Giresun ve Yöresi Söz Varlığında Hayvan ve Hayvancılık Kavram Alanı

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 3, 451 - 467, 29.11.2019

Feridun Tekin , Samet Cantürk

Öz

Öz

Ağızlar bir dilin
ortaya çıkışından günümüzdeki durumuna kadar geçirdiği evrelerin izlerini içinde
taşıyan ve dildeki tarihi dönemlerin aydınlatılmasını sağlayan en önemli yapı
taşlarındandır. Bir dilin ağızlarını inceleyerek etnik, kültürel, tarihsel ve
sosyal olarak birçok çıkarım yapmak mümkün olmaktadır. Ağızların oluşum
süreçleri ve içinde barındırdıkları unsurlar ele alındığında her yöre ağzının
bir dil mantığı içerisinde incelenmesi ve araştırılması gerektiği
düşünülmektedir.

Bir dilin söz
varlığını tam olarak ortaya çıkarmak sadece standart dilin sözlüğünü
oluşturmakla değil o dilin alt katmanları durumundaki ağızların da söz
varlığını ortaya koymakla mümkün olabilmektedir. Çalışmamızda Giresun ve yöresi
ağızları söz varlığındaki hayvan ve hayvancılık kavram alanlarına giren
sözcükler incelenmiştir. Yöre halkının hayatında önemli bir yer tutan hayvan ve
hayvancılık çerçevesinde gelişen adlandırmalar Türk dili açısından oldukça
dikkat çekicidir. Çalışmada Giresun ve yöresi ağızlarındaki genel olarak hayvan
ve hayvancılığa özgü sözcükler tasnif edilerek bu alanda kullanılan söz
varlığının genel bir tablosu ortaya çıkarılacaktır. Hayvan ve hayvancılık söz
varlığı ile yöre halkının hayvancılık alanındaki kültürü hakkında bilgi sahibi
olmak mümkün olacaktır. Giresun özelinde bu kavram alanına giren sözcüklerin,
Türkçenin söz varlığına katkıda bulunacağı da düşünülmektedir.

Bir millete ya da
topluluğa ait söz varlığındaki kavram alanlarının tespiti ile o topluluğun
dünya görüşü, inançları, yaşantıları, sosyo-ekonomik durumları vb. üzerinde
yorumlamalar yapmak mümkün olabilmektedir. Her yörenin kültürel dokusunu
yansıtan, kendisine özel söz varlıkları bulunmaktadır. Bu söz varlıklarında
sözel belleğin yansımaları net şekilde görülmektedir. Bu çalışmada Giresun ve
yöresi söz varlığındaki hayvan ve hayvancılık kavram alanına giren sözcükler
çeşitli başlıklar altında incelenerek elde edilen veriler üzerinden bazı
yorumlamalar yapılmıştır.

Abstract

Dialects are one of
the most important building blocks that carry the traces of the phases that a
language has undergone from its emergence to its current state and which
provide the illumination of the historical periods in the language. It is also
possible to make many inferences, ethnic, cultural and social by examining the
dialects of a language. Considering
the process of formation of the dialects, which are also known as dialect
between the people; it is thought that each region should be examined and
investigated in a language logic.

As it is known,
revealing the vocabulary of a language is not only limited to creating the
dictionary of the written language, but also by revealing the vocabulary of the
local dialects in the lower layers of that language. In our study, the words
which are included in the animal and animal husbandry concept fields in the
vocabulary of the dialects of Giresun and its region were examined. Names
developed within the framework of these animals and animal husbandry which have
an important place in the life of the local people are quite remarkable in
terms of Turkish language. In this study, a general picture of vocabulary used
in this area will be revealed by classifying words specific to animals and
animal husbandry in the dialects of Giresun and region. It will be possible to
have information about animal and animal husnabdry vocabulary and culture of
local people in animal husbandry field. It is also thought that the words in
this concept field will contribute to the vocabulary of Turkish.

The determination of
the concept fields in the vocabulary of a nation or community and the world
view, experiences, socio-economic conditions, beliefs of the community. It is
possible to make interpretations on it. There are a number of special words
that reflect the cultural texture of many regions. Reflections of verbal memory
are seen in these vocabulary. In this study, the words which are included in
the animal and animal husbandry concept field in the vocabulary of Giresun and
its region are examined and some interpretations are made on the data obtained.

Anahtar Kelimeler

Ağızlar, Giresun, Hayvan ve Hayvancılık, Kavram Alanı, Söz Varlığı

Kaynakça

• Abik, A. D. (2009). Kutadgu Bilig’de Hayvan Adları. Journal Of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), 33 (1), 1-32.
• Aksan, D. (1971). Kelimebilimi ve Anlambilimi Ölçülerinden Yararlanarak Bir Yazı Dilinin Eskiliğini Saptama Yolları, I: Kavram Alanı-Kelime Ailesi İlişkileri ve Türk Yazı Dilinin Eskiliği Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara: TDK Yay.: 253-262.
• Aksan, D. (2006). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin.
• Bozok, E. (2018). Türkçenin Söz Varlığında Temizlik Kavram Alanı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Samsun.
• Can, F. (2015). VIII-XIII. Yüzyıllar Arası Türkçe Eserlerde Hayvan Adları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Niğde.
• Efe, K. (2017). Tarihî Türk Lehçelerinde Alıntı Hayvan İsimleri. Route Educational and Social Science Journal, 4 (5), 379-393.
• Kara, A. (2016). Toplumsal Dayanışma Kavramı Temelinde İmece Kültürü: Tirebolu-Doğankent Yöresi Örneği. The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), 53, 377-386.
• Karçığa, S. (2016). Dede Korkut Kitabı’nda Hayvanla İlgili Kelimelerin Tasnifi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (1), 12-33.
• Mor, G. (2009). Türkiye’deki Gizli Dillerin Ses, Şekil ve Kavram Alanı Bakımından İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kars: Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Özşahin, M. (2011). Başkurt Türkçesi Söz Varlığı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, İzmir.
• Tekin F. ve Cantürk S. (2018). Giresun ve Yöresi Ağız Sözlüğü. İstanbul: Arı Sanat.