Investigation of wooden mosques in Çoraklı and Atalar Villages in terms of ergonomics and wooden decoration programs

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 32 - 46

Evren Osman Çakıroğlu , Taner Taşdemir , Reyhan Akat , Birgül Çakıroğlu

https://doi.org/10.17568/ogmoad.1562552

Öz

There are important wooden structures separated into various regions of Artvin province where wooden mosques that have survived to the present day are dense. The wooden mosques of Çoraklı and Atalar villages in Şavşat draw attention for their colorful interior decorations and ergonomic design. It is known that wooden mosques are spread throughout the region, extending even to the Autonomous Republic of Adjara in Georgia and the capital city of Tbilisi. This study, which holds importance for the preservation of these wooden mosques that have many similar features, examines the ergonomic and wooden decoration programs of the wooden mosques in Çoraklı and Atalar villages in Şavşat district. Considering that there are examples where the restoration works were not carried out properly and the decoration techniques were destroyed with colored paints on wood, it was suggested that the current conditions of these wooden mosques be preserved and improved. In addition, dimensional measurements of the pulpit, mihrab, and door fittings were taken and compared with today’s ergonomic standards. As a result of the study, it was determined that the door handle heights in the examined wooden mosques of Çoraklı and Atalar villages in Şavşat were consistent with the height measurements reported in the literature. However, the railing heights of the minbar were found to be ergonomically inadequate, and the angular inclination of the mihrab was observed to be steeper compared to those in other mosques in the region.

Anahtar Kelimeler

Wooden mosque, ergonomics, wood color, architecture, wood decoration techniques 1

Çoraklı köyü ve Atalar köyü ahşap camilerinin ergonomik ve ahşap süsleme programı açısından incelenmesi

Öz

Günümüze kadar ulaşan ahşap camilerin yoğun olduğu Artvin ilinin çeşitli bölgelerine ayrılmış önemli ahşap yapıları bulunmaktadır. Şavşat’ta bulunan Çoraklı köyü ve Atalar köyü ahşap camileri de renkli iç mekan süslemeleri ve ergonomisiyle dikkat çekmektedir. Tüm bölgeye yayılmış hatta Gürcistan Acara Özerk Bölgesi’ne ve ülkenin başkenti Tiflis’e kadar uzanan coğrafyada ahşap camilerin olduğu bilinmektedir. Benzer birçok özellikleri barındıran bu ahşap camilerin yaşatılması adına önem arz eden bu çalışmada Şavşat ilçesi Çoraklı köyü ve Atalar köyü ahşap camilerinin ergonomik ve ahşap süsleme programları incelenmiştir. Ahşap üzerine renk boyaları ile süsleme tekniklerinin yok edildiği restorasyon çalışmalarının uygun yapılmadığı örneklerin bulunduğu göz önünde bulundurularak bu ahşap camilerin mevcut durumlarının korunması ve iyileştirilmesi önerilmiştir. Bununla birlikte minber, mihrap ve kapı donatılarının boyutsal ölçümleri yapılarak günümüzdeki ergonomik koşullar ile kıyaslamalar yapılmıştır. Çalışma sonucunda, incelenen Şavşat ilçesi Çoraklı köyü ve Atalar köyü ahşap camilerindeki kapı kolu yüksekliklerinin literatürdeki çalışma yüksekliği ölçümlerine uygun olduğu, minber korkuluk yüksekliklerinin ergonomik olarak uygun olmadığı ve mihrap diklik açılarının bölgedeki diğer camilerin mihraplarından daha dik olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ahşap cami, ergonomi, ahşap renk, mimari, ahşap süsleme teknikleri

Etik Beyan

yok

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

yok

Kaynakça

• Aytekin, S. N., 2022. Artvin İli Şavşat İlçesi’ndeki Ahşap Camilerin Mimari Özellikleri, Koruma Sorunları ve Koruma Yaklaşım Önerileri, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Baramidze, R., 2010. The Muslim Monuments of Worship (Adjara) Batumi.
• Bilici, S., 2006. Ahşap Konut Üretim Sistemleri; Almanya Örneği. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya
• Çakıroğlu, E. O., Çakıroğlu, B., Taşdemir, T., 2023. Artvin’de bulunan tarihi camilere ait minber ve kapıların ahşap süsleme programı açısından değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 24(1): 227-248. Doi.org/10.17474/artvinofd.1246372
• Çetinkaya, H., 2011. Klasik Dönem Osmanlı Camilerinde Ergonomi (Rüstem Paşa Camii Örneği). Marmara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Çorbacı, Ö. L., Oğuztürk, T., Oğuztürk, G. E., Merve, Ü. Ç. O. K., Aydın, F.,2022. Diyarbakır Hz. Süleyman Camii’nin İnanç Turizmi Açısından Değerlendirilerek Rekreasyonel Olanaklarının Belirlenmesi. Journal Of Academic Tourism Studies, 2(2), 106-115.
• Doğan, M., Kalınkara, V., 2015. Konaklama işletmeleri mutfak çalışanlarının antropometrik ölçüleri ve optimum mutfak donanımı tasarımı. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi 3(3): 111-119
• Harris-Brandts, S., Wheeler, A., Shioshvili, V., 2018. The Wooden Mosques of Adjara/ Islamic Architectural Heritage in Georgia. Graham Foundation,Chicago.https://static1.squarespace.com/static/590b8551d2b857ec8b6a8fe6/t/5b48548088251b39eb13f2e1/1531466979810/Wooden+Mosques_Catalogue_sm.pdf (Ziyaret tarihi: 08 Ekim 2024)
• Kaya, M., 2022. Gürcistan-Ahıska (Akhaltsikhe) çevresi ile Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesi cami mimarisinin karşılaştırmalı bir değerlendirmesi. Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi 3: 80-115
• Kaya, M., 2023. Gürcistan’ın Guria Bölgesi’nde, Ahşap Çandı cami örneği: Zoti Camii  Anasay 25: 141-180
• Önal, R. Ç., Köşklü, Z., 2020. Trabzon’da geç dönem Osmanlı camilerinde ahşap mihraplar. Sanat Tarihi Dergisi 29(2): 707-743
• Özen, H., Aksakal, Z., 2015. Trabzon Kenti Kırsal Camilerinde Süsleme Programlarının İncelenmesi. researchgate.net/publication/350529973, (Ziyaret tarihi: 08 Ekim 2024)
• Seçkin, S., 2018. Gürcistan/Acara Keda Bölgesi’ndeki Osmanlı Dönemi camileri. Turkish Studies 13(18): 1133-1169
• Seçkin, S., 2018. Farklı plan özellikleriyle Gürcistan/Acara Hulo Bölgesi’ndeki Ghorcomi Camii. Mediterranean Journal of Humanities, 8(2): 463-478
• Soy, N. B., Karademir, M., 2023. Çağdaş cami mimarisinde geleneksel bir yaklaşım örneği: Ankara Melike Hatun Camii. Amisos 15 (8): 185-213. Doi.Org/10.48122/Amisos.1387203.
• Söğütlü, C., Döngel, N., Togay, A., Döngel, İ., 2014. İstanbul’da bulunan Mimar Sinan eseri cami ahşap kapı ve pencere iç kepenklerinin malzeme, boyut, süsleme ve yapım tekniği açısından incelenmesi, Politeknik Dergisi 17(2): 49-57
• Taşdemir, T., Çakıroğlu, E. O., Çakıroğlu, B., 2024. Tarihi camilerin kapı, mihrap ve minberlerinin ergonomik açıdan incelenmesi. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi 10(1): 91-102
• Taşkan D., 2019. Trabzon’da natürmort desenli ahşap minberler. Akdeniz Sanat 13: 227-245
• Taşkan, D., 2022. Doğu Karadeniz Bölgesinde dini mimaride adı geçen ahşap ustaları ve eserleri, Palmet Dergisi 2: 84-105
• Uçar, S., 2019. 18-20. Yüzyıl Konya Camilerinde (Merkez) Ahşap Mihrap Ve Minberler. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya
• URL-1. https://s.milimaj.com/others/image/harita/artvin-ili-haritasi.png (Ziyaret tarihi: 04.09.2024)
• URL-2. https://www.cavdarli.org/savsat-cografi-konum (Ziyaret tarihi: 04.09.2024)
• URL-3 savsat.com/turizm/tarihi-yerler/galqulep-camisi (Ziyaret tarihi: 04.09.2024)
• URL-4. https://tr.wikipedia.org/wiki/Çoraklı_Köyü_Camii (Ziyaret tarihi: 04.09.2024)
• URL-5. savsat.bel.tr/tr/koy/6225df4d2bf26b0ea877ecbc/atalar-koyu-cisvet (Ziyaret tarihi: 04.09.2024)
• URL-6. Google Earth. Adresi (Ziyaret tarihi: 04.09.2024)
• Yıldız, F.H., 2021. Artvin İli Şavşat İlçesi Camilerinde Ahşap Süslemeler, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, Samsun
• Var, A. (2009). Ahşap Malzemede Su Alımının Parafin Vaks / Bezir Yağı Karışımıyla Azaltılması. Turkish Journal of Forestry, 2(1), 97-110. https://doi.org/10.18182/tjf.30704