Aziz Nesin ve Nikolai V. Gogol’da Bürok‐ ratik Devlet Mekanizması: Kamu Tercihi Teorisi Bağlamında Çarlık Rusya’sı ve Türkiye Karşılaştırması

Yıl 2010, Cilt: 5 Sayı: 1, 7 - 24, 01.04.2010

A. Mesud Küçükkalay Müjdat Özmen

Öz

Bu çalışma, Aziz Nesin ve Nikolai Gogol gibi iki önemli yazarın, dönemlerinin bürokrasi ve devlet mekanizmasına ilişkin olarak kaleme aldıkları trajikomik eserlerindeki Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Müfettiş saptamaları hem Kamu Tercihi Teorisi hem de bürokrasi teorileri bağla‐ mında karşılaştırmalı olarak incelemeyi ve 19. yüzyıl Çarlık dönemi Rus devlet bürokrasisi ile 20. yüzyıl Türkiye’sinin devlet ve bürokratik mekanizmalarının benzerlik ve farklılıklarını çağının gözü olan romancılarının bakış açısıyla ortaya koymayı amaçlamaktadır. Söz konusu benzerlik ve farklılıkların bürokrasi teorileri ve kamunun etkinsizliği ile olan ilişkisinin saptan‐ ması Rus ve Türk toplumlarındaki bürokratik yapıların benzer ve farklı yönlerinin sosyolojik, tarihsel ve ekonomik köklerinin neler olabileceği konusunda önemli ipuçları sunacaktır. Çalışma‐ nın sonucu, net bir biçimde, her ne kadar tarih‐sel koşulları farklı olsa da, 19. yüzyıl Rus ve 20. yüzyıl Türkiye’sinin bürokrasi ve devlet anlayışı ve yapısında yer bulan büyük benzerliğe açılmak‐ tadır.

Anahtar Kelimeler

Aziz Nesin, Nicolai Gogol, bürokrasi, kamu tercihi teorisi, devlet.

Bureaucratic Governmental Mechanism at Aziz Nesin and Nicolai V. Gogol: The Comparison of Czardom Russia and Turkey According to The Public Choice Theory

Öz

The aim of this paper is to study the determina‐ tions of two important authors Aziz Nesin and Nicolai Gogol in their tragicomic works Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Müfettiş about the bureaucracy and governmental mechanism in contexts of Public Choice Theory and theories of bureaucracy, and to reveal similarities and differences between government and bureauc‐ racy of 19th Century Czardom Russian Period and 20th Century Turkish Republic through perspectives of novelists who are the witnesses of their times. Determining the relationship between similarities or differences aforemen‐ tioned and theories of bureaucracy and ineffi‐ ciency of the state will offer significant clues about probable sociological, historical and economical roots of similar and different aspects of bureaucratic structures in Turkish and Russian Societies. The consequence of study reveals clearly considerable similarity between bureauc‐ racy and governmental understandings of 19th Century Russia and 20th Century Turkey, in spite of distinct historical circumstances.

Anahtar Kelimeler

Aziz Nesin, Nicolai Gogol, bureauc‐racy, public choice theory, government.

Kaynakça

• Abadan, N. (1959), Bürokrasi, Ankara: AÜ. BSF. Yayınları.
• Aktan, C. C. ve Dinleyici, D. (2006), “Devlet Niçin Başarısız? Kamu Ekonomisindeki Etkinsizliklerin Kaynakları”, En Az Devlet En İyi Devlet (Der. C. C. Aktan), Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları: 15–65.
• Aktan, C. C. (2006), “Devletin Başarısızlığının Anatomisi”, En Az Devlet En İyi Devlet (Der. C. C. Aktan), Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları: 1–15.
• Aktan, Coşkun C. (2004), Yeni İktisat Okulları, Ankara: Seçkin Kitabevi.
• Buchanan, J. (1975), The Limits of Liberty –Between Anarchy and Leviathan, Chicago: Chicago University Pres.
• Buchanan, J. (1984), “Devletin Gücü Üzerine Konulacak Anayasal Kısıtlamalar”, (Çev. Z. Arıkan), Kamu Tercihi Teorisi ve Anayasal İktisat, (Der. C. C. Aktan, Aytaç Eker), İzmir: Aklı Selim Ofset Tesisleri: 415–433.
• Buchanan, J. (1986), “Kamu Tercihi Yaklaşımı”, (Çev. M. Tosuner), Kamu Tercihi Teorisi ve Anayasal İktisat, (Der. C. C. Aktan, Aytaç Eker), İzmir: Aklı Selim Ofset Tesisleri: 29–43.
• Czarniawska, B. (2009), “Distant Readings: Anthropology of Organizations through Novels”, Journal of Organizational Change Management, Vol. 22, No 4, 357‐372.
• Elleinstein, J. (1986), Devrimlerin Devrimi, (Çev. K. Kurtgözü), Ankara: Başak Yayın‐ ları.
• Gibson, J. L. (2003), Organizations, New York: McGraw Hill Publication, 11th Edition.
• Gogol, N. V. (2002), Müfettiş, (Çev. B. Buzcu), İstanbul: Metropol Yayınları.
• Gogol, N. (2005) Neva Caddesi, (Çev. M. Özgül), İstanbul: Can Yayınları.
• Gogol, N. (2008) Ölü Canlar, (Çev. G. Kızılırmak), İstanbul: Bordo‐Siyah Yayınları.
• Gogol, N. (2008) Taras Bulba, (Çev. N. Nirven), İstanbul: Bordo‐Siyah Yayınları.
• Nesin, A. (2008), Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, İstanbul: Nesin Vakfı Yayınları.
• Nesin, A. (2000) Zübük, İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Nesin, A. (2005) Aferin, İstanbul: Nesin Yayınevi.
• Nesin, A. (2004) Biz Adam Olmayız, İstanbul: Nesin Yayınevi.
• Rainey, G. H. (2003), Understanding and Managing Public Organization, San Fran‐ cisco: Jossey‐Bass Pub.
• Savaş, V. (2007), Anayasal İktisat, Ankara: İlke Yayınları.
• Scott, R. (1998), Organizations, New Jersey: Prentice Hall International Inc.
• Simon, H. (1944), “Decision Making and Administrative Organization”, Public Administration Review, 4 (1), 16–30.
• Tullock, G. (1987), “Public Choice”, in: The New Palgrave Dictionary of Economics, London: McMillan Pres: 104–144.