Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Değerlerin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına Yansımaları

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 23 - 40, 27.03.2021

Ahmet Akif Erbaş

https://doi.org/10.48146/odusobiad.779737

Cited By: 13

Öz

Öğretim programlarında belirlenen hedeflerin ve değerlerin ders kitaplarıyla uyumlu olup olmadığı ve yine bu kazanımların ve değerlerin uygun şekilde verilip verilmediği, hedeflere ulaşma noktasında önem taşımaktadır. Araştırmanın amacı, 2018 sosyal bilgiler öğretim programında belirtilen değerlerin 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında karşılığının olup olmadığının araştırılmasıdır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynağını, 2019 - 2020 eğitim-öğretim yılında okutulan 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı oluşturmaktadır. İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının incelenmesi sürecinde içerik analizi esas alınmıştır. Araştırmacı verilerin analizini NVivo 11 programıyla yapmıştır. Oluşturulan kod ve temaların doğruluğu ve güvenirliği uzman görüşü alınarak artırılmıştır. Araştırmanın sonucunda; kitabın içeriğinde 1023 adet değer ifade eden içerik tespit edilmiştir. Bu değer ifadelerinden 518’i metinlerde, 321’i resimlerde/görsellerde, 130’u ölçme - değerlendirme bölümlerinde, 54’ü etkinliklerde yer almaktadır. Ders kitabının içeriğinde en çok; ‘‘sorumluluk, öz denetim, duyarlılık (çevre - kültürel miras)’’ değerleri tespit edilmiştir. Kitapta en az; ‘‘adalet, eşitlik, dürüstlük’’ değerleri tespit edilmiştir. Bulgular ve sonuçlar çerçevesinde, ders kitabında ölçme - değerlendirme bölümlerinde ve etkinliklerde değer ifadelerinin daha fazla yer alması sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler dersi, Sosyal bilgiler öğretim programı, Sosyal bilgiler ders kitabı, Değerler eğitimi, Kök değerler

Reflections of Values in Social Studies Curriculum on Social Studies Textbooks

Öz

Whether the goals and values determined in the curriculum are compatible with the textbooks and whether these learning outcomes and values are given properly are important in reaching the goals. The aim of the research is to investigate whether the values specified in the 2018 Social Studies Curriculum correspond to the 4th grade Social Studies textbook. In the research, document analysis method which is one of the qualitative research methods was used. The data consists of 4th grade Social Studies textbooks taught in the 2019 - 2020 academic year. Content analysis was applied during the examination of the 4th grade Social Studies textbook. The researcher analyzed the data using the NVivo 11 program. The accuracy and reliability of the codes and themes created were increased by getting expert opinion. As a result of the research; expressing 1023 values content were determined in the content of the book. Of these value expressions, 518 are found in texts, 321 in pictures/images, 130 in assessment - evaluation sections, and 54 in activities. The most recurrent values in the content of the book was the values of "responsibility, self - control, sensitivity (environment - cultural heritage)". The least recurrent values in the content of the book was the values of ‘‘justice, equality, honesty’’. Within the framework of findings and results, it can be ensured that value expressions take place more in assessment - evaluation sections and activities.

Anahtar Kelimeler

Social studies education, Social studies curriculum, Social studies textbook, Values education, , Root values.

Kaynakça

• Adıgüzel, A. (2010). İlköğretim Okullarında Öğretim Teknolojilerinin Durumu ve Sınıf Öğretmenlerinin Bu Teknolojileri Kullanma Düzeyleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 1-17.
• Aktan, O. ve Padem, S. (2013). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Kullanılan Okuma Metinlerinde Yer Alan Değerler. Asya Öğretim Dergisi, 1(2), 44-55.
• Aslan, H. İ., Keskin, S. C. ve Önder, S.(2019). Ortaokul 6. Sınıf İngilizce Ders Kitaplarında Yer Verilen Değerler. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 355-371.
• Aslan, M. (2009). Değerler Eğitiminde Kahramanlardan Yararlanma. Yüksek Lisans Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Aydemir, H. ve Özel, A. (2017). Türkçe Dersinde Kullanılan Kitapların Değerler Açısından İncelenmesi. Turkish Studies, 12(6), 77-88.
• Aydın, O. (2014). Ortaokul Öğrencilerinin 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Değerleri Kazanma Düzeyleri (Afyonkarahisar İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Bahçe, A. (2010). Hayat Bilgisi Öğretiminde Değerlerin Kazandırılma Düzeylerinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Bağcı, İ. (2007). J. J. Rousseau, Emile ve Çocuğun Sosyal Eğitimi. B. Ata ve İ. Bağcı (Ed.). Eğitim Klasikleri İncelemeleri içinde (ss. 31–41). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Calp, Ş. (2006). Üçüncü Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerle İlgili Soru Ve Etkinliklerin 1981 ve 2005 Tarihli Türkçe Programlarında Yer Alan Davranışlar İle Kazanımlara Uygunluğunun Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Çelikkaya, T. ve Kürümlüoğlu, M. (2018). Yeni Sosyal Bilgiler Programında 4. ve 5. Sınıfta Kazandırılması Hedeflenen Değerlere İlişkin Kazanımların İçeriğe Yansıması. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(36), 7-38.
• Çetinkaya, S. ve Metin, U. (2018). Değerler eğitimi açısından 2017-2018 eğitim öğretim döneminde kullanılan 2. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının incelenmesi. H. Adıyaman (Yay. Haz.). III. Uluslar arası Türk coğrafyası sosyal bilimler araştırmaları kongresi bildiriler kitabı içinde (s. 318-328). Kütahya: Academia Yayınları.
• Demir, K. ve Demirhan İşcan, C. (2007). Hayat bilgisi dersinde değerler ve değerler eğitimi. 1. Ulusal İlköğretim Kongresi 15 - 17 Kasım 2007 içinde (s. 1-15).
• Demirel, Ö. (2012). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Dilmaç, B. (1999). Öğrencilerine İnsani Değerler Eğitimi Verilmesi ve Ahlaki Olgunluk Ölçeği İle Eğitimin Sınanması. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2011). Türkçe Ders Kitaplarındaki (6–8) Metinlerin Değerler Bakımından İncelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
• Ecerkale, N. ve Bayrak, Ö. (2018). Türkçe 7. Sınıf Ders Kitabındaki Metinlerin Değerler Bağlamında İncelenmesi. The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, 4(2), 277-287.
• Eken, N. T. ve Öksüz, H. İ. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâye Edici Metinlerin Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Kök Değerler Bakımından İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401.
• Erbaş, A. A. (2020). Hayat Bilgisi Dersi Kapsamında Değerler Eğitimi Üzerine Bir Araştırma: Beklentiler, Uygulamalar ve Öneriler. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul.
• Ersoy, F. ve Şahin, T. (2012). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Değerler Eğitimi Yaklaşımları Açısından İncelenesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1535-1558.
• Genç, S. (2018). Görsel Sanatlar Eğitiminde Kök Değerler. Turkish Studies, 13(11), 543-560.
• Gömleksiz, M. N. ve Cüro, E. (2011). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Yer Alan Değerlere İlişkin Öğrenci Tutumlarının Değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
• Güçlü, H. (2019). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Değerler Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize.
• Güzel, D. (2013). 3. Sınıf Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının Temel Evrensel Değerleri İçermesi Bakımından incelenmesi. Yük¬sek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Hatay Uçar, F. (2019). İlkokul Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Değerler Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Kahya, A. (2018). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Etkinliklerin Değerler Eğitimi Bakımından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal Bilgiler Dersi ve Değerler Eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 187, 138–145.
• Kara, B. (2017). İlkokul ve Ortaokullarda Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Öğretmen Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Karaca, F. (2011). İlköğretim Öğretmenleri Derslerinde Ne Tür Öğretim Araç ve Gereçleri Kullanmaktadırlar? Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 131-148.
• Keskin, Y. ve Öğretici, B. (2013). Sosyal Bilgiler Dersinde “Duyarlılık” Değerinin Etkinlikler Yoluyla Kazandırılması: Nitel Bir Araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 143-181.
• Kılıç, A. ve Seven, S. (2002). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Kuş, Z., Merey, Z. ve Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Yer Alan Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.
• Kuzucu, C. (2018). İlkokul 4. Sınıf İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi İle Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Temel İnsani Değerler Açısından Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Niğde.