The Examınatıon Of Sezai Karakoç's "Köşe" Poetry In Terms Of Cultural Linguistics

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 261 - 282, 29.03.2022

Nimet Kara Kütükçü

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1081586

Öz

Language is the vehicle that connects people to their country and their past and ensures the continuation of this bond for generations. Language builds a bridge between the past and the present, and between the present and the future, and one of the elements that ensure the establishment of this bridge is cultural linguistics. Cultural linguistics examines the words that have cultural value as well as their semantic value in the language of a society and investigates how they are formed, how they are preserved and how they should be transferred to future generations. Although studies on the field have been carried out for a long time in Russia, which is considered the center of cultural linguistics, studies have recently started in Turkey and these studies are generally in the form of translations from Russian sources. Scientific studies on cultural linguistics in the Turkish language are limited. The biggest problem for researchers who will work in this field is the lack of resources. In this study, a cultural linguistics analysis was conducted on the “Köşe” poem of Sezai Karakoç, one of the most successful names of the Second New poem, which successfully reflects Turkish culture in his works. The perception of the concepts discussed in the study by the Turkish people and the reflection of these perceptions on the language of the society were tried to be clarified by the method of cultural linguistics analysis. In the poem, 17 concepts that are thought to gain value in terms of cultural language, together with their dictionary meanings, have been evaluated in terms of cultural linguistics.

Anahtar Kelimeler

Cultural linguistics, concept word, concept.

Sezai Karakoç’un “Köşe” Şiirinin Kültürdilbilim Açısından İncelenmesi

Öz

İnsanları ülkesine, geçmişine bağlayan ve bu bağın kuşaklarca devamını sağlayan vasıta dildir. Dil geçmişle bugün ve bugün ile gelecek arasında köprü kurar ve bu köprünün kurulmasını sağlayan unsurlardan biri kültürdilbilimdir. Kültürdilbilim, bir toplumun dilinde semantik değerinin yanında kültürel değer yüklenmiş kelimeleri inceleyerek onların nasıl oluştuğunu, nasıl korunduğunu ve gelecek nesillere nasıl aktarılması gerektiğini araştırır. Kültürdilbilimin merkezi sayılan Rusya’da uzun süredir alan üzerinde çalışmalar yapılıyor olsa da Türkiye’de çalışmalara son dönemlerde başlanmıştır ve bu çalışmalar genellikle Rus kaynaklarından yapılan çeviriler şeklindedir. Türk dilinde kültürdilbilimle alakalı bilimsel çalışmalar sınırlıdır. Bu alanda yeni çalışacak araştırmacılar için en büyük sorun kaynak yetersizliğidir. Bu çalışmada Türk kültürünü eserlerinde başarılı bir şekilde yansıtan İkinci Yeni şiirinin en başarılı isimlerinden Sezai Karakoç’un “Köşe” şiiri üzerinde kültürdilbilim incelemesi yapılmıştır. Çalışmada ele alınan kavramların Türk halkı tarafından algılanışı ve bu algıların toplumun diline yansıma şekilleri kültürdilbilimsel analiz yöntemiyle aydınlatılmaya çalışılmıştır. Şiirde sözlük anlamlarıyla birlikte kültürdilbilim açısından değer kazandığı düşünülen 17 kavram kültürdilbilim açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültürdilbilim, konsept sözcük, kavram, dilbilim, kültürbilim.

Kaynakça

• Abasıyanık, Sait Faik (2021). Medarı Maişet Motoru. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Akar, Ali (2019). Düşünen Türkçe. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Akın, Gülten (2016). Deli Kızın Türküsü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aksan, Doğan (2020). Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim, C. 1, 2, 3. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Albayrak, Nurettin (1999). Dadaloğlu. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Anday, Meih Cevdet (2008). Bütün Şiirleri Sözcükler. İstanbul: Everest Yayınları.
• Andreyanova, M. A (2014). “Kültürdilbilimin Anahtar Kavramı: Konsept”, (Çev. C. Paşalıoğlu). Kültürdilbilim: Temel Kavramlar ve Sorunlar, 67-73. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Arif, Ahmed (2008). Hasretinden Prangalar Eskittim. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Asaf, Özdemir (2021). Bütün Eserleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Atmaca, Emine ve Adzhumerova, Reshide (2010). “‘Kapı ve Eşik’ Kelimeleri Üzerine”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, C. 12, S. 2, s. 23-45.
• Ayan, Hüseyin (2002). Nesîmî: Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bang, W ve Reşit, Rahmeti (1936) Oğuz Kağan Destanı. İstanbul: İÜEF Türk Dili Semineri Neşriyatından.
• Bayraktar, Nesrin (2018). Dil Bilimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Berk, İlhan (1982). Galile Denizi. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Beyatlı, Yahya Kemal (2004). Rubailer ve Hayyam Rubailerini Türkçe Söyleyiş. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Beyatlı, Yahya Kemal (2009). Bütün Şiirleri. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Beyatlı, Yahya Kemal (2018). Kendi Gök Kubbemiz. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Bezirci, Asım (1993). Türk Halk Şiiri. İstanbul: Say Yayınları.
• Bezirci, Asım ve Özer, Kemal (2002). Dünden Bugüne Türk Şiiri (Cilt I). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Bezirci, Asım ve Özer, Kemal (2002). Dünden Bugüne Türk Şiiri (Cilt I). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Buğra, Tarık (2003). Küçük Ağa. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cansever, Edip (2022). Sonrası Kalır Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Clauson, S. Gerard (1992). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, England: Oxford Universtiy Press.
• Cumalı, Necati (2011). Bütün Şiirleri. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Çağbayır, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük I. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çağbayır, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük II. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çağbayır, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük III. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çağbayır, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük IV. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çağbayır, Yaşar (29007). Ötüken Türkçe Sözlük V. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çavuşoğlu, Mehmet (1977). Yahyâ Bey Dîvan Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Dağlarca, Fazıl Hüsnü (2014). Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Demirci, Kerim (2019). Oksford’un Öküzü: Kelimelerin Şaşırtıcı Kökenleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Devellioğlu, Ferit (2017). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dıranas, Ahmet Muhip (2016) Ahmet Muhip Dıranas Şiirler. İstanbul: Everest Yayınları.
• Easy, S (2010). İran ve Türk Mitolojisinde Ay ve Güneş ile İlgili Tasavvurlar, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Emre, Sabahat (1973). Örneklerle Açıklamalı Deyimler Sözlüğü. İstanbul: Emir Yayınları.
• Ersoy, Mehmet Akif (2018). Safahat. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Eyüboğlu, Bedri Rahmi (2017). Dol Karabakır Dol–Bütün Şiirleri: İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Eyüpoğlu, E. Kemal (1973). Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
• Fikret, Tevfik (2016). Rubâb-ı Şikeste. İstanbul: Say Yayınları.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (2005). Nedim Divanı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Gönen, Sinan (2006). Batı Türklerinin Manzum Atasözleri Üzerine Bir Araştırma, (Basılmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Günay, Nesrin (2015). “Türk Dilinde Eş Anlamlılık ve ‘Gönül, Yürek, Kalp’ Kelimeleri”, Türkbilig Dergisi, S. 29, s. 121-146.
• Güven, A. Şeyda (2018). “Türkçe’de Gönül Kavramı ve Kullanım Alanı”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, ISSN: 1300-9052.
• Haşim, Ahmed (2016). Bütün Şiirleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İlhan, Attila (2019). Yağmur Kaçağı. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnan, Abdülkadir (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kanık, Orhan Veli, (2021). Bütün Şiirleri. İstanbul: Ephesus Yayınları.
• Karakoç, Sezai (1996). Şiirler III Körfez/Şahdamar/Sesler, 85-89. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, Sezai (2006). Gün Doğmadan. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, Sezai (2013) Monna Rosa Şiirler I. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karataş, Turan (1998). Doğu’nun Yedinci Oğlu Sezai Karakoç. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Karçığa, Servet (2014). “Tanpınar’ın Şiirlerinde ‘Eşik Kavramı’”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S. 35, ISSN: 1307-9581.
• Kerimoğlu, Caner (2019). Genel Dilbilime Giriş: Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim, Göstergebilim ve Türkoloji. Ankara: Pegem Akademi.
• Kısakürek, Necip Fazıl (2008). Aynadaki Yalan. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Kısakürek, Necip Fazıl (2016). Çile. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Korkmaz, Ramazan ve Özcan, Tarık (2005). Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kozan, Olena (Ed.) (2014). Kültürdilbilim Temel Kavramlar ve Sorunlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Köprülü, M. Fuat (1929). XIX. Asır Saz Şairlerinden Erzurumlu Emrah. İstanbul: Evkaf Matbaası.
• Kudret, Cevdet (1985). Halk Şiirinde Üç Büyükler, s.90-9. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Küçük, Sabahattin (1994). Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Marmara, Nilgün (2016) Daktiloya Çekilmiş Şiirler. İstanbul: Everest Yayınları.
• Mirzaoğlu, Sıvacı (2005). “Türkülerde Mitolojik Unsurlar”, Türkbilig Dergisi, S. 10, s. 34-53.
• Ocean, Anthony. E (2016). Türk Mitolojisi. İstanbul: Mitoloji Tarihi Yayınları.
• Ögel, Bahaddin (1995). Türk Mitolojisi/I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ögel, Bahaddin (1995). Türk Mitolojisi/II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ögel, Bahaeddin (2003). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Öztelli, Cahit (1983). Karacaoğlan Yaşamı ve Bütün Şiirleri. İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım.
• Pala, İskender (2016). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Ran, Nazım Hikmet (2000). Benerci Kendini Niçin Öldürdü. İstanbul: Adam Yayınları.
• Ran, Nazım Hikmet (2019). Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ruçina, L. İ (2014). “Dilbilim Disiplinleri Arasında Kültürdilbilimin Yeri” (Çev. H. Saraç, Kültürdilbilim: Temel Kavramlar ve Sorunlar. Ankara: Gazi Kitabevi, s. 17-21.
• SABA, Ziya Osman (2003) Bıraktığım İstanbul. İstanbul: Alkım Yayınları.
• Safa, Peyami (2021). Mahşer. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Saraç, Hakan (2016). “Rus ve Türk Dil Dünya Görüşünde “Dağ” Kavramı (Kültürdilbilimsel Analiz)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 0, S. 57, s. 1581-1598.
• Saraç, Mehmet Ali Yekta (2002). Emrî Dîvânı. İstanbul: Eren Yayınları.
• Seyfettin, Ömer (2017). Beyaz Lale. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Sungur, Necati (2006). Tâcizâde Cafer Çelebi Heves-nâme (İnceleme- Tenkitli Metin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Süreya, Cemal (1999). Sevda Sözleri: Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Şehabeddin, Cenap (2011). Bütün Şiirleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tane, Haldun, (2015). On ikiye Bir Var. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tanpınar, Ahmed Hamdi (2017). Bütün Şiirleri. İstanbul: Dergay Yayınları.
• Tarancı, Cahit Sıtkı (1983). Bütün Şiirleri. İstanbul: Can Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat (1997). Necati Beg Divanı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat (1998). Fuzûlî Divanının Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tecer, Ahmet Kutsi (2009). Bütün Şiirleri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I, (2019). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü II, (2019). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü III, (2019). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü V, (2019). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uyar, Turgut (2017). Büyük Saat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Vardar, Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Veysel, Aşık (1993). Hayatı Sanatı Şiirleri. çev. Tahir Kutsi Makal.İstanbul: Toker Yayınları.
• Yönal, Gamze ve Türkmen, Mutlu (2017). “Türk Kültür Yaşamında Okçuluk”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 55, s. 523-533.
• Zarifoğlu, Cahit (2012). Şiirler. İstanbul: Beyan Yayınları.
• https://www.nisanyansozluk.com/kelime/sa%C3%A7 [Erişim Tarihi: 10.02.2022].
• https://www.nisanyansozluk.com/kelime/keklik [Erişim Tarihi: 11.02.2022].
• https://www.nisanyansozluk.com/kelime/kar [Erişim Tarihi: 12.02.2022].
• https://www.nisanyansozluk.com/kelime/ya%C4%9Fmur [Erişim Tarihi 13.02.2022].
• https://www.nisanyansozluk.com/kelime/ceylan [Erişim Tarihi 14. 02. 2022].
• https://www.nisanyansozluk.com/kelime/anne [Erişim Tarihi 18. 02. 2022].