Tüketicilerin Perspektifinden Katma Değer Vergisi İndirimleri: Ampirik Bulgular

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 2, 320 - 336, 01.08.2023

İhsan Cemil Demir Ali Balkı

https://doi.org/10.17153/oguiibf.1251052

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin 2022 yılında sürekli artan fiyatları baskılamak ve piyasaları canlandırmak amacıyla uyguladığı katma değer vergisi indirimlerine yönelik bireylerin algı, tutum ve davranışlarını Türkiye örnekleminde belirlemektir. Bunun için Türkiye genelinde 1.098 kişi ile yüz yüze ve online anket yöntemi kullanılarak veriler toplanmış ve regresyon analizleri yapılmıştır. Çalışmanın bulgularına göre, bireylerin katma değer vergisi indirimlerine yönelik algısı genel olarak pozitiftir. Bu durum, piyasanın canlandırılmasına yönelik izlenen katma değer vergisi indirimleri politikasına katkı sağlayacaktır. Ayrıca bireyler, katma değer vergisi indirimlerinin fiyatlara yansımadığını düşünmektedirler. 2022 yılı Ocak-Ekim döneminde tüketici fiyat endeksinin sürekli artması, bireylerde hâkim olan, indirimlerin fiyatlara yansımadığı algısı ile örtüşmektedir. Bu açıdan, katma değer vergisi indirimleri politikasının fiyatları baskılamak ve düşürmek bakımından yeterli olmadığını ifade etmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Katma Değer Vergisi, Vergi İndirimi, Sosyolojik Etki

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Value-Added Tax Reductions from Consumers' Perspective: Empirical Findings

Öz

This study aims to determine individuals' perceptions, attitudes, and behaviors toward the value-added tax reductions implemented by Turkey in 2022 to suppress the ever-increasing prices and stimulate the markets in the sample of Turkey. For this, we collected data from 1.098 people across Turkey using face-to-face and online survey methods. We performed regression analyses with these data. According to the study's findings, the perception of individuals toward value-added tax reductions is generally positive. This result will contribute to the value-added tax reduction policy pursued to stimulate the market. In addition, individuals think that value-added tax deductions are not reflected in prices. The continuous increase in the consumer price index in the January-October period of 2022 coincides with the prevailing perception of individuals that discounts are not reflected in prices. In this respect, the value-added tax reduction policy must be revised to suppress and reduce prices.

Anahtar Kelimeler

Katma Değer Vergisi, Vergi İndirimi, Sosyolojik Etki

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Adams, C.; Webley, P. (2001), "Small Business Owners' Attitudes on VAT Compliance in the UK", Journal of Economic Psychology, Vol. 22, No. 2: 195-216.
• Akduğan, U. (2020), "Enflasyon ve Dolaylı Vergiler Arasındaki Bağlantı: Türkiye Örneği", MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 4: 2248-2262.
• Allingham, M.; Sandmo, A. (1972), "Income Tax Evasion: A Theoretical Analysis", Journal of Public Economics, Vol. 1, No. 3-4: 323-338.
• Alm, J.; El-Ganainy, A. (2013), "Value-Added Taxation and Consumption", International Tax and Public Finance, Vol. 20: 105-128.
• Alm, J.; Sanchez, I.; De Juan, A. (1995), "Economic and Noneconomic Factors in Tax Compliance", Kyklos, Vol. 48, No. 1: 3-18.
• Altun, N.; Yavuz, H. (2017), "Vatandaşların Katma Değer Vergisi Hakkındaki Tutum ve Algısı: Sakarya ve Düzce Örneği", Journal of Current Researches on Business and Economics (JoCReBE), C. 7, S.1: 35-46.
• Ardıç, M.; Seçer, T. (2015), "Türkiye’de Konut Sektöründeki Katma Değer Vergisi Uygulamalarının İncelenmesi ve Çözüm Önerileri", Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 19, S. 1: 283-306.
• Arısoy, İ.; Ünlükaplan, İ. (2011), "Katma Değer Vergisi, Enflasyon Oranı ve Kamu Harcamaları Arasındaki İlişkilerin Dinamik Analizi", Sosyoekonomi, C. 16, S. 16: 93-112.
• Bayraklı, H. H.; Sağbaş, İ.; Ural, L. (2004), "Vergi Kaçırma Eğilimini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi: Uşak İli Örneği", Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, C. 6, S. 1: 197-214.
• Bergman, M.; Nevarez, A. (2006), "Do Audits Enhance Compliance? An Empirical Assessment of VAT Enforcement", National Tax Journal, Vol. 59, No. 4: 817-832.
• Ceran, Y.; Çiçek, R. (2007), "Elektronik Ticaretin Vergilendirilmesine İlişkin Türk Vergi Sisteminde Katma Değer Vergisi Açısından Bir Değerlendirme", Yönetim ve Ekonomi, C. 14, S. 1: 291-304.
• Çelikkaya, A. (2011), "OECD Üyesi Ülkelerde Katma Değer Vergisinin Yapısal Gelişimi ve Son Uyumlaştırma Çabalarının Değerlendirilmesi", Sosyoekonomi, C. 14, S. 14: 101-126.
• Çobanoğlu, F.; Yılmaz, H. İ.; Bozkıran, S.; Öztürk, Y. (2021), "Bazı Tarımsal Girdilere Uygulanan Katma Değer Vergisi (KDV) İndiriminin Üreticiler Açısından Değerlendirilmesi", Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, C. 18, S. 1: 103-109.
• Çolak, M.; Altay, Ç.; Çetin, T.; Atılgan, A.; Çolak, N. (2018), "Mobilya Sektöründe Yapılan Katma Değer Vergisi (KDV) İndiriminin Yansımaları (Türkiye Örneği)", 5. Uluslararası Mobilya Kongresi, Eskişehir.
• Demir, İ. C.; Gökçe, C.; Ciğerci, İ. (2017), "Vergi İndirimlerinin Ekonomik ve Mali Etkileri: Son Dönem Türkiye Uygulamaları", Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, C. 5, S. 5: 75-88.
• Ebrill, L.; Keen, M.; Bodin, J.-P.; Summers, V. (2002), "The Allure of the Value-Added Tax. Finance & Development, Vol. 39, No. 2: 44-47.
• Eriçok, R. E. (2019), "Türkiye’de Vergi Harcamalarının Gelişimi: 2015-2021", İstanbul İktisat Dergisi, C. 69, S. 2: 321-355.
• Etikan, I.; Musa, S. A.; Alkassim, R. S. (2016), "Comparison of Convenience Sampling and Purposive Sampling", American Journal of Theoretical and Applied Statistics, Vol. 5, No. 1: 1-4.
• Evans, M. K. (1983), The Truth About Supply-Side Economics, New York: Basic Books Inc.
• Faridy, N.; Copp, R.; Freudenberg, B.; Sarker, T. (2014), "Complexity, Compliance Costs and non Compliance with VAT by Small and Medium Enterprises in Bangladesh: Is There a Relationship?", Australian Tax Forum, Vol. 29, No. 2: 281-328.
• Fjeldstad, O.-H.; Kagoma, C.; Mdee, E.; Sjursen, I. H.; Somville, V. (2020), "The Customer is King: Evidence on VAT Compliance in Tanzania", World Development, Vol. 128, No. 4: 1-12.
• Friedland, N.; Maital, S.; Rutenberg, A. (1978), "A Simulation Study of Income Tax Evasion", Journal of Public Economics, Vol. 10, No. 1: 107-116.
• Gencel, U.; Kuru, E. (2012), "Vergi Kültürü ve Vergi Politikaları Etkileşimi: Türkiye Değerlendirmesi", Yönetim Bilimleri Dergisi, C. 10, S. 20: 29-60.
• Göze Kaya, D.; Gülsün, F. (2020), "Türkiye’de Vergi Harcamalarının Gelişimi ve Seçilmiş Bazı Kamu Mali Göstergeleri İçerisindeki Yeri", Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5, S. 3: 8-29.
• Gujarati, D. N. (1988), Basic Econometrics, New York: McGraw-Hill Book Company.
• Gürdal, T.; Yavuz, H. (2017), "Kocaeli ve Sakarya Esnafının Katma Değer Vergisine Bakışı", Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, C. 13, S. 1: 51-62.
• Gwartney, J. D. (2005), "Supply-Side Economics", The Concise Encyclopedia of Economics, (Ed. D. R. Henderson), California: Liberty Fund: 482-485.
• Hansen, A. H. (1944), "National Debt Flexible Budget and Tax Cut", The Bulletin of the National Tax Association, Vol. 29, No. 8: 241-245.
• Keynes, J. M. (1936), The General Theory of Employment, Interest and Money. London: Palgrave Macmillan. Kim, Y.; Wan, H.; Kang, M. (2022), "Card or Cash? Evidence Regarding Consumers’ Cooperative Value-Added Tax Compliance", Asian Economic Journal, Vol. 36, No. 3: 337-359.
• Koç, Ö. E. (2019), "Vergilemenin Mükellefler Üzerindeki Psikolojik Etkileri: Vergiden Kaçınma ve Vergi Kaçırma Üzerine Bir Alan Araştırması", Business and Economics Research Journal, Vol. 10, No. 4: 1015-1027.
• Laffer, A. B. (1981), "Supply-Side Economics", Financial Analysts Journal, Vol. 37, No. 5: 29-43.
• Lerner, A. P. (1943), "Functional Finance and the Federal Debt", Social Research, Vol. 10, No. 1: 38-51.
• Lewis, A. (1982), "The Social Psychology of Taxation", British Journal of Social Psychology, Vol. 21, No. 2: 151-158.
• Madanoğlu, C. (1992), Avrupa Topluluğu’nda Dolaylı Vergilerde Uyumlaştırma Çalışmaları ve Katma Değer Vergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Muter, N. B.; Sakınç, S.; Çelebi, A. K. (1993), Mükelleflerin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışları Araştırması. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Maliye Bölümü Yayınları.
• Oladipupo, A. O.; Izedonmi, F. P. (2013), "Public Perception and Attitude Towards Value Added Tax (VAT) in Nigeria", iBusiness, Vol. 5, No. 4: 126-135.
• Pekşen, F. (2021), "Türkiye'de Sunulan Sağlık Turizmi Hizmetlerinde Katma Değer Vergisi Uygulaması", Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, C. 7, S. 3: 203-213.
• Roberts, P. C. (1984), The Supply-Side Revolution: An Insider's Account of Policy Making in Washington, London: Harvard University Press.
• Saraç, Ö. (2010), "Vergi Harcamaları ve İktisadi Etkileri", Maliye Dergisi, C. 159, S. 2: 262-277.
• Saraçoğlu, F. (2008), "Çevre, Adalet Algısı, Suçun Algılanış Biçimi ile Vergi Kaçakçılığına İlişkin Tutumlar Arasındaki İlişkiler", Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C. 3, S. 1: 59-74.
• Schmölders, G. (1959), "Fiscal Psychology: A New Branch of Public Finance", National Tax Journal, Vol. 12, No. 4: 340-345.
• Schoeman, A. H. A.; Evans, C. C.; Preez, H. D. (2022), "To Register or not to Register for Value-Added Tax? How Tax Rate Changes can Influence the Decisions of Small Businesses in South Africa", Meditari Accountancy Research, Vol. 30, No. 7: 213-236.
• Şen, H.; Sağbaş, İ. (2016), Vergi Teorisi ve Politikası, Ankara: Kalkan Matbaacılık.
• Taşkın, Y. (2012), "Vergi Psikolojisi ve Vergiye Karşı Mükellef Tepkileri", Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, C. 0, S. 54: 67-90.
• Taytak, M. (2016), "Vergi Kültürünü Belirleyen Faktörler ve Mükelleflerin Demografik Özelliklerinin Vergi Kültürü Üzerindeki Etkisi", İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 5, S. 7: 1933-1957.
• Tosuner, M.; Demir, İ. C. (2009), "Vergi Ahlâkının Sosyal ve Kültürel Belirleyenleri", Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 1: 1-15.
• Uluatam, Ö. (1990), "Enflasyon ve Vergileme", VI. Maliye Sempozyumu, Ankara.
• Webley, P.; Ashby, J. (2010), "The Economic Psychology of Value Added Tax Compliance", Developing Alternative Frameworks for Explaining Tax Compliance, (Eds. J. Alm; M.-V. Jorge; B. Torgler), Abingdon: Routledge: 238-259.
• Yazıcıoğlu, Y.; Erdoğan, S. (2004), SPSS Applied Scientific Research Methods, Ankara: Detay Publishing.
• Yegen, B. (2021), "Avrupa Birliği’nde Katma Değer Vergisi Uyumlaştırması", Fiscaoeconomia, C. 5, S. 3: 1101-1116.
• Yitzhaki, S. (1974), "A Note on Income Tax Evasion: A Theoretical Analysis", Journal of Public Economics, Vol. 3, No. 2: 201-202.