Identification lawsuits for martyrs in Uşak (1931–1934)

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 3, 1949 - 1980, 28.09.2025

İlker Bayram

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1610202

Öz

Turkish nation; there were many martyrs in the First Balkan War, in the First World War, which brought an end to the existence of the Ottoman Empire, and in the War of Independence, in which it refused to accept the shirt given to it by the Treaty of Sevres and fought for independence. Due to the conditions of the time, the families were only able to identify their martyrs in the following years. The martyrs who are the subject of the study were seen in Uşak as well as in the entire Ottoman geography of the period. In the research carried out in this direction, the Uşak Civil Court of First Instance dealt only with the martyrs; it was found that a total of thirty-six cases were concluded in three years, six in 1931, fourteen in 1933 and sixteen before the end of 1934. It has been observed that about half of them were martyred outside the borders of today's Republic of Türkiye and two of them did not specify where they were martyred. It is seen that approximately half of them were martyred outside the borders of the current Republic of Türkiye and the place of martyrdom of two of them cannot be determined.

Anahtar Kelimeler

First World War , First Balkan War , National Struggle , Martyrdom , Turkish Military History

Uşak'ta şehitlik tespiti davaları (1931-1934)

Öz

Türk milletinin; Birinci Balkan Harbi'nde, Osmanlı Devleti’nin varlığının sona ermesine sebep olan Birinci Dünya Savaşı’nda ve sonrasında Sevr Antlaşması ile kendisine biçilen gömleği kabul etmeyip bağımsızlık mücadelesi verdiği İstiklal Harbi’nde çok sayıda şehidi olmuştur. Zamanın şartları gereği aileler, şehitlerinin tespitlerini ancak sonraki yıllarda yaptırabilmişlerdir. Çalışmaya konu olan şehitler, dönemin Osmanlı coğrafyasının tamamında olduğu gibi Uşak’ta da görülmüştür. Bu doğrultuda Uşak Asliye Hukuk Mahkemesi’nin arşiv kayıtlarında yapılan incelemede kayıtların 1931 senesinden itibaren var olduğu görülmüştür. Davalarının içeriğine ait dosyaların zaman içinde imha edildiği öğrenilmiştir. İlgili arşiv belgelerinden yalnızca mahkeme karar kartonlarına ulaşılabilmiştir. Çalışmada şehitlerin tespiti ile ilgili davaların 1931-1940 arasındaki her senede neticelendiği görülmüştür. Bununla birlikte ulaşılan belgelerin bir makalede incelenebilmesi mümkün olmayan sayıda olmasından dolayı; 1931’deki altı, 1933’teki on dört ve 1934’teki on altı dava olmak üzere toplam otuz altı dava incelenmiştir. Bunlardan yaklaşık yarısının günümüz Türkiye Cumhuriyeti’nin sınırları dışında şehit oldukları ikisinin ise nerede şehit olduğunun tespit edilemediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı , Birinci Balkan Harbi , Millî Mücadele , Şehitlik , Türk Askerî Tarihi

Etik Beyan

Bu çalışma etik kurul raporu gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Acar, T. (2018). Uşak merkez köylerinde yer alan çeşmelerin tipolojisi üzerine bir değerlendirme, Sanat Tarihi Dergisi, 27(1), 163-179. https://doi.org/10.29135/std.357767
• Ahbab, Y. (2015). Kuzey Makedonya 1912: savaş, katliam ve soykırım, Turkish Journal of History, 62, 91-126.
• Akalın, D. (2015). Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Savaşı, Belgi Dergisi, 10, 1461-1466.
• Arıkan, M. (2018). 1926 tarihli Medeni Kanun’un kabulünden sonra çokeşli ailelerde görülen bazı hukukî problemler (Rize örneği), DTCF Dergisi, 58(1), 203-231.
• Ayaydın, D. (2024). Şehitler Birinci Dünya Savaşı’nın ve Millî Mücadele’nin kayıpları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Bilgin, T. ve Kayabaşı, M. (2022). Milli Mücadele kahramanlarından Albay Çolak İbrahim Bey, Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7(Özel Sayı: Dr. Mahmut Kırkpınar’a Armağan), 1633-1687. https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1212535
• Bilgin, T. ve Yetik, Ü. (2018). II. İnönü Muharebesi sırasında İnegöl ve çevresinde yaşanan Yunan tahribatı, Tarih Okulu Dergisi, 37(2), 638-655. https://doi.org/10.14225/JOH1493
• Ceylan, M. A. (2012). Gediz havzasında tarihi köprüler ve fonksiyonel özellikleri, Eastern Geographical Review, 16(25), s. 103-132.
• Ceylan, M. A. ve Eskikurt, A. (2013). Kûfi Çayı Boğazı’nın doğal ve tarihî coğrafyası (Çivril/Denizli), Marmara Geographical Review, 3, 123-152.
• Çakır, İ. E. (2010). Uşak Kazası (1676 tarihli avarız defterine göre), OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 28, 27-47. https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000554
• Deniz, M. (2016). Kayaağıl Köyünde (Uşak) turizmin etkileri üzerine yerel halkın turizm algısı, Turkish Studies, 11(18), 57-78. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9993
• Gençoğlu, M. ve Akkaya, K. (2019). Uşak şehir merkezinin nüfus yapısı (1831-1842), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tarih Dergisi, 2 (2) , s. 6-24.
• Güneğilmez, Ö. F. (2023). Mecelleden Türk Medeni Kanunu’na çok eşlilik tartışmaları, Atatürk Dergisi, 12(1), 25-30. https://doi.org/10.5152/JA.2023.23055
• Karaköse, H. ve Abdalhamed, D. A. (2022). Hicaz demiryolu hedefleri ve finansmanı (1900-1918), Sosyal Bilimler Dergisi, 61, 251-262. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.66457
• Karakuş, S. E. (2023). Türk ordusunda ast kademe komuta ihtiyacı: Küçük zabitlikten astsubaylığa, Güvenlik Stratejileri Dergisi, “Yeni” Savaşlar ve “Yeni” Ordular Özel Sayısı, 167-190. https://doi.org/10.17752/guvenlikstrtj.1394935
• Karayaman, M. (2016). Uşak Redif Taburu ve yaptığı hizmetler, Tarih Okulu Dergisi, 9(28), 426,427. https://doi.org/10.14225/JOH974
• Koçer, S. E. (2019). Karahallı’da ahşap tavanlı bir cami: Kavaklı Köyü Cami, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 60, 58-67.
• Köksal, Ü. (2020). Büyük Harp’ten Milli Mücadele’ye basında kadın ve kadınlık tartışmaları, Journal of History and Future, 6(4), 1396-1422. https://doi.org/10.21551/jhf.832630
• Köstüklü, N. (2006). Balkan Savaşları'ndan Milli Mücadele'ye "şehitler üzerine yapılacak bilinısel araştırmalarda" metot ve kaynak meselesine dair bazı düşünceler, Dokuzuncu Askeri Tarih Semineri Bildirileri II, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 205-219.
• Köstüklü, N. (2009). Milli Mücadele'de Manisa Uşak Afyonkarahisar Konya hattı, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Köstüklü, N. (2018). Birinci Dünya Savaşı asker zayiatının tespitinde henüz bilinmeyen önemli bir kaynak: Ahz-ı Asker Kalem Riyasetleri Şifre-i Mevrude Defterleri, Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 13(26), 19-29.
• Köstüklü, N. (2023). Millî Mücadele’nin yerel tarihi 1918-1923 (Cilt: 2): Denizli-Isparta-Burdur-Antalya-Muğla. M. Göleç vd. (Ed.), Millî Mücadele Döneminde Denizli (ss. 1-78). Türkiye Bilimler Akademisi.
• Malay, T. (2006). Yerel bir tarihi kaynak olarak Diyarbekir Vilayet Gazetesi ve Ermeniler, Journal of the Faculty of Divinity of Ankara University, 47(1), 143-158. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000047
• Meçik, O., Genç, E. ve Karabacak, M. (2013). Uşak ekonomisi ve yerel dinamiklerin rolü, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 48-69. https://doi.org/10.12780/UUSBD138
• Millî Savunma Bakanlığı Arşiv Müdürlüğü Çanakkale Şehitleri Listesi, (2025). https://canakkalesehitleri.com
• Nizamoğlu, Y. (2013). Yanya Vilayeti’nin durumuna dair hazırlanan layihalar ve sonuçları, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 33, 197-228. https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000619
• Nizamoğlu, Y. (2014). Çanakkale Savaşları komutanlarından Esat Paşa’nın (Bülkat) Balkan Savaşları sonuna kadar olan hayatı, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 16, 1-34. https://doi.org/10.17518/caty.49186
• Onsekiz, D. (2021). Kampüs personelinin konut talebi göstergelerinin belirlenmesi: Uşak Üniversitesi örneği, Kent Akademisi, 14(4), 961-974. https://doi.org/10.35674/kent.982903
• Özdemir, İ. (2023). Zığındere Muharebeleri (28 Haziran- 5 Temmuz 1915), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Özgiray, A. (1997). İzmir'den Uşak'a Yunan harekâtı, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 14(40), 40-48.
• Özlü, Z. (2014). XIX. yüzyıl sonlarında Osmanlı Devleti’nde hazırlanan iki risale: Vebâ-yı bakarî ve zâtülcenb, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, 12(23), 99-114.
• Sadak, N. (1949). Turkey faces the Soviets”, Foreign Affairs, 27(3), 449-461. https://doi.org/10.2307/20030195
• Sakin, S. (2010). Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi’nde Osmanlı Devleti ile İngiltere arasındaki çarpışmalar (1915), Gazi Akademik Bakış, 4(7), 133-152.
• Simav Kaymakamlığı, (2024). http://simav.gov.tr/koylerimiz
• Şengül, A. (2014). Çanakkale Savaşlarını anlatan ilk tiyatro eseri: Yirmisekiz kânunuevvel, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 12(16), 115-129. https://doi.org/10.17518/caty.34361
• Tavukçu, İ. (2020). İnönü Muharebeleri’nde şehit düşen subaylar, Atatürk Yolu Dergisi, 66, 305-330.
• Turan, A. (1986). Yezidiler, Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 1(1), 188-199.
• Tutsak, S. (1995). Millî Mücadelede Uşak, Tarih İncelemeleri Dergisi, 10(1), 294.
• Türkmen, Z. (2000). 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Ateşkes Antlaşmasına göre Türk Ordusunun kuruluş ve kadrosuna bir bakış, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11, 615-632. https://doi.org/10.1501/OTAM_0000000458
• Uşak'taki köylerin eski isimlerini biliyor musunuz?, (2024). https://www.usakport.com/usaktaki-koylerin-eski-isimlerini-biliyor-musunuz
• Uşak Asliye Hukuk Mahkemesi karar kartonları .