Öz
Russian Federation is the leading country which Turkey has the most trade deficit with. Is high amount of energy importation the only reason for the existing serious trade deficit with Russian Federation? What are the goods in bilateral trade Turkey has comparative advantage or disadvantage? This study investigates the answers to these questions, by using Revealed Comparative Advantage Index, Grubel Lloyd Index, and Export Similarity Index. According to the results of this study, foreign trade deficit of Turkey with Russian Federation mainly results from trade of “mineral fuels, lubricants and related materials” and “manufactured goods classified chiefly by material”. It is noticed that while Turkey has comparative advantage on Russia Federation in machinery and transport equipment, miscellaneous manufactured artic‐les, food and live animals, Russian Federation has a comparative advantage on Turkey in terms of mineral fuels, lubricants, and related materi‐als. In addition, it is determined that the trade between two countries is mainly of inter‐industry trade and the similarity in means of the exported goods groups is rather low. Key Words: The Trade Deficit, Revealed Compar‐ative Advantage Index, Grubel Lloyd Index Export Similarity Index. 1.Giriş Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bugüne kadar gerek ihracat gerekse ithalat değerleri sürekli artmakla birlikte, ithalattaki artışın ihracattan daha fazla olması nedeniyle zamanla ciddi dış ticaret açıkları ortaya çıkmıştır. 1923‐2011 döneminde yaklaşık olarak ihracat 2412 kat, ithalat 2535 kat artarken, dış ticaret açığındaki artış ise 2709 kat olmuştur. Dış ticaretin gelişim seyri genel olarak incelendiğinde; 1923‐1929 döneminde uygulanan liberal ekonomi politikalarının da etkisiyle sü‐rekli dış ticaret açığı verildiği, 1929 yılında dünya genelinde yaşanan ekonomik krizin etkilerinden korunmak amacıyla uygulanmaya başlayan aşırı korumacı dış ticaret politikaları sonucunda, 1946 yılına kadar (1938 yılı hariç) dış ticaret fazlası ortaya çıktığı, çok partili dönemin başladığı ve tekrar liberal politikaların ivme ka‐zandığı 1947 yılından günümüze kadar ise, sürekli dış ticaret açığı yaşandığı görül‐mektedir. Sürekli dış ticaret açığı vermekte olan Türkiye’nin, 2000’li yılların başından itibaren dış ticaret açığının önemli bir kısmı Rusya Federasyonu ile yapılan ticaretten kay‐naklanmaktadır. Rusya Federasyonu 2011 yılına kadar Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ülkeler arasında birinci sırada yer alırken, bu ülkeye yapılan ihracat ithalata nazaran oldukça düşük seviyede kalıp, istenilen düzeye henüz ulaşamamıştır. Ça‐lışmanın temel amacı, Türkiye’nin en fazla dış ticaret açığı verdiği ülkelerin başında gelen Rusya Federasyonu ile yapılan ikili ticareti karşılaştırmalı olarak analiz ede‐rek, Türkiye’nin karşılaştırmalı üstünlüğe veya karşılaştırmalı dezavantaja sahip olduğu ürünleri ve Türkiye aleyhine ortaya çıkan dış ticaret açıklarının nedenlerini analiz etmektir. Bu çalışmada, Türkiye ile Rusya Federasyonu arasındaki ikili ticaret genel olarak ele alındıktan sonra, Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi kullanılarak ikili ticarette Türkiye’nin karşılaştırmalı üstünlüğe veya karşılaştırmalı dezavantaja sahip olduğu ürünler incelenmiş ve dış ticaret açığına neden olan temel mal grup‐ları belirlenmiştir. Ayrıca Grubel Lloyd Endeksi kullanılarak iki ülke arasındaki tica‐retin endüstriler arası ticaret şeklinde mi yoksa endüstri içi ticaret şeklinde mi gerçekleştiği analiz edilmiştir. Daha sonra ise, İhracat Benzerlik Endeksi kullanıla‐rak Türkiye ile Rusya Federasyonu’nun ihraç ettikleri ürünler yönünden benzer yapıya sahip olup olmadığı irdelenmiştir. 2.Temel Ticaret Ortaklarının Türkiye’nin Dış Ticaretindeki Yeri Türkiye, 1929 yılında yaşanan Büyük Ekonomik Bunalım’ında etkisiyle dış ticarette aşırı korumacılığa başlamış ve kurumacılığa dayanan dış ticaret politikasını 1980’lerin başına kadar sürdürmüştür. 1980’li yıllarla birlikte serbest piyasa eko‐nomisi düşüncesi ağırlık kazanmaya başlayınca ithal ikameci sanayileşme strateji‐sinden vazgeçilerek, ihracatı teşvike dayalı sanayileşme stratejisi benimsenmiştir. Böylece dış ticarette korumacılığa nazaran ihracatın teşviki ve artırılması daha öncelik bir hal almıştır. Bu dönüşüm her ne kadar ihracatı artırsa da ithalattaki artış daha fazla olmuş ve böylece günümüze kadar süren ciddi dış ticaret açıkları ortaya çıkmıştır. Tablo 1. Türkiye’nin Temel Ticaret Ortaklarıyla Ticaretinin Genel Görünümü (Milyar $) İHRACAT 2011 Almanya 5.04 5.18 11.45 13.96 İngiltere 1.14 2.04 7.22 8.16 İtalya 1.46 1.79 6.51 7.85 Fransa 1.03 1.66 6.04 6.81 Rusya Federasyonu 1.24 0.64 4.63 6.00 ABD 1.51 3.14 3.77 4.60 İran 0.27 0.24 3.04 3.60 Çin 0.07 0.10 2.26 2.47 Toplam 21.64 27.77 113.88134.97 İTHALAT Rusya Federasyonu 2.08 3.89 21.59 23.95 Almanya 5.55 7.20 17.53 22.99 Çin 0.54 1.34 17.18 21.69 ABD 3.72 3.91 12.32 16.03 İtalya 3.19 4.33 10.20 13.45 İran 0.69 0.82 7.64 12.46 Fransa 2.00 3.53 8.18 9.23 İngiltere 1.83 2.75 4.68 5.84 Toplam 35.71 54.50 185.54240.83 DIŞ TİCARET DENGESİ Çin ‐0.47‐1.25‐14.92‐19.22 Rusya Federasyonu ‐0.84‐3.24‐16.96‐17.95 ABD ‐2.21‐0.78‐8.55‐11.43 Almanya ‐0.51‐2.02‐6.08‐9.03 İran ‐0.42‐0.58‐4.60‐8.86 İtalya ‐1.74‐2.54‐3.69‐5.60 Fransa ‐0.96‐1.87‐2.14‐2.42 İngiltere ‐0.69‐0.712.55 2.32 Toplam ‐14.07‐26.73‐71.76‐105.86 Kaynak: TÜİK. http://www.tuik.gov.tr/jsp/duyuru/upload/vt/vt.htm. Türkiye’nin temel ticaret ortaklarıyla ticaretine ilişkin dış ticaret verileri Tablo 1’de sunulmuş olup, ülkeler 2011 yılı verileri dikkate alınarak sıralanmıştır. Tabloda da görüldüğü gibi ihracat içerisindeki en yüksek pay sırasıyla Almanya, İngiltere, İtalya ve Fransa gibi Avrupa Birliği (AB) ülkelerine aittir. Türkiye’nin en fazla ihracat yap‐tığı ülke Almanya olup, 2011 yılı itibariyle bu ülkeye yapılan ihracat yaklaşık olarak
Anahtar Kelimeler
Öz
Türkiye’nin en fazla dış ticaret açığı verdiği
ülkelerin başında Rusya Federasyonu gelmektedir. Acaba Rusya Federasyonu ile yapılan ticarette ortaya çıkan ciddi açıkların tek nedeni yüksek
miktarda enerji ithalatı mıdır? İkili ticarette
Türkiye’nin karşılaştırmalı üstünlüğe veya dezavantaja sahip olduğu ürünler nelerdir? Çalışmada, Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler, Grubel Lloyd ve İhracat Benzerlik Endeksleri kullanılarak bu sorulara cevap aranmıştır. Elde edilen
sonuçlara göre; Türkiye’nin Rusya Federasyonu
ile dış ticaret açıkları büyük ölçüde “mineral
yakıtlar, yağlar vb. damıtılmasından elde edilen
ürünler” ile “başlıca sınıflara ayrılan işlenmiş
mallar” ın ticaretinden kaynaklanmaktadır.
Makineler ve taşıt araçları, çeşitli mamul eşya,
canlı hayvanlar ve gıda maddelerinde Türkiye’nin; mineral yakıtlar, yağlar vb. damıtılmasından elde edilen ürünlerde ise Rusya Federasyonu’nun karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu
görülmektedir. Ayrıca iki ülke arasındaki ticaretin
büyük ölçüde endüstriler arası ticaret şeklinde
gerçekleştiği ve ülkelerin ihraç ettikleri mal
grupları yönünden benzerliğinin oldukça düşük
düzeyde olduğu tespit edilmiştir
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Mart 2013 |
| Gönderilme Tarihi | 2 Kasım 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2013 Cilt: 8 Sayı: 1 |