Farklı tohum kaynaklarının Sarıçam (Pinus sylvestris L.) tohum özelliklerine etkisi

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 1 A, 1 - 11, 24.12.2014

Hakan Keleş , Sezgin Ayan

https://doi.org/10.17568/oad.33033

Cited By: 1

Öz

Çalışmanın amacı; Sarıçam’da (Pinus sylvestris L.) aynı orijinli ve farklı tohum kaynaklarının tohum özelliklerine etkisini belirlemektir. Araştırma alanı olarak; Çankırı-Ilgaz-Uzundağ mevkiindeki tohum meşceresi ile Çankırı-Ilgaz-Uzundağ orijinli Eskişehir-Mihalıçcık-Ormantepe mevkiindeki klonal tohum bahçesi seçilmiştir.

Bu amaçla; 2004 bol tohum yılında, Ilgaz-Uzundağ mevkii 176 nolu tohum meşceresindeki 30 üstün ağaçtan ve Mihalıçcık-Ormantepe mevkiindeki 96 nolu klonal tohum bahçesinden 30 klonu temsil edecek şekilde her bir ağaçtan (ramet) 20’şer adet olmak üzere toplam 1200 adet kozalak örneğinden tohum temin edilmiştir.

Her bir kozalaktan elde edilen tohumlar üzerinde; tohum çapı (Thç), tohum boyu (Thb), tohum sayısı (Ths), tohum ağırlığı (Thag), bir tohum ağırlığı (BrThag),  kanat boyu (Knb), kanat eni (Knç) ve kanat rengi (Knr) gibi tohum ve kanata ilişkin morfolojik özellikleri belirlenmiştir.

Yapılan ölçüm ve değerlendirmeler sonucunda; Ilgaz tohum meşceresine ve Mihalıçcık klonal tohum bahçesine ait tohumların ortalama değerleri sırasıyla; Ths: 30,18 adet ve 27,96 adet, Thç: 2,83 mm ve 2,73 mm, Thb: 5,13 mm ve 4,79 mm, Thag: 0,310 gr ve 0,180 gr, BrThag: 0,01 gr ve 0,006 gr, Knç: 5,82 mm ve 5,30 mm, Knb: 18,56 ve 16,6 mm olarak bulunmuştur.

Sonuç olarak; Ilgaz tohum meşceresinden alınan örneklerin Mihalıçcık klonal tohum bahçesinden alınan örneklere göre, tüm özellikler bakımından daha yüksek değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlar; tohum bahçesindeki etkili klon sayısı, çiçeklenme fenolojisi/çiçeklenme senkronizasyonu, kendileme depresyonu gibi konuların ortaya konulmasını gerekli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sarıçam, tohum, tohum kaynağı, genetik

The effects of different Scots pine (Pinus sylvestris L.) seed source to seed characteristics

Öz

This study was carried out for
determining the effects of different seed sources on seed traits by collecting
the cones from Çankırı-Ilgaz seed stand and Eskişehir-Mihalıçcık clonal seed
orchard.

A total of 1200 cone samples
were collected from 30 dominant trees (20 each) at Ilgaz-Uzundağ (Number of
seed stand is 176) and 30 chosen trees (20 each) representing the clones at
Mihalıçcık-Ormantepe (Number of clonal seed orchard is 96) in the rich seed
-lot (2004) for the investigation.

The morphologic characteristics
of seeds and wings such us the diameter (Thç), height (Thb), number (Ths),
weight of each seed (BrThag) derived from each cones and diameters, heights, colures
of wings were determined.

The average values of seeds
collected up from Ilgaz seed stand and Mihalıçcık clonal seed orchard were
found respectively; Ths: 30,18 pieces and 27,96 pieces, Thç: 2,83 mm and 2,73
mm, Thb: 5,13 mm and 4,79 mm, Thag: 0,310 gr and 0,180 gr, BrThag: 0,01 gr and
0,006 gr, Knç: 5,82 mm and 5,30 mm, Knb: 18,56 mm and 16,6 mm.

All values were
found higher at samples collected from Ilgaz seed stand than
Mihalıçcık clonal seed orchard.  These
results need to investigate some issues related to effective clone number, flowering
phenology/flowers synchronization, inbreeding depression.

Anahtar Kelimeler

Scotch pine, seed, seed source, genetic

Kaynakça

• Alptekin. Ü, 1986: Anadolu Karaçam (Pinus nigra Arn. ssp. pallasiana Lamb. Holmboe) nin coğrafik varyasyonları, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 36: 132–134, İstanbul.
• Anonim, 1989: Orman ağaçları-orijin deneme kuralları. TSE, 1. Baskı, TS 6587, UDK: 630.581
• Anonim-a, 1993: Mihalıçcık orman işletme şefliği orman amenajman planı ve haritası 1993–2003, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, 15-93
• Anonim-b, 1993: Mihalıçcık orman işletme şefliği silvikültür detay planı 1993–2003, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, 1-28, Ankara.
• Anonim-a, 1996: Yenice orman işletme şefliği orman amenajman planı ve haritası 1996–2006, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, 21-123, Ankara.
• Anonim-b, 1996: Yenice orman işletme şefliği silvikültür detay planı 1996–2006, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, 1-35, Ilgaz.
• Anonim, 2006: Ilgaz meteoroloji istasyonu iklim değerleri (1985–2005) ve Mihalıççık meteoroloji istasyonu iklim değerleri (1985–1993). Meteoroloji Genel Müdürlüğü Kayıtları, 11-16, Ankara.
• Anonim, 2007: Sarıçamın Türkiye üzerindeki yayılışı. O.G.M. Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlüğü Verileri, Ankara.
• Atay, İ., 1977: Türkiye’de Çam türlerinde tohum transfer rejiyonlaması, Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Enstitüsü Müdürlüğü, 1: 1–45, Ankara
• Boydak, M., 1982: Sarıçam (Pinus sylvestris L.) tohumlarında olgunlaşma zamanı ile saklama süreleri arasındaki ilişkiler, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 2: 105-127, İstanbul.
• Boydak, M., 1975: Eskişehir-Çatacık mıntıkası ormanlarında sarıçam (Pinus sylvestris l.)’ın tohum verimi üzerine araştırmalar, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 25 (1): 15-234, İstanbul.
• Çepel, N., Dündar, M., G Ünal, A., 1975: Türkiye’nin önemli yetişme bölgelerinde saf sarıçam ormanlarının gelişimi ile bazı edafik ve fizyografik etkenler arasındaki ilişkiler, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, TOAG 154:1-87
• Erinç, S., 1962: Klimatoloji ve metotları, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, 994/35, İstanbul.
• Genç, M., 2011: Asli ağaç türlerimizin silvikültürü, Sarıçam, http://ormanweb.sdu.edu.tr/dersler/mgenc/asli/asli7. (Ziyaret tarihi: 11.10.2011)
• Gezer, A., Aslan, S., 1982: Kuzeydoğu Anadolu’da Sarıçamın bazı kozalak ve tohum özellikleri üzerinde araştırmalar”, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları Teknik Bülten, 112: 55-63, Ankara.
• Gezer, A., Yücedağ, C., 2006: Orman ağaçları ve tohumlarından fidan yetiştirme tekniği ders kitabı, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 57: 69-70, Isparta.
• Kalıpsız, A., 1994: İstatistiki yöntemler, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayını, 3835/427: 58
• Kayacık, H., 1980: Orman ve park ağaçlarının özel sistematiği, Gymnospermae, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 2642: 388, İstanbul.
• Keleş, H., Ayan, S., 2006: Sarıçam (Pinus sylvestris L.)’da farklı tohum kaynaklarının kozalak özelliklerine etkisi, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü DOA Dergisi, 12: 165-206, Tarsus.
• Matziris, D., 1998: Genetic variation in cone and seed characteristics in a clonal seed orchard of Aleppo pine grown Greece, Silvae Genetica, 47 (1): 37–41
• Özyuvacı, N., 1999: Meteoroloji ve klimatoloji. İstanbul Üniversitesi, ISBN: 975-404-544-5, 460 İstanbul.
• Pamay, B., 1961: Türkiye’de Sarıçam (Pinus sylvestris L.)’nın tabii gençleştirmesi üzerine araştırmalar, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 10 (2): 37–43, İstanbul.
• Ruby, J, L., 1966: The correspondence between genetic, morphological, and climatic variation patterns in scotch pine, i. variations in parental characters, Michigan State University ,March 23, USA
• Saatçioğlu, F., 1971: Orman ağacı tohumları tohum tedariki, saklanması, çimlenme fizyolojisi, kalite kontrolü ile önemli ağaç ve ağaççık türlerinin tohum bakımından özellikleri, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, 1649 (137):1-33, İstanbul.
• Sıvacıoğlu, A., Ayan, S., 2008., Evaluation of seed production of Scots pine (Pinus sylvestris L.) Clonal seed orchard with cone analysis method, African Journal of Biotechnology 7(24): pp. 4393-4399, 17 December.
• Şevik, H., Ayan, S., Turna, İ., Yahyaoğlu, Z., 2010. Genetic diversity among populations in Scotch pine (Pinus sylvestris L.) seed stands of Western Black Sea Region in Turkey”, African Journal of Biotechnology Vol. 9(43), pp. 7266-7272, 25 October.
• Şimşek. Y., 1993 Orman Ağaçları ıslahına giriş. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları Muhtelif Yayınlar, 65: 246-271, Ankara.
• Turna, İ., 2003: Variation of some morphological and electrophororetic characters of 11 populations of Scots pine in Turkey, Israel Journal of Plants Sciences, 51: 223–230, Israel.
• Turna I, Güney D., 2009: Altitudinal variation of some morphological characters of Scots pine (Pinus sylvestris L.) in Turkey, Afr. J. Biotechnology, Vol. 8(2): pp. 202-208, 19.
• Ürgenç, S., 1981: Belgrat Ormanı Sarıçam tohum bahçesi ve bahçede çiçeklenme ve tohum oluşumundaki gelişmeler üzerine bazı tespitler, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 31 (1): 28–42, İstanbul.
• Ürgenç, S., 1982: Orman ağaçları ıslahı, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, İstanbul, 324-326, 366-376, İstanbul.
• Velioğlu, E., Çengel, B., Kaya, Z., 1999: Kazdağları’ndaki doğal Karaçam (Pinus nigra Arnold. subps. pallasiana Lamb. Holmboe) populasyonlarında genetik çeşitliliğin yapılanması. Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Müdürlüğü, Yayın No: 8: 30, Anakara.
• Yahyaoğlu, Z., Ölmez, Z., 2005: Tohum Teknolojisi ve Fidanlık Tekniği, Kafkas Üniversitesi Artvin Orman Fakültesi, 1 (1): 19-23, Artvin.