Reflections of 1903 Malazgirt earthquake on British documents, relief works of missionaries and consuls

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 1111 - 1122, 30.09.2024

Tülay Keskin

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1391584

Öz

Türkiye is located in the Alpine-Himalayan earthquake zone. In the areas called the North Anatolian Fault, the East Anatolian Fault and the West Anatolian Graben Region, many earthquakes occur today as in the past. Earthquakes on these fault lines have caused great destruction and human losses. One of these earthquakes occurred in 1903 in and around Malazgirt. The earthquake caused thousands of people to lose their lives and caused great destruction in and around the center of Malazgirt. So much so that even the ruins of the ancient walls of Malazgirt were completely destroyed. The devastation and losses caused by the earthquake were also reflected in the reports of British consuls Frederick G. Freeman and W. J. Heathcote and American missionary Dr. Underwood. The consuls and missionaries also visited the earthquake zone and made investigations. They were met with the provincial administrators and closely followed the developments. They distributed the aid allocated to them from various foreign sources to the earthquake victims. As a matter of fact, this study focuses on the reflections of the 1903 Malazgirt earthquake on British documents. In addition to the observations and evaluations of the consuls and missionaries about the earthquake region, the relief activities in the region are also analyzed.

Anahtar Kelimeler

Malazgirt, Earthquake, Missionary, British Consul, Bitlis

1903 Malazgirt depreminin İngiliz belgelerine yansımaları, misyoner ve konsolosların yardım çalışmaları

Öz

Türkiye, Alp-Himalaya deprem kuşağında yer almaktadır. Kuzey Anadolu Fayı, Doğu Anadolu Fayı ve Batı Anadolu Grabenler Bölgesi olarak adlandırılan alanlarda, geçmişte olduğu gibi bugün de pek çok deprem meydana gelmektedir. Bu fay hatları üzerinde yaşanan depremler büyük yıkımlara ve insan kayıplarına sebep olmuştur. Bu depremlerden biri de 1903’te Malazgirt ve çevresinde yaşanmıştır. Deprem, Malazgirt merkezi ve çevresinde binlerce insanın hayatını kaybetmesine ve büyük yıkıma sebep olmuştur. Öyle ki Malazgirt antik duvar kalıntıları dahi tamamiyle yıkılmıştır. Depremin neden olduğu yıkım ve kayıplar Bitlis vilayetinde görev yapan İngiliz konsolosları Frederick G. Freeman ile W. J. Heathcote’un ve Amerikan misyoneri Dr. Underwood’un raporlarına da yansımıştır. Konsolos ve misyonerler de deprem bölgesine giderek incelemelerde bulunmuşlardır. Vilayet yöneticileriyle görüşerek yaşananları yakından takip etmişlerdir. Çeşitli yabancı kaynaklardan kendilerine tahsis edilen yardımları depremzedelere dağıtmışlardır. Nitekim bu çalışmada 1903 Malazgirt depreminin İngiliz belgelerine yansımaları ele alınmıştır. Konsolosların ve misyonerlerin deprem bölgesiyle ilgili gözlem ve değerlendirmelerinin yanı sıra bölgedeki yardım faaliyetleri de incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Malazgirt, Deprem, Misyoner, İngiliz Konsolos, Bitlis

Destekleyen Kurum

Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu

Teşekkür

Doktora öğrenimim boyunca vermiş oldukları desteklerden ötürü Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na teşekkürü bir borç bilirim

Kaynakça

• Agayon, A. J., R. Agayon, A. K., & T. Pentang, J. (2022). Teachers in the new normal: Challenges and coping mechanisms in secondary schools. Journal of Humanities and Education Development, 4 (1), 67–75. https://doi.org/10.22161/jhed.4.1.8
• Akkaya, B. (2021). The analysis of metaphorical perceptions of teachers related to teachers in terms of teaching approaches they adopt. Journal of Education and Learning, 10 (5), 109. https://doi.org/10.5539/jel.v10n5p109
• Aktaş, E. (2019). 1902 Çankırı depremi: Depremin etkileri ve afet yönetimi, OTAM, 46(15), 5-39. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2160440
• Al-Hasnawi, A. (2007). A cognitive approach to translating metaphor. Translation Journal, 11(3). Retrieved from https://translationjournal.net/journal/41metaphor.html
• Işık, E., Bozkurt, N., Taşkın, V. (2017). Muş ili yapı stoğunun kanada sismik tarama yöntemi ile incelenmesi ve bölgenin depremselliği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 21(2), 421-429. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/409400
• Osmanlı Belgelerinde Ermeni İsyanları (1895- 1896), (2008). Cilt: II, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu: 96, Ankara.
• Selvi, H. (2014). Amerikalı Misyoner George P. Knapp ve Bitlis’te Ermeni Olayları (1893-1896), Ermeni Ayaklanmaları (1894-1909) Sempozyumu, Ankara, s. 199-219. Türk Tarih Kurumu Yayınları. https://isamveri.org/pdfdrg/D236070/2015/2015_SELVIH.pdf
• Tanış, C. (2018). Osmanlı Arşiv Belgelerinde 1903 Malazgirt Depremi, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 61–66. http://dx.doi.org/10.18506/anemon.303488
• Yapıcı, H. (2015). Tarih boyunca Erzurum’da meydana gelen zelzeleler. Mavi Atlas, 5, 14-20. https://doi.org/10.18795/ma.04319.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri / Osmanlı Arşiv Belgeleri
• Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO.) 2056/154199.; 2120/158998.
• Dahiliye Şifre Kalemi Belgeleri (DH.ŞFR): 307/111.; 267/79.
• Dahiliye Nezareti Tesrî-i Muâmelât ve Islahat Komisyonu Muamelat (DH. TMIK. M): 48/8.; 153/41.; 143/69.; 145/40.
• Dâhiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH. MKT): 2496/73.
• Teftişat-ı Rumeli Evrakı (Rumeli Müfettişliği) Sadaret Evrakı (TFRI..A...): 15/1470.
• Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS): 447/18.
• Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat (Y.PRK. ASK): 195/1.; 195/3.; 194/10
• Yıldız Perakende Evrakı Umumi (Y.PRK.UM): 195/1.; 56/98.
• Yıldız Perakende Evrakı Zaptiye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.ZB): 31/56.
• İngiliz Dışişleri Arşivi / Dışişleri Arşivi
• Dr. Underwood’dan Mr. Peet’e, 16 Mayıs, 1903, FO 195/2147
• Freeman’dan O’Conor’a, No 4, 2 Mayıs 1903, FO 195/2147.
• Freeman’dan O’Conor’a, No 5, 9 Mayıs 1903, FO 195/2147.
• Heathcote’dan O’Conor’a, No 9, 9 Haziran 1903, FO 195/2147.
• Heathcote’dan O’Conor’a, tel, 10 Haziran 1903, FO 195/2147.
• Heathcote’dan O’Conor’a, No 10, 15 Haziran 1903, FO 195/2147.
• Heathcote’dan O’Conor’a, tel, 13 Temmuz 1903, FO 195/2147.
• Heathcote ve Cole’dan O’Conor’a, 7 Ağustos 1903, FO 195/2147.
• Heathcote ve Cole’dan O’Conor’a, 7 Ağustos 1903, FO 195/2147.
• Heathcote’dan O’Conor’a, No 11, 4 Ağutos 1903, FO 195/2147.
• Heathcote ve Cole’dan O’Conor’a, 7 Ağustos 1903, FO 195/2147.
• Heathcote’dan O’Conor’a, No 13, 8 Ağustos 1903, FO 195/2147.
• Heathcote’dan O’Conor’a, No 14, 9 Ağustos 1903, FO 195/2147.
• National Archives, Foreign Office (FO) 195/2147