BİST Kimya, Petrol Kauçuk ve Plastik Mamulleri Sektöründe SECA Yöntemi ile Finansal Performans Ölçümü

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 1975 - 1998, 24.07.2023

Nazlı Ersoy

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1164930

Öz

Bu çalışmada, Borsa İstanbul (BIST) Kimya, Petrol Kauçuk ve Plastik Ürünler sektöründeki firmaların finansal performansının Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemi ile ölçülmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, 39 firmanın 2021 yılı finansal performansı belirlenen finansal oranlar temelinde Simultaneous Evaluation of Criteria and Alternative (SECA) yöntemi ile ölçülmüştür. SECA yöntemi ile kriterlerin ağırlıkları ve alternatiflerin performans sıralamaları eş zamanlı olarak belirlenmiştir. Sonuçların güvenilirliğini ve sağlamlığını test etmek amacıyla duyarlılık analizi gerçekleştirilmiştir ve SECA modeli ile elde edilen sonuçlar Method based on the Removal Effects of Criteria (MEREC) tabanlı Simple Additive Weighting (SAW), Weighted Aggregated Sum Product Assessment (WASPAS), Range of Value (ROV) ve Biswas ve Saha ÇKKV modelleri ile karşılaştırılmıştır. Son aşamada ise rasyonel bir sıralama elde etmek için Copeland yöntemine başvurulmuştur. Copeland yöntemi ile elde edilen sıralama sonunda finansal performans bakımından ilk üç sırada ANGEN, ALKIM, ACSEL firmalarının yer aldığı tespit edilmiştir. Kullanılan modelin finansal performans ölçümü için uygun olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ÇKKV, SECA, Copeland, Finansal performans, BIST Kimya

Financial Performance Measurement in BIST Chemicals, Petroleum Rubber and Plastic Products Industry with SECA Method

Öz

This study is aimed to measure the financial performance of companies in the BIST Chemical, Petroleum, Rubber and Plastic Products industry with the Multi Criteria Decision Making (MCDM) method. In this direction, the financial performance of 39 companies in 2021 was measured with the SECA method on the basis of the financial ratios. The weights of the criteria and the performance rankings of the alternatives were determined simultaneously using the Simultaneous Evaluation of Criteria and Alternative (SECA) method. To test the reliability and robustness of the results, sensitivity analysis was performed and the results obtained with the SECA model were compared with the Method based on the Removal Effects of Criteria (MEREC) based Simple Additive Weighting (SAW), Weighted Aggregated Sum Product Assessment (WASPAS), Range of Value (ROV) and Biswas and Saha MCDM models. In the last stage, Copeland method was used to obtain a rational ranking. According to the Copeland method results, ANGEN, ALKIM and ACSEL companies were found to be in the top three ranks in terms of financial performance. It has been determined that the model used is suitable for financial performance measurement.

Anahtar Kelimeler

MCDM, SECA, Copeland, Financial performance, BIST chemical

Kaynakça

• Agrawal, G., Dumka, A., & Singh, M. (2022). Usability and accessibility-based quality evaluation of Indian airline websites: An MCDM approach. Universal Access in the Information Society, 1-13.
• Akbulut, O. Y. (2020). Finansal Performans İle Pay Senedi Getirisi Arasindaki İlişkinin Bütünleşik CRITIC ve MABAC ÇKKV Teknikleriyle Ölçülmesi: Borsa İstanbul Çimento Sektörü Firmalari Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (40), 471-488.
• Akbulut, O. Y., & Hepşen, A. (2021). Finansal performans ve pay senedi getirileri arasındaki ilişkinin Entropi ve CoCoSo ÇKKV teknikleriyle analiz edilmesi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 6(3), 681-709.
• Assadi, M. R., Ataebi, M., sadat Ataebi, E., & Hasani, A. (2022). Prioritization of renewable energy resources based on sustainable management approach using simultaneous evaluation of criteria and alternatives: A case study on Iran's electricity industry. Renewable Energy, 181, 820-832.
• Ayçin, E., & Güçlü, P. (2020). BIST ticaret endeksinde yer alan işletmelerin finansal performanslarının Entropi ve MAIRCA yöntemleri ile değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (85), 287-312.
• Aydin, Y. (2020). Finansal Performans İle Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkinin Entropi ve MAUT ÇKKV Teknikleriyle Değerlendirilmesi: BİST Kimya, Petrol, Kauçuk Ve Plastik Ürünler Sektörü Firmalarından Kanıtlar. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(TBMM 100. YIL Özel Sayısı), 164-185.
• Aytekin, S., & Sakarya, Ş. (2013). BİST’de İşlem Gören Gıda İşletmelerinin TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Finansal Performanslarinin Değerlendirilmesi. Journal of Management and Economics Research, 11(21), 30-47.
• Azbari, K. E., Ashofteh, P. S., Golfam, P., & Singh, V. P. (2021). Optimal wastewater allocation with the development of an SECA multi-criteria decision-making method. Journal of Cleaner Production, 321, 129041.
• Bahrami, S., & Rastegar, M. (2022). Security-based critical power distribution feeder identification: Application of fuzzy BWM-VIKOR and SECA. International Journal of Electrical Power & Energy Systems, 134, 107395.
• Baradari, I., Shoar, M., Nezafati, N., & Motadel, M. (2021). A new approach for KPI ranking and selection in ITIL processes: Using simultaneous evaluation of criteria and alternatives (SECA). Journal of Industrial Engineering and Management Studies, 8(1), 152-179.
• Bazrafshan, R., Hashemkhani Zolfani, S., & Mirzapour Al-e-hashem, S. M. J. (2021). Comparison of the sub-tour elimination methods for the asymmetric traveling salesman problem applying the SECA method. Axioms, 10(1), 1-14.
• Çanakçioğlu, M. (2019). BIST Kimya, Petrol Kauçuk ve Plastik Ürünler Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performanslarinin Hibrid ÇKKV Yaklaşimi Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Beykoz Akademi Dergisi, 7(1), 123-152.
• Canran Liu; Paul Frazier; Lalit Kumar; Catherine Macgregor; Nigel Blake (2006). Catchment-Wide Wetland Assessment and Prioritization Using the Multi-Criteria Decision-Making Method TOPSIS. Environmental management, 38(2), 316–326.
• Ceyhan, İ. F., & Demirci, F. (2017). MULTIMOORA yöntemiyle finansal performans ölçümü: Leasing şirketlerinde bir uygulama. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(15), 277-296.
• Chandra, M., Shahab, F., Vimal, K. E. K., & Rajak, S. (2022). Selection for additive manufacturing using hybrid MCDM technique considering sustainable concepts. Rapid Prototyping Journal, 28(7), 1297-1311.
• Chodha, V., Dubey, R., Kumar, R., Singh, S., & Kaur, S. (2022). Selection of industrial arc welding robot with TOPSIS and Entropy MCDM techniques. Materials Today: Proceedings, 50, 709-715.
• Das, P. P., & Chakraborty, S. (2022). Application of simultaneous evaluation of criteria and alternatives (SECA) method for parametric optimization of hybrid machining processes. International Journal on Interactive Design and Manufacturing (IJIDeM), 1-13.
• DPT (2018), Kimya Sanayi Çalışma Grubu Raporu, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/KimyaSanayiiCalismaGurubuRaporu.pdf
• Ecer, F. (2021). A consolidated MCDM framework for performance assessment of battery electric vehicles based on ranking strategies. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 143, 110916.
• Gil-García, I. C., Ramos-Escudero, A., García-Cascales, M. S., Dagher, H., & Molina-García, A. (2022). Fuzzy GIS-based MCDM solution for the optimal offshore wind site selection: The Gulf of Maine case. Renewable Energy, 183, 130-147.
• Goswami, S. S., & Behera, D. K. (2021). Solving material handling equipment selection problems in an industry with the help of entropy integrated COPRAS and ARAS MCDM techniques. Process Integration and Optimization for Sustainability, 5(4), 947-973.
• Karaoğlan, S. (2016). BİST Kimya Petrol Plastik Endeksi'ndeki (XKMYA) işletmelerin finansal performanslarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile ölçümü. Yayınlanmamış Yüksel Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi.
• Karaoglan, S., & Sahin, S. (2018). BIST XKMYA Isletmelerinin Finansal Performanslarinin Cok Kriterli Karar Verme Yontemleri Ile Olcumu ve Yontemlerin Karsilastirilmasi. Ege Academic Review, 18(1), 63-80.
• Karcioğlu, R., Yalçin, S., & Gültekin, Ö. F. (2020). Sezgisel Bulanık Mantık ve Entropi tabanlı çok kriterli karar verme yöntemiyle finansal performans analizi: BİST’de işlem gören enerji şirketleri üzerine bir uygulama. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 360-372.
• Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Olfat, L., & Turskis, Z. (2015). Multi-criteria inventory classification using a new method of evaluation based on distance from average solution (EDAS). Informatica, 26(3), 435-451.
• Keshavarz-Ghorabaee, M., Govindan, K., Amiri, M., Zavadskas, E. K., & Antuchevičienė, J. (2019). An integrated type-2 fuzzy decision model based on WASPAS and SECA for evaluation of sustainable manufacturing strategies. Journal of Environmental Engineering and Landscape Management, 27(4), 187-200.
• KPMG (2020), Kimya Sektörel Bakış, https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/tr/pdf/2020/06/sektorel-bakis-2020-kimya.pdf.
• Küçükönder, Ü. H., & ŞİŞMANOĞLU, Ü. E. (2020). BIST Tekstil, Deri Endeksindeki İşletmelerin Finansal Performanslari için ÇKKV Yöntemlerine Dayalı Alternatif Bir Değerlendirme Çerçevesi. Mali Cozum Dergisi/Financial Analysis, 30(159).
• Mešić, A., Miškić, S., Stević, Ž., & Mastilo, Z. (2022). Hybrid MCDM solutions for evaluation of the logistics performance index of the Western Balkan countries. Economics-Innovative And Research Journal, 10(1), 13-34.
• Mourmouris, J., & Poufinas, T. (2022). Multi-criteria decision-making methods applied in health-insurance underwriting. Health Systems, 1-33.
• Naderi, H., Shahhoseini, S.H. and Jafari, A. H. (2013). Evaluation MCDM multi-disjoint paths selection algorithms using fuzzy-copeland ranking method. International Journal of Communication Networks and Information Security, 5:59-67.
• Ocampo, L. (2022). Full consistency method (FUCOM) and weighted sum under fuzzy information for evaluating the sustainability of farm tourism sites. Soft Computing, 1-28.
• Şahin, İ. E., & Karacan, K. B. (2019). BIST’te işlem gören inşaat işletmelerinin çok kriterli karar verme yöntemleri ile finansal performans ölçümü. International Journal of Multidisciplinary Studies and Innovative Technologies, 3(2), 162-172.
• Şenol, Z., & Ulutaş, A. (2018). Muhasebe temelli performans ölçümleri ile piyasa temelli performans ölçümlerinin CRITIC ve ARAS yöntemleriyle değerlendirilmesi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (641), 983-1002.
• Stanujkić, D., Karabašević, D., Popović, G., Zavadskas, E. K., Saračević, M., Stanimirović, P. S., ... & Meidute-Kavaliauskiene, I. (2021). Comparative Analysis of the Simple WISP and Some Prominent MCDM Methods: A Python Approach. Axioms, 10(4), 347.
• Tayyar, N., Koray, Y.; Durmuş, M., & Akbulut, İ. (2018). Referans İdeal Metodu ile Finansal Performans Analizi: BİST Sigorta Şirketleri Üzerinde Bir Uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(4), 2490-2509.
• Ünal, S., & Yüksel, R. (2017). Finansal Performans ve Hisse Senedi Getirisi İlişkisi: BIST Sürdürülebilirlik Endeksindeki Bankalar Üzerine Bir İnceleme. Uluslararasi Yönetim Iktisat ve Isletme Dergisi, 13(13), 264-270.
• Yürük, M. F., & Orhan, M. (2020). CRITIC ve ENTROPİ Temelli MAUT Yöntemi ile İmalat Sanayi Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarinin Analizi. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 150-172.
• Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2011). Multiple criteria decision making (MCDM) methods in economics: an overview. Technological and Economic Development of Economy, 17(2), 397–427.