GAP bölgesinde sulama ve drenaj kanalları ağaçlandırmalarında kullanılabilecek bazı hızlı gelişen yapraklı türlerin belirlenmesi

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 14, 19.01.2018

Hüseyin Karatay , Ali Okur

https://doi.org/10.17568/ogmoad.331281

Öz

Bu çalışma GAP bölgesinde Şanlıurfa-Harran ovasının Akören köyü
civarında yapılmıştır. Araştırma çalışmasında bölgede yaygın bulunan sulama
veya drenaj kanalları ile tarım alanları arasında kalan tampon alanlarda yetiştirilebilecek
bazı hızlı gelişen yapraklı türleri belirleme amaçlanmıştır. Denemede, karakavak
türünün Kocabey (77/10), Anadolu (TR-56/75) ve 92.126 no’lu klonları, söğüt
türlerinden 62.012 (Salix alba) ve
84/3 (S. alba) klonları ile NZ.1001 (S.matsudana x S. alba) melez orijini, Eucalyptus camaldulensis türünün 7046
no’lu Avustralya orijini, Fırat kavağının (Populus
euphratica Oliv.) Birecik/Şanlıurfa orijini ve akkavak (Tunceli orijini) kullanılmıştır.
Deneme deseninde, çapraz gelecek şekilde iki sıralı fidan dikimleri
yapılmıştır. Denemede 5. yıl ölçme ve gözlemlerde çap, boy, böcek zararı ve
yaşama yüzdeleri değerlendirilmiştir. Buna göre, okaliptüsün 7046 no’lu orijini
başta olmak üzere karakavağın Kocabey klonu ve Fırat kavağının Birecik/Şanlıurfa
orijini başarılı bulunmuştur. Bunlardan, Türkiye’de ilk defa bir ağaçlandırma
çalışmasında kullanılan Fırat kavağı, iyi bir çap ve boy gelişiminin yanında,
yaşama yüzdesi (%100) bakımından diğer tür ve orijinlere göre daha başarılı
bir performans göstermiştir. Harran/Şanlıurfa bölgesinde bu üç tür, özellikle okaliptüste
ilk yıllarda görülebilecek don tehlikesi dikkate alınarak sulama imkânı
olabilecek alanlarda ağaçlandırma çalışmalarında kullanılabilir. Okaliptüs, don
zararının kısmen daha az sıklıkta ve düşük şiddette görüldüğü özellikle
Şanlıurfa il merkezinin güneyinde kalan Viranşehir, Akçakale, Ceylanpınar ve
Harran’ın güney kesimlerinden başlamak üzere sulama ve benzer şekilde drenaj
kanalları veya su alabilen yol kenarlarında kullanılabilir. Dikimler, alanın
genişliğine ve yörenin koşullarına bağlı olarak 1-3 sıra veya galeri şeklinde uygulanabilir.

Anahtar Kelimeler

Ağaçlandırma, Harran, hızlı gelişme, sulama - drenaj kanalları, yapraklı türler

Determining some of the fast-growing broadleaved species that can be used in afforestation along irrigation channels (Şanlıurfa-Harran sample)

Öz

This study was carried out in the
GAP region near Akören village of Şanlıurfa-Harran plain. The research study
aimed to identify some of the fast-growing broadleaved species that could be
grown in buffer areas between agricultural areas and irrigation or drainage
channels that are common in the region. In the experiment, Kocabey clone
(77/10), Anadolu (TR-56/75) and 92.126 clones of black poplar (Populus nigra), 62.012 (Salix alba) and 84/3 (S. alba) and NZ.1001 (S. matsudana x S. alba) hybrid clone of
salix species, Australian origin of Eucalyptus
camaldulensis no.7046, euphrates poplar (Populus eupratica Oliv.) of Birecik/Şanlıurfa origin and white
poplar (P. alba) of Tunceli origin were
used. The seedlings were planted in two rows and crosswise in the experimental
design. In the 5^th year in the experiment, the diameter, height,
insect damage and survival percentages were evaluated. According to this,
especially the origin of the eucalyptus no. 7046, Kocabey clone of black poplar
and Birecik/Şanlıurfa origin of the euphrates poplar were found to be
successful. Among these species, the Euphrates poplar which was used for the
first time in the afforestation activity in the Southeastern Anatolia region
showed a better performance than the other species and origins regarding
survival percentage (100%) as well as good diameter and height development. In
Harran/Şanlıurfa region, these 3 species can be used in afforestation
activities in areas where irrigation may be possible, especially considering
the frost hazard that can be seen in the first years of eucalyptus. Eucalyptus
species can be used near the irrigation and similar drainage channels or
roadsides with water, starting from the southern part of Viranşehir, Akçakale,
Ceylanpınar, and Harran located in the south of Şanlıurfa province where frost
damage is seen less frequently and less severely. Depending on the width of the
area and conditions of the region, the plantings can be applied in 1 to 3 rows
or as a gallery.

Anahtar Kelimeler

Afforestation, broadleaved species, fast growing, irrigation - drainage channels, Harran, irrigation - drainage channels

Kaynakça

• Acar, C., 1997. Tuzlu topraklarda kullanılabilecek bazı ağaç türleri. Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Enstitü Dergisi No: 1997/1, ISSN: 1300-9532, s: 84-107, İzmir.
• Ager, A. Ronnberg, A. C. Thorsen, J., Siren, G., 1986. Genetic improvement of willows for energy forestry in Sweden. Swedish university of agricultural sciences, deparment of ecology and environmental research, Section of Energy Forestry, Uppsala, s.4, 47 s.
• Anonim, 2004. Su dünyası, Mart 2004. Dergi sayı 8, sayfa 38-43.
• Anonim, 2006. DSİ Genel Müdürlüğü 2006 yılı faaliyet raporu. http://www.dsi.gov.tr/ 15.08.2013
• Anonim, 2012. 2012 yılı faaliyet raporu. DSİ Genel Müdürlüğü, http://www.dsi.gov.tr/ 15.08.2013
• Anonim, 2013a. http://www.fao.org/forestry/ 05.09.2013
• Anonim, 2013b. http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Latrans-Turkey_location 19.08.2013 (Türkiye Haritası).
• Anonim, 2013c. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik 12.04.2013
• Anonim, 2013d. Harran/Koruklu istasyonu meteorolojik verileri, Şanlıurfa Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü.
• Anonim, 2015. Türkiye orman varlığı 2015. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü. https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Yayinlar/ 08.09.2017
• Anonim, 2017. IBM SPSS statistics. http://spss-64bits.en.softonic.com/ (07.11.2017)
• Aslan, S. 1991. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde iyi gelişim gösteren bazı iğne yapraklı ağaç türlerinin seçimi (1988 Yılı sonuçları), Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları., Teknik Bülten No: 216, ODC. 232, Ankara.
• Aslan, S., Gökdemir, Ş., 2005. “GAP Bölgesi ağaçlandırmalarında kullanılabilecek bazı iğne yapraklı tür ve orijinler” http://sura.cevreorman.gov.tr/ 18.10.2005.
• Ayberk, S. 1996. Ağaçlandırma ve enerji ormanı alanlarında tarımsal ormancılık uygulamaları üzerine araştırmalar. Kavak ve Hızlı Gelişen Tür Orman Ağaçları Araştırma Müdürlüğü, Araştırma Dergisi, 1996/1, Seri No: 23, ISSN: 1300-3941, s.1-17, İzmit.
• Aydoğdu, M. H., 2006. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), kapsamındaki su kaynakları ve sulama-drenaj sistemlerinin değerlendirilmesi. Harran Üniv. Fen Bil. Enst., İnşaat Mühendisliği ABD., Yüksek Lis. Tezi, s. 89, Şanlıurfa.
• Birler, 2010. Türkiye’de kavak yetiştirme, fidanlık-ağaçlandırma-koruma-hasılat-ekonomi-odun özellikleri. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Müdürlüğü, ISSN: 1300-395, Müdürlük Yayın No: 262, İzmit.
• Birler, A. S., Koçer, S. 1992. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) gölgesinde kavak yetiştiriciliğinin optimizasyonu ve sosyo ekonomik önemi. Kavak ve Hızlı Gelişen Tür Orman Ağaçları Araştırma Enst. Çeşitli Yay. Serisi No:1, İzmit.
• Birler, A. S., Koçer, S., Avcıoğlu, E., Diner, A., Gürses, M. K. ve Gülbaba, A. G., 1995. Okaliptüs ağaçlandırmalarında hacim ve kuru madde hasılatı. Kavak ve Hızlı Gelişen Yabancı Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No: 171, 1995/1, İzmit.
• Dinç, U., Şenol, S., Satın, M., Kapur, S., Güzel N., Derici. R., Yeşilsoy, M. Ş., Yeğingil, İ., Sarı., M., Kaya, Z., Aydın, M., Kettaş, F., Berkman., A., Çolak, A. K., Yılmaz, K., Tunçgöğüs, B., Çavuşgil, V., Özbek, H., Gülüt , K.Y., Kahraman, C., Dinç, O., Kara, E.E, 1988. Güneydoğu Anadolu Toprakları (GAP), I. Harran Ovası, TÜBİTAK, TOAG 534, Kesin Sonuç Raporu, Ankara
• Ercan, M., 1997. Bilimsel araştırmalarda istatistik. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Çeşitli Yayınlar Serisi No: 6, ISSN 1300-3933.
• Ericsson, T., 1984. Nutrient cycling in willow. International energy agency /ENFORI joint report. Canadian Foresty Service, s.2, 32 s.
• Gülbaba, G., 1990. Okaliptüs yapraklarından elde edilen eterik yağlar, kullanım yerleri ve yaprak işletmeciliği. Türkiye’de Okaliptüs yetiştiriciliği’nin 50. yılı, Kavak ve Hızlı Gelişen Yabancı Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Dergisi. 1:.51-64
• Gürses, M. K. 1998. Okaliptüsler (Eucalyptus camaldulensis Dehn., Eucalytus grandis W. Hill ex Maiden) ile endüstriyel ağaçlandırma teknikleri, Doğu Akdeniz Ormancık Araştırma Enstitüsü, Enstitü Dergisi, Sayı: 4, ISSN 1300-8540, S: 1-16, Tarsus.
• Gürses, M.K., 1992. Türkiye’de Okaliptüsün orman ürünleri endüstrisindeki yeri ve önemi, 1. Ulusal Orman Ürünleri Endüstri Kongresi, KTÜ, Trabzon.
• Junghans, U., Polle, A., Düchting, P., Weiler, E., Kuhlman, B., Grube, F. and Teichmann, T., 2006. Adaptation to high salinity in poplar involves changes in xylem anatomy and auxin physiology. Plant, Cell and Environment, 29, 1519-1531. doi: 10.1111/j.1365-3040.2006.01529.x
• Karsavuran, Y., Ayvaz, A. ve Doğanlar, M., 2007. Türkiye’de okaliptüs ağaçlarında saptanan zararlı hymenopterler, tanımları, zarar şekilleri, biyolojileri, ekonomik önemleri ve mücadele yöntemleri. Türkiye’de Ormancılık Eğitiminin 150. Yılı, Uluslararası Sempozyum. s. 635–645, İstanbul.
• Ledgard, N. J. ve Baker, G. C., 1992. Tree shelter trials for ırrigated pastures. Frı Contact Report. FWE 92/11. New Zealand Milne. P 1985. Shelterbelts in Canterburry. Why? What Sort? How Many? and Where. FRI Leaflet 5. Chistchurch. New Zealand.
• Myburg, Z., Grattapaglia, D., Potts, B., Labate, C., Bossinger, G., Byrne, M., Vaillancourt, R., Sederoff, R., Southerton S., Members of Eucagen, 2006. Sequencıng of the Eucalyptus genome: a proposal to doe-jgı, eucagen (Eucalytpus Genome Network).
• Öner, N. 2002. Çankırı ilinin kuraklık bakımından kritiği ile ağaçlandırmalarda kullanılabilecek türler ve ağaçlandırma teknikleri. Kırsal Çevre Yıllığı 2002, ISSN 1303-9334, Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırman Derneği, Ankara.
• Shiji, W. 1994. The status of Populus euphratica ın China. The Research Institute of Forestry Chinese Academy of Forestry Wan Shou Shan 100091, Beijing, China.
• Toplu, 1997. Güneydoğu Anadolu Bölgesi (Diyarbakır) Melez Kavak Birinci Aşama Klon Denemesi Sonuçları. GDA Ormancılık Arş. Enstitü Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, s. 45-59 (90), Elazığ.
• Toplu, F. 1998. GAP Bölgesinde endüstriyel plantasyonlara uygun hızlı gelişen ağaç türleri ile ilgili çalışmaların dünü, bugünü ve yarını. Hızlı gelişen türlerle yapılan ağaçlandırma çalışmalarının değerlendirilmesi ve yapılacak çalışmalar workshop. Orman Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı Yay. No:083, s. 347-353, Ankara.
• Toplu, F., Karatay, H. 2006. Gap Bölgesinde farklı sulama koşullarında tesis edilecek ağaçlandırmalarda kullanılabilecek tür seçimi (Akçakale Örneği). GDA Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 10, Orman Bak. Yay. No: 291, ISSN: 1301-9538, ODC: 232.1. Elazığ.
• Toplu, F., Uğurlu, S., Erkan, N., Karatay, H., 2001. GAP Bölgesinde Karakavak (Populus nigra L.) klonlarının fidanlık performansları. Güneydoğu Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No: 7. ISSN 1301- 9538, Elazığ.
• Uğurlu, S. 1998. GAP Yöresinde rüzgar perdeleri tesisi için kullanılabilecek türlerin tespiti, GDA Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 5, ODC: 266, ISSN: 1301-9538, Elazığ.
• Wang, W., Vinocur, B. and Altman, A., 2003. Plant responses to drought, salinity and extreme temperatures: towards genetic engineering for stress tolerance, Planta 218, 1-14.
• Yaltırık, F. ve Efe, A. 2000. Dendroloji Ders Kitabı, Gymnospermae - Angiospermae, İstanbul üniversitesi yayın No: 4265, Orman Fakültesi, ISBN 975-404-594-1, Istanbul.
• Yıldızbakan, A., Saraçoğlu ve Ö. Özkurt, A., 2007. Okaliptüs (Eucalypus camaldulensis Dehn.) baltalıklarında hacim ve kuru madde hasılat araştırmaları. Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten No: 27. ISBN:978-605-393-024-2, Tarsus.
• Zeng, F., Yan, H. and Arndt, S., K., 2009. Leaf and whole tree adaptations to mild salinity in field grown Populus euphratica. Tree Physiology, 29, 1237-1246. doi: 10.1093/treephys/tpp055.