Uluslararası Vergi Kurallarının Yenilenmesi ve Bazı Çok Uluslu Şirketlerin Kazançlarına Küresel Asgari Kurumlar Vergisi Uygulanması

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 1891 - 1918, 30.11.2022

Deniz Şahin Duran

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1097049

Öz

Bu çalışma tarama modelinde yapılmış betimsel bir araştırmadır. Çalışmanın amacı; çok uluslu şirketlerin (ÇUŞ’ların) vergilendirilmesinde yeni gündeme gelen yeni vergilendirme kurallarının ve “küresel asgari kurumlar vergisi” uygulamasının genel esaslarının, uygulanma gerekçelerinin ve ortaya çıkarabileceği etkilerinin analiz edilerek, bir taraftan bu yeni vergi uygulamasının anlaşılmasına katkı sağlamak diğer taraftan da uluslararası vergilendirme problemlerine ne oranda çözüm sağlayacağına ilişkin değerlendirmelerin yapılmasına zemin hazırlamaktır. Son dönemlerdeki teorik uluslararası vergilendirme literatürüne dayanarak, çalışmada kapsamlı ve sistematik bir şekilde önce; ÇUŞ ve var oluş gerekçeleri, uluslararası vergi sorunları ve vergi kuralları bağlamında ÇUŞ’ların vergilendirilmesinde yaşanan gelişmeler ele alınmıştır. Daha sonra yeni gündeme gelen OECD’nin “Ekonominin Dijitalleşmesinden Kaynaklanan Vergi Zorluklarına Yönelik İkili Çözüm Bildirisi” etrafında küresel asgari kurumlar vergisi ele alınarak incelenmiştir. Sonuç olarak; OECD’nin “Ekonominin Dijitalleşmesinden Kaynaklanan Vergi Zorluklarına Yönelik İkili (İki Ayaklı/Sütunlu) Çözüm Bildirisi” ile ÇUŞ’ların belirli (kesin/net), istikrarlı ve öngörülebilir kurallar çerçevesinde vergilendirilmesine yönelik bir yaklaşımı kararlılıkla ortaya koyduğu söylenebilir. Ancak bu yeni uluslararası vergilendirme kuralları ve ÇUŞ’ların vergilendirilmesine yönelik yeni yaklaşım, uluslararası vergileme alanında radikal bir değişimdir ve yeni vergileme normaline uyum süreci, bir takım önemli çalışmaların yapılmasını ve tüm ülkelerin desteğini (uzlaşmasını) gerekli kıldığından, kolay olmayacağı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Çok Uluslu Şirket, Dijital Ekonomi, Asgari Kurumlar Vergisi, Uluslararası Vergilendirme, Uluslararası Vergi Sorunları

Renewal Of İnternational Tax Rules And İmplementation Of Global Minimum Corporate Tax On Earnings Of Some Multinational Corporations

Öz

This study is descriptive research conducted in scanning model. The aim of this study is to analyze the general principles of the "global minimum corporate tax", the reasons for its implementation and its possible effects. Thus, on the one hand, it contributes to the understanding of this new tax application, and on the other hand, it lays the groundwork for the evaluation of how much it will provide a solution to international taxation problems. Based on the recent theoretical international taxation literature, firstly, in a comprehensive and systematic way; The developments in the taxation of MNCs in the context of MNCs and their reasons for existence, international tax problems and tax rules are discussed. Then, the global minimum corporate tax was examined around the OECD's "Brochure: Two-Pillar (the two-legged) Solution to Adress The Tax Challenges Arising From The Digitalisation of The Economy", which came to the fore. As a result; It can be said that OECD's "Bilateral (Bi-Legged/Pillar) Solution Statement for Tax Challenges Resulting from the Digitization of the Economy" has determinedly put forward an approach to taxation of MNCs within the framework of certain (precise/clear), stable and predictable rules. However, these new international taxation rules and the new approach to the taxation of MNCs are a radical change in the field of international taxation and it can be said that it will not be easy as the adaptation process to the new taxation normal requires some important work and the support (reconciliation) of all countries.

Anahtar Kelimeler

Multinational Corporation, Digital Economy, Global Minimum Corporate Tax, International Taxation, International Tax Problems

Kaynakça

• Akbulak, Y. (2021). Küresel Asgari Vergi: Dijitalleşmeden Kaynaklanan Vergi Zorluklarına Yönelik İkili Çözüm. Erişim adresi: https://legal.com.tr/blog/genel/kuresel-asgari-vergi-dijitallesmeden-kaynaklanan-vergi-zorluklarina-yonelik-ikili-cozum/
• Akçura, A. (2022). %15 Küresel Asgari Vergi Uygulaması ile İlgili OECD Raporunu Takiben AB Komisyonu Tarafından Yayımlanan Taslak Direktif Hangi Düzenlemeleri İçeriyor? 2022 Yılı Takvimi Yine İddialı! Erişim adresi: https://www.verginet.net/dtt/1/kuresel-asgari-vergi-uygulamasi.aspx
• Başak, L. (2015). Çok uluslu Şirketler ve Bu Şirketlerin Vergilendirilme Esasları. Vergi Sorunları Dergisi, Sayı 323, 61-71.
• Başkaya, F. (2000). Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Düşüşü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ber, H. (2018). Dijital Ekonominin Vergilendirilmesi Sorunsalına Genel Bir Bakış. Vergi Algı, Erişim adresi: https://vergialgi.net/dijital-ekonominin-vergilendirilmesi-sorunsalina-genel-bir-bakis
• Blomström, M. ve Koko, A. (1997). How Foreign Investment Affects Host Countries. Policy Research Working Paper No:1745, Wahington D.C.: The World Bank.
• Bossons, J. (1988). International Tax Competition: The Foreign Government Responses in Canada and Other Countries. National Tax Journal, 41(3):347-355.
• Büyükdemirci, F. ve Diclehan, B. (2021). Küresel Asgari Kurumlar Vergisi ve Dijital Ekonominin Vergilendirmesinde Son Gelişmeler. Erişim adresi: https://kpmgvergi.com/blog/kuresel-asgari-kurumlar-vergisi-ve-dijital-ekonominin-vergilendirmesinde-son-gelismeler/1197
• Coşkun, N. (2004). Elektronik Ticaretin Gelişiminde Temel Dinamikler ve Gelişimi Önündeki Engeller. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2): 243-257.
• Coşkun, N. (2005). Elektronik Ticarette Vergilendirme Sorunları ve Uluslararası Düzeyde Çözüm Arayışlarının Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(19: 153-169.
• Dutilh, N. (2018). Taxation and the Digital Economy: European and International Initiatives to Create a Fair Tax System. Erişim adresi: https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=5b609b46-77bb-4061-b091-11333b1f5f9e
• Ergin, N. E. (2021). ABD ile Türkiye anlaştı! Erişim adresi: https://www.dunya.com/kose-yazisi/abd-ile-turkiye-anlasti/641143
• Ferhatoğlu, E. (2014a). Uluslararası Vergi Sorunları. F. Tekin ve O. Arslan (Ed.), Uluslararası Kamu Maliyesi İçinde (ss.116-137). T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını No:1876, Eskişehir.
• Ferhatoğlu, E. (2014b). Uluslararası Şirketlerin Vergilendirilmesi. F. Tekin ve O. Arslan (Ed.), Uluslararası Kamu Maliyesi İçinde (ss.138-157). T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını No:1876, Eskişehir.
• Fieldhouse, David (1999). A New Imperial System? The Role of Multinational Corporations Reconsidered. Jeffry A. Frieden and David A. Lake (Eds.), In InternationalPolitical Economy: Perspevtives on Global Power and Wealth (p.167-180). London and New York: Routledge.
• Fox, W., Murray, F. ve Matthew N. (1997). The Sales Taz and Electronic Commerce: So What’s New? National Tax Journal, 50(3):573-592. Gilpin, R. (1987). The Political Economy of International Relations. New Jersey: Princeton University Press.
• Hebous, S. (2021). Has Tax Competition Become Less Harmful? R. A. de Mooji, A.D. Kiemm and V. J. Perry (Ed.), In Corporate Income Taxes Under Pressure: Why Reform Is Needed and How It Could Be Designed? (p.87-105). International Monetary Fund.
• Hines, J.R. (1999). Lessons From Behavioral Responses to International Taxation. National Tax Journal, 52(2): 305-322.
• Kabaalioğlu, H. (1986). Çok Uluslu İşletmeler ve Bazı Tanım Denemeleri. Özalp, İ. (Haz.), Uluslararası İşletmecilik-Seçme Yazılar İçinde. Eskişehir.
• Kaçar, Y. (2013). Çok Uluslu Şirketlerin Gelir ve Kazançlarının Kavranmasında Uygulanan Düzenlemelere Toplu Bir Bakış. Tekirdağ S.M.M.M.Odası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 2.
• Kahraman, A. (2021a). Dijital Çağın Vergilendirme Kuralları Yeniden Yazıldı, Ama kimin Lehine? Erişim adresi: https://www.ozdogrular.com.tr/v1/component/k2/item/7153-dijital-%C3%A7a%C4%9F%C4%B1n-vergilendirme-kurallar%C4%B1-yeniden-yaz%C4%B1ld%C4%B1,-ama-kimin-lehine
• Kahraman, A. (2021b). Neden ve Kimin İçin ‘Küresel Asgari Vergi’? Erişim adresi: https://www.vergidegundem.com/blog?blogid=4963307
• Kamacı, A. ve Turan, M. (2018). Küreselleşme Sürecinde Çok Uluslu Şirketlerin Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi. Yönetim, Ekonomi, Edebiyat, İslami ve Politik Bilimler Dergisi,3(2): 81-92.
• Kara, M.C. ve Öz, E. (2016). Dijital Vergilendirmeye Küresel Bir Bakış. Vergi Dünyası, Sayı 424, 30-37.
• Kargı, N. ve Karayılmazlar, E. (2009). Küreselleşmenin Vergi Politikaları Üzerindeki Etkinsizlik Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 14(3):21-37. Karluk, R. (1977). Çok Uluslu Şirketler Üzerinde Bir İnceleme. Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, 13(2):184-259
• Kıvılcım, F. (2013). Küreselleşme Olgusu ve Çokuluslu Şirketlerin Küreselleşme Süreci Üzerindeki Rolü. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 5(2):1-16.
• Kirmanoğlu, H. (2014). Kalkınma Yardımları. F. Tekin ve O. Arslan (Ed.), Uluslararası Kamu Maliyesi İçinde (ss.98-115). T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1876, Eskişehir.
• Masun, M.A. (2019). Çokuluslu şirketlerin Finansal Yönetiminde Transfer Fiyatlandırması ve Bir Uygulama. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 41(1):247-255).
• Mazars (2021). Uluslararası Vergi Kurallarının Yenilenmesi ve Bazı Çok Uluslu Şirketlerin Kazançlarına %15 Oranında Küresel Asgari Kurumlar Vergisi Uygulanması. SİRKÜLER SAYI: 2021/171.
• Morinobu, S. (2018). Strategies for Taxing the Digital Economy. The Tokyo Foundation for Policy Research. Erişim adresi: https://www.tkfd.or.jp/en/research/detail.php?id=24
• OECD (1997). The Emergency of Electronic Commerce-Overview of OECD Works/Taxation. OECD Policy Brief No:1, November.
• OECD (1998). Harmful Tax Competition An Emerging Global Issues, Paris.
• OECD (2000). Towards Global Tax Co-operation: Progress in Identifying and Eliminating Harmful Tax Practices, Paris.
• OECD (2001). Taxation and Electronic Commerce: Implementing The Ottowa Taxation Framework Conditions, Paris.
• OECD (2004). The OECD’s Project on Harmful Tax Practices: The 2004 Progress Report, Paris.
• OECD (2015). Addressing the Tax Challenges of the Digital Economy. Action 1-2015 Final Report, ın Series: OECD/G20 Base Erosion and Profit Shifting Project. French: OECD Publishing.
• OECD (2018). Tax Challenges Arising From Digitalization- Interim Report 2018: Inclusive Framework on BEPS. OECD/G20 Base Erosion and Profit Shifting Project, OECD Publishing
• Öz, S. (2005). Uluslararası Vergi Rekabeti ve Vergi Cennetleri. Ankara: Özkan Matbaacılık.
• Öz, S. (2018). Uluslararası Vergi Rekabeti. F. Tekin ve O. Arslan (Ed.), Uluslararası Kamu Maliyesi İçinde (ss.158-177). T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını No:1876, Eskişehir.
• Piciotto, S. (1999). The End Off Shore? Regaining Public Control of Finance and Taxation in The Era of Globalization. Paper for Conferance on Governing The Public Domain Beyond The Era of Washington Consensus? Redrawing the Line Between The State and The Market, Toronto, 4th-5th November.
• Sevim, T. (2019). Dijital Şirketlerin Vergilendirilmesinde Oyunun Kuralları Değişiyor mu? Erişim adresi: http://www.vergisorunlari.com.tr/yazi/tufan-sevim/dijital-sirketlerin-vergilendirilmesinde-oyunun-kurallari-degisiyor-mu/196
• Ulusoy, Ahmet (2019). Dijital Hizmet Vergisi Geliyor. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/yazarlar/ahmetulusoy/dijital-hizmet-vergisi-geliyor-2053220
• Uricchio, A. (2016). A Few Ideas for Reforming Internet Taxation. F. Boccia ve R. Leonardi (Eds.), In The Challenge of the Digital Economy, Market, Taxation and Appropriate Economic Models (pp. 83-96), Swedish.
• Üstün, A. ve Büyüksekban, E. (2016). Uluslararası Vergilendirmede Yeni Normal Arayışı: Vergi Danışmanlarının Değişen Rolü. Erişim adresi: https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/pdf/2016/06/tr-sorumlu-vergicilik-ayhan-ustun-eray-buyuksekban.pdf
• Yaltı, B. (2008a). Uluslararası Çifte Vergilendirme. A. Herekman (Ed.), Uluslararası Mali İlişkiler İçinde (ss.161-182). T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını No:898, Eskişehir.
• Yaltı, B. (2008b). Uluslararası Şirketlerin Vergilendirilmesi. A. Herekman (Ed.), Uluslararası Mali İlişkiler İçinde (ss.183-202). T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını No:898, Eskişehir.
• Yaltı, B. (2008c). Uluslararası Vergi Suçları. A. Herekman (Ed.), Uluslararası Mali İlişkiler İçinde (ss.203-220). T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını No:898, Eskişehir.