Sadrazam Şerif Hasan Paşa’nın 1790 Yılına Ait Cephe Yazışmaları

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 287 - 297, 31.07.2019

Efkan Uzun

Öz

Küçük
Kaynaca Antlaşması’nın akabinde çıkan olaylar
neticesinde Rusya Kırım’a müdahale etmiş ve 1783 yılında Kırım Rusya tarafından
ilhak edilmişti. Osmanlılar döneminde kaybedilen ilk İslam toprağı olan
Kırım’ın Ruslardan alınması amacıyla başlatılan yeni savaş Osmanlılar için oldukça
ağır şartlarda geçmiş, neticede Özi
Kalesi de Ruslar tarafından işgal edilmiş ve devlet Yaş Antlaşması’nı imzalamak zorunda kalmıştır. Bu süreç zarfında
cephede görev yapan devlet adamları ve askerlerin içinde bulundukları durumun
ağırlığı çok farklı kaynaklarda belirtilmiştir. Bu kaynak gurubundan biri de
sadrazamların cepheden yaptıkları yazışmalardır. Bu makalede çok kısa süre
görevde kalmış olan Osmanlı sadrazamlarından Şerif Hasan Paşa’nın yazışmalarına ait bir defter içirişindeki
belgeler ele alınarak çeşitli yönlerden değerlendirmeye tabi tutulacaktır.
Bahse konu belgeler Başkanlık Osmanlı Arşivi’nde Kamil Kepeci Sadaret Mektubi
Kalemi Defteri (KK.d) tasnifinde 0006 numaralı defterde kayıtlıdır.  

                Zor
zamanlarda devlet işlerine bakan çeşitli görevlilerin çalıştıkları şartların
ağırlığı, devletin içinde bulunduğu hal, Osmanlı ordusunun rakiplerine karşı
durumu, askerin savaşma kapasite ve kabiliyeti, lojistik meseleleri, komuta
kademesinin vaziyeti, askeri görevlilerin birbirleriyle olan münasebeti vb.
konular bu yazışmalar ışığında tahlili edilecek başlıca konular arasındadır. Defterde
özellikle Osmanlı ordusu hakkında verilen bilgiler kıymetlidir. Seferlerin
lojistiği her devlet için ciddi bir meseledir. Haddizatında bu altından
kalkılması son derece zor olan görev devlet adamlarının, yerel idarecilerin ve
tabi ki sadrazamların da en öncelikli halletmeleri gereken işleri arasındaydı.
Bu işin altından hakkıyla kalkamayan sadrazamların görevden azledilmeleri ve
hatta hayatlarını kaybetmeleri de bu ağır vazife karşısındaki başarılarıyla
ilgiliydi. Dolayısıyla üzerinde çalışılan defterde en fazla mevzu edilen konu
şüphesiz bu başlıkla ilgilidir. Ordunun maddi ihtiyaçlarının karşılanması (un,
arpa, yem ve yemek vb.), yapılması gereken masrafların hakkıyla tedarik
edilmesi, bilhassa savaşacak askerlerin eksiklik hissedildiğinde ordunun
bulunduğu bölgeden karşılanması yani yöre insanının askere alınması önemle
üzerinde durulan başlıca konulardandır. 

Anahtar Kelimeler: Şerif
Hasan Paşa, Ordu, Lojistik, Osmanlı – Rus Savaşları, Rumeli 

Abstract

As a result of the
events that emerged right after the
Treaty of Küçük Kaynarca, Russia intervened in Crimea annexed it in 1783.
The new war initiated to take Crimea, the first Muslim land to be lost during
the Ottoman period, from the Russians passed under harsh conditions for the
Ottomans, and as a result, the Özi
Fortress was occupied by the Russians, and the state was forced to sign the
Yaş Treaty. During this process, the
severity of the situation in which the statesmen and soldiers serving on the
front found themselves in were reported in various resources. One of these
groups of resources were the correspondences the grand viziers made from the
front. This article will discuss the documents within a notebook belonging to
the correspondences of Sherif Hasan Pasha, an Ottoman grand vizier who served
briefly, and will subject them to evaluation in various regards. These
documents are recorded with number 0006 in the Kamil Kepeci Sadaret Mektubi
Kalemi Record (KK.d) in the Presidential Ottoman Archive.  

                The severity of the conditions in which various
officials tending to state affairs, the circumstances in which the state found
itself, the status of the Ottoman army against its competitors, the capacity
and capability of the military to fight, logistical issues, the condition of
the command element, relationships of the military officials to one another,
and other headings are among the primary topics to be analyzed in light of
these correspondences. The circumstances in which senior administrators ruling
the state and their relationships with one another constitute a significant matter
within our topic. It is possible to reach valuable clues from these types of
records about the family, siblings, personality, and identity of a grand
vizier. The information provided in the records regarding the Ottoman army is
very valuable. Logistics of campaigns is a significant issue for every state.
As such, rising from underneath this was among the primary work statesmen,
local administrators, and, of course, grand viziers serving in the incredibly
difficult task needed to deal with. The fact that the grand viziers who were
rightfully unable to overcome this were dismissed and even lost their lives
relates to their success against this daunting mission. Accordingly, the topic
most discussed in the records no doubt relates to this heading. Meeting the
material needs of the army (flour, barley, feed and food, etc.), the rightful
supply of the expenses needing to be made, and covering at least a portion of
the soldiers who would fight from the region the army was found, meaning
drafting local people into the army, are among the primary topics discussed
with great importance. 

 

Key Words: Şerif
Hasan Pasha, Army, Logistics, Ottoman – Russian Wars, Rumeli

         

 

Anahtar Kelimeler

Şerif Hasan Paşa, Ordu, Lojistik, Osmanlı – Rus Savaşları, Rumeli

Kaynakça

• Kaynakça
• Arşiv Belgeleri
• BOA, KK.d, 0006
• Diğer Eserler
• Ahmed Cevdet Paşa. (1309). Tarih-i Cevdet, 5, Dersaadet: Matbaa-i Osmanî.
• Arslan, M. (Haz), (2013). Osmanlı Sadrazamları (Hadîkatü’l-Vüzerâ ve Zeylleri), İstanbul: Kitabevi Yay.
• Başer, A. (2015). Sadrazam Koca Yusuf Paşa’nın 1791 Seferi Esnasındaki Yazışmalarına Dair Bir Defter (7 Temmuz 1791 – 10 Ağustos 1791), Karadeniz Araştırmaları, 48, 79-98.
• Beydilli, K. (2013). Ziştovi Antlaşması, DİA, 44, 467-462.
• Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, 4, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Fedakâr, C. (2015). 1787-1792 Osmanlı-Rus Harplerinde Kılburun, Özi Nehri ve Hocabey Muharebeleri. Karadeniz Araştırmaları, 46, 119-136.
• İnalcık, (1996). Giray, DİA, 14, 76-78.
• Kurt, Y. ve Ceyhan, M. (2012). Osmanlı Paleografyası ve Osmanlı Diplomatikası, Ankara: Akçağ Yay.
• Kütükoğlu, M. S. (1998). Osmanlı Belgelerinin Dili, Diplomatik, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Mustafa Nuri Paşa. (Haz. N. Çağatay), (1992). Netayic ül-Vukuat, III-IV, Ankara: TTK Yay.
• Sarıcaoğlu, F. (1997). Hasan Paşa, Şerif, DİA, 16, 340-341.
• Sezen, T. (2006). Osmanlı Yer Adları, Ankara: Devlet Arşivleri Yay.
• Tektaş, N. (2002). Sadrâzamlar, İstanbul: Çatı Kitapları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi, IV/I, IV/II, Ankara: TTK Yay.
• Ünal, M. A. (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yay.