Ara Sözlü ve Ara Cümleli Cümleler Üzerine

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 445 - 463, 17.07.2020

Salim Küçük

Öz

Türkiye Türkçesinde cümlenin anlamını daha iyi açıklamak, ihtiyaç duyulan bir anlamı eklemek veya anlatıma zenginlik katmak amacıyla kullanılan ve genellikle iki virgül, iki kısa çizgi veya yay ayraç içerisinde yer verilen kelime grubu yapısındaki yapılar için ara söz; iki virgül, iki kısa çizgi veya yay ayraç içerisinde yer verilen ve içerisinde çekimli en az bir fiil yani yüklem bulunduran cümleler için ise ara cümle ifadesini kullanmak daha uygundur. Bu yapıların her ikisi de cümle içerisinde kullanılmakla birlikte, ara söz yargı bildirmeyen bir kelime grubundan oluşurken ara cümle farklı olarak kip ve şahıs eki almış bir yüklem bulundurmakta ve bir yargı taşımaktadır. Türkiye Türkçesinde ara sözlü veya ara cümleli cümleler konusunda söz dizimini konu edinen kaynaklarda çeşitli bilgilere yer verilmekle birlikte ara söz ve ara cümlenin çoğunlukla karıştırıldığı ve ikisinin de aynı yapıda değerlendirildiği görülmektedir. Bu konuda ortak bir görüşten söz edilemeyeceği gibi kullanılan terimlerde de bir birlik ve beraberlikten söz etmek mümkün değildir. Farklı adlandırmalarla karşılanan ara söz ve ara cümle yapılarının cümlenin yapısı ile olan bağlantısı da tartışılması gereken diğer bir husustur. Ara söz ve ara cümle konusu, Türkiye Türkçesi dilbilgisinin önemli konularından olup yapı yönünden cümlenin türünü de belirleyici bir özelliğe sahiptir. Bu çalışmada ara sözlü ve ara cümleli cümleler arasındaki benzerlik ve farklılıklar ortaya konulmuş, anlam yönünden cümleye katkıları belirlenmiş, ara sözlü ve ara cümleli cümleler yapı yönünden değerlendirilerek tür ve özellikleri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ara Sözlü Cümle, Ara Cümleli Cümle, Virgül, Kısa Çizgi, Türkiye Türkçesi

Kaynakça

• Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Bilgegil, K. (2014). Türkçe Dilbilgisi. Konya: Salkımsöğüt Yayınları. Bozkurt, F. (1995). Türkiye Türkçesi. İstanbul: Cem Yayınevi. Böler, T. (2019). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları. Demir, N., Yılmaz, E. ve Karabulut F. (2009). Söz Dizimi II, Demir, N. ve Yılmaz E. (Ed.)Türk Dili Yazılı ve Sözlü Anlatım içinde (ss.119-135). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Demir, T. (2004). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Kurmay Yayınları. Ergin, M. (2004). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları. Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Gülensoy, T. (2000). Türkçe El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları. Hatipoğlu, V. (1972). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Hengirmen, M. (2002). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınevi. Karaağaç, G. (2018). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Karahan, L. (1993). Türkçede Söz Dizimi -Cümle Tahlilleri-. Ankara: Akçağ Yayınları. Karahan, L. (2000). “Yapı Bakımından Cümle Sınıflandırmaları Üzerine”. Türk Dili, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 583: 16-23. Karahan, L. (2004). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları. Koç, N. (1990). Yeni Dilbilgisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Kükey, Mazhar (2003). Türkçenin Dilbilgisi 2. Samsun: Cem Ofset. Ölmez, M. (2020). Türklerden Kalma En Eski Yazıtların Dili Çözüldü. Yüksek Öğretim Dergisi, 15: 25-31. URL: https://www.yok.gov.tr/Dergi/YOK Dergi Sayi 15/İndex.html Özkan, M. ve Sevinçli, V. (2015). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi. İstanbul: Akademik Kitaplar. Özmen, M. (2013). Türkçenin Sözdizimi. Adana: Karahan Kitabevi. Topaloğlu, A. (2019). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergah Yayınları. URL: https://sozluk.gov.tr/Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü. URL: https://sozluk.gov.tr/Güncel Türkçe Sözlük.