göksel, B. (1985). Meşrutiyet Öncesine ve Sonrasına Ait Resmi Devlet Yayınlarına Göre Türklerin Ermeni Toplumu İle İlişkileri. Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu İle İlişkileri Sempozyumu Erzurum 8-12 Ekim 1984, Ankara, 159-176.Gürün, K. (1985). Ermeni Dosyası. Ankara: TTK Yay.Halaçoğlu, Y. (2001). Ermeni Tehciri ve Gerçekler (1914-1918). Ankara: TTK Yay.Kolbaşı, A. (2014). 1878 Berlin Kongresi’nden 1915 Tehcirine Merzifon Ermenileri. Tarihte Türkler ve Ermeniler, c. 6, Ankara: TTK Yay.161-186.Kuzucu, K. (2014). 1021’den 1921’e Türk-Ermeni İlişkilerinin Sivas Boyutu. Tarihte Türkler ve Ermeniler, c. 4, Ankara: TTK Yay. 1-54.Metin, H. (1992). Türkiye’nin Siyasi Tarihinde Ermeniler ve Ermeni Olayları. İstanbul: MEB Yay.Onaran, N. (2013). Osmanlı’da Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi (1914-1918). İstanbul.Öke, M. K. (1991). Ermeni Sorunu 1914-1923. Ankara: TTK Yay.Ökse, N. (1985). Ermeni Sorununun Doğuşu, Tehcir Kanunu ve Uygulanması. Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu İle İlişkileri Sempozyumu Erzurum 8-12 Ekim 1984, Ankara. 271-278. Özdemir, Hikmet vd., (2005). Ermeniler: Sürgün ve Göç. Ankara: TTK Yay.Pul, A. (2011). Kafkasya Muhacirlerinin Durumlarına Dair Eczacı Es-Seyyid Hüseyin Efendi’nin Bir Mektubu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), Cilt: 4 Sayı: 16, Kış, 413-423.Sarınay, Y. (2014). Tehcir Sebebiyle Yapılan Yargılamaların Değerlendirilmesi (1915-1916). I. Uluslararası Türk-Ermeni İlişkileri ve Büyük Güçler Sempozyumu (2-4 Mayıs 2012), Erzurum.Temizgüney, F. (2017). Emval-i Metruke Meselesi Ermenilerden Kalan Mallar (1915-1923), Ankara: TTK Yay.Uras, E. (1987).Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul: Belge Yay. Yarcı, G. (2014). Ermeni İhtilal Komitelerinin Silahlandırılması. Tarihte Türkler ve Ermeniler. c. 10, Ankara: TTK Yay. 128-172.URL:http://turksandarmenians.marmara.edu.tr/tr/ermeni-sevk-kararini-ihlal-eden-gorevlilerin-divan-i-harpte-yargilanmalari