Mersin’de Kale ve Gözetleme Kuleleri’nin Kültür Rotaları Kapsamında Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 967 - 996, 02.08.2022

Lale Yılmaz

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1108720

Öz

Tarihi Kilikya Bölgesi sınırları içinde yer alan Mersin ilinde Hellenistik Dönem’den itibaren, Roma, Bizans
devirlerinde kara ve liman yerleşmeleri kurulmuştur. Bu nedenle bölge dini ve sivil mimari yapılar bakımından
oldukça zengindir. Bölgenin konumu ve coğrafi özellikleri tarih boyunca ulaşım ve ticaret amacıyla ana ve tâli (ara)
yolların gelişmesini sağlamıştır. Bölgenin dağlık bir coğrafi yapıya sahip olması Toroslar’da yer alan dağ geçitlerinin
oluşturduğu ulaşım yollarının geliştirilmesini sağlamıştır. Başlıca kale yapıları, Kilikya Kapıları’ndan başlayarak,
Gülek Kalesi, Çamlıyayla ilçesi Namrun (Lampron), Sinap, Çandır, Sinap, Gözne, Belenkeşlik, Güdübeş, Hebilli,
Evcili (Evciler), Aslanköy, Hisar (Asar), Gediği, Fındıkpınar, Kaleburnu, Başnalar, Kuzucubelen ve Tece’dir. Bu
çalışmada Gülek Kalesi’nden güneye sınırlandırılan güzergâh üzerinde inşa edilerek günümüze ulaşmış Ortaçağ
kale yapılarının konumları belirlenmeye çalışılmış, dünyada benzer nitelik taşıyan yapılar kültürel miras değeri
açısından ele alınmış, kültür rotası ve destinasyon oluşturulması kapsamında değerlendirilmiş ve öneriler
sunulmuştur. Mersin ilinin kültürel mirası UNESCO Dünya Miras listelerinde yer alan yapılarla karşılaştırılmış,
sonuç olarak Mersin’deki ile tarihi güzergâhın yeniden canlandırılması, bu yapıların onarım ve restorasyonu, kültür
rotası oluşturulması, yapılara işlev kazandırılarak toplumun yararına kullanımına açılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kilikya, Mersin, Ortaçağ, kale, kültürel miras.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

On Evaluation of the Castle and Watchtowers in Mersin within the Scope of the Cultural Routes

Öz

In the province of Mersin, which is located within the borders of the historical Cilicia region, land and port
settlements were established starting from the Hellenistic period and, during the Roman and Byzantine periods.
For this reason, the region is very rich in terms of religious and civil architectural structures. The location and
geographical features of the region have provided the development of main and secondary roads for
transportation and trade throughout history. The fact that the region has a mountainous geographical structure
has enabled the development of the transportation roads formed by the mountain passes in the Taurus Mountains.These main castles are started from the Cilician Gates (Pylae Ciliciae), Gülek, Çamlıyayla district Namrun
(Lampron), Sinap, Çandır, Sinap, Gözne, Belenkeşlik, Güdübeş, Hebilli, Evcili (Evciler), Aslanköy, Hisar (Asar),
Gediği, Fındıkpınar, Kaleburnu, Başnalar, Kuzucubelen and Tece. In this study, the locations of the medieval
castles on the route from Gülek Castle to the south and the structures with similar characteristics in the world are
discussed in terms of cultural heritage value, creation of a cultural roure and destination and suggestions are
presented. The cultural heritage of Mersin on castles compared to UNESCO World Heritage lists and for the
conclusion, reanimate the historical roads, restoration and renovation of this buildings and open to use cultural
functions for the public are suggested.

Anahtar Kelimeler

Cilicia, Mersin, Medieval, castle, cultural heritage.

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Alishan, L. M. (1899). Sissouan, ou L’Armeno-Cilicie, (Publié Sous Les Auspices De Son Ex, Noubar Pacha, Venise-S. Lazare.
• Boase T. S. R. (Ed.). (1978). The Cilician Kingdom of Armenia, Edinburgh: Scottish Academic Press.
• Edwards, R. (1987). The Fortifications of Armenian Cilicia, Washington: Dumbarton Oaks.
• Ersan, M. (1998). Rupenliler Dönemi’nde Kilikya Ermeni Krallığı İle Antakya Haçlı Princepsliği’nin Çukurova’da Hâkimiyet Mücadelesi . Tarih İncelemeleri Dergisi , 13 (1), 83-95 .
• Gregory, S. (1995). Roman Military Architecture on the Eastern Frontier. C. I, A. M. Hakkert: Amsterdam.
• Gregory, T. E. (1992). “Kastro and Diateichisma as Responses to Early Byzantine Frontier Collapse”. Byzantion, 62: 235-253.
• Heberdey, R. – Wilhelm, A. (1896). Reisen in Kilikien, Buchandler der Kais, Wien: Akademie der Wissenschaften.
• Hild, F., Hellenkemper, H. (1990). Kilikien und Isaurien. Tabula Imperii Byzantini, 5, Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
• Kadiroğlu, M., İşler, B. (2010). Gürcü Sanatının Ortaçağı. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Kazdhan, A. (2016). “Polis and Kastron in Theophanes and in Some Other Historical Texts”. Mélanges Offerts À Hélène Ahrweiler. Éditions de la Sorbonne, Paris, 701-731.
• Kerem, F. (2009). (haz.) Mersin: Örenyerleri, Kaleleri, Müzeleri. 2. Baskı, İstanbul: Ekin.
• Molin, K. (2001). Unknown Crusader Castles. New York, London: Hambledon and London.
• Phillips, J. (1999). “The Latin East”, The Oxford History of the Crusades, (Ed.) J. Riley- Smith, Oxford: Oxford University Press, 112-137.
• Pringle, D. (1999). “Architecture in the Latin East: 1098-1571”, The Oxford History of the Crusades, (Ed.) J. Riley-Smith, Oxford: Oxford University Press, 156-175.
• Runciman, S. (1989). Haçlı Seferleri Tarihi. (Çev.) F. Işıltan, 1. Cilt, 2. baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sözlü, H., Yılmaz, L. (2019). “Mersin Orta Toroslar’da Sinap, Gözne, Belenkeşlik Kaleleri”. Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar I, (Ed.) D. A. Arslan, Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Sözlü, H., Yılmaz, L. (2020). “Mersin Toroslar’da Çandır Kalesi”, Art-Sanat, 13, 361-385.
• Strabon. (2009). Geographika, (Çev.) A. Pekman, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Şenyurt, Y.S. – Akçay, A. (2016). “Kurul Kalesi (Ordu) VI. Mithradates Dönemi Yerleşimi Üzerine Ön Değerlendirmeler”, Seleucia, 6, 221-248.
• Taescher, F. (2010). Osmanlı Kaynaklarına Göre Anadolu Yol Ağı. (Çev.) N. Epçeli, Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
• Theophanes the Confessor. (1883). Theophanis Chronographia. (Ed.) C. De Boor, Lipsiae: B. G. Teubnneri.
• Ünal, A., Girginer, S. (2007). Kilikya-Çukurova: İlkçağlardan Osmanlılar Dönemine Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji. İstanbul: Homer.
• Vandekerckhove, D. (2015). Medieval Fortifications in Cilicia. Brill: Leiden, Netherlands.
• Yılmaz, L. (2019). “Mersin’de Kültürel Miras ve Kalelerin Turizm Potansiyeli”, Akıllı Destinasyon Markalaması. (Ed.) M. C. Yavuz, 83-130, Ankara: Detay Yayıncılık.