Toplumsal Cinsiyet ve Antik Kentler: Prusias ad Hypium Antik Kenti Örneğinde

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 3, 713 - 737, 28.11.2025

Pınar Pınarcik

Öz

Bu makale, Prusias ad Hypium antik kenti özelinde hem antik dönemde kadınların mekânsal ve toplumsal görünürlüğünü hem de günümüzde kültürel miras alanında görev alan kadın uzmanların deneyimlerini toplumsal cinsiyet perspektifiyle değerlendirmektedir. Çalışmada, arkeolojik buluntular, yazıtlar ve mimari kalıntılar üzerinden antik kentte kadının temsili sorgulanırken; eşzamanlı olarak, kazı ve koruma çalışmalarında aktif rol alan kadın uzmanlar ve akademisyenlerin kentle kurduğu ilişki de analiz edilmiştir. Nitel araştırma yöntemiyle yürütülen çalışmada, antik kentlerin yalnızca geçmişi değil, bugünü de şekillendiren dinamikler barındırdığı vurgulanarak; kadınların hem tarihsel hem de güncel süreçlerdeki varlığının, kültürel mirasın yorumlanması ve aktarımında nasıl belirleyici olduğu ortaya konmuştur. Bu yönüyle çalışma, toplumsal cinsiyet duyarlılığına sahip miras politikalarının gerekliliğini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

toplumsal cinsiyet , antik kent , prusias ad hypium , Kadın Temsiliyeti , Kültürel Miras

Gender and Ancient Cities: The Case of Prusias ad Hypium Ancient City

Öz

This article evaluates both the spatial and social visibility of women in the ancient city of Prusias ad Hypium and the experiences of women experts working in the field of cultural heritage from a gender perspective. In the study, while the representation of women in the ancient city is questioned through archaeological finds, inscriptions and architectural remains; simultaneously, the relationship of women experts and academicians who take an active role in excavation and conservation works with the city is also analysed. The study, which was conducted with qualitative research method, emphasised that ancient cities contain dynamics that shape not only the past but also the present, and revealed how the presence of women in both historical and contemporary processes is decisive in the interpretation and transmission of cultural heritage. In this respect, the study emphasises the necessity of gender-sensitive heritage policies.

Anahtar Kelimeler

Gender , ancient city , prusias ad hypium , Female Representation , Cultural Heritage

Kaynakça

• Antik Kaynaklar
• Memnon (2007). Herakleia Pontike Tarihi (Περι Ηρακλειας) (Murat Aslan, Çev.), İstanbul: Odin Yayıncılık. Modern Kaynaklar
• Ameling, W. (1985). Die inschriften von Prusias ad Hypium. Bonn: Dr.Rudolf Habelt.
• Ayengin, N. (2015). Prusias ad Hypium tiyatro kazısı 2014 yılı çalışmaları. 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt II, 287-300.
• Aziz, A. (1932). Statue der Tyche aus Prusias ad Hypium. Archäologischer Anzeiger in: Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts, 47, 261-264.
• Biricikoğlu, H. (2020). Toplumsal cinsiyet eşitliği ve belediyeler: Avrupa Yerel Yaşamda Kadın Erkek Eşitliği Şartı’nı imzalayan belediyeler üzerinden nitel bir inceleme. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 29, Sayı 2, Nisan 2020, 21-56.
• Blake, J. (2014). Gender and intangible heritage. Gender equality, heritage and creativity, Unesco, 48-60.
• Coşar, Y. (2017). Somut olmayan kültürel mirasın korunmasında kadın emeğinin rolü. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 17(38), 115-138.
• Coşkun, E. (2024) Toplumsal Cinsiyet Ve Boş Zaman: Doğa Yürüyüşü Gruplarında Kentli Orta Yaşlı Kadınlar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 12(40), 418-439.
• Dikmen, Ç.B. ve Toruk, F. (2017). Prusias ad Hypium antik kenti üzerinde bir yerleşim: Konuralp. Researcher, 5 (4), 176-210.
• Dörner, F.K. (1952). Bericht über eine reise in Bithynien: ausgeführt im Jahre 1948 im auftrage der Österreichischen Akademie der wissenschaften. Wien: R.M.Rohrer No.18.
• Durğun, S. (2020). Feminist Tarihyazımında Soykütüksel Yaklaşım: Eleştirel Tarih. Kilikya Felsefe Dergisi, (2), 75-91.
• Fenster T. (2005). Gender and the City: The Different Formations of Belonging. Nelson L. & Seager J. (Ed.). A Companion to Feminist Geography. Malden: Blackwell Publishing & Wiley: 242-256. F ernoux, H.L. (2004). Notables et elites des cites de Bithynie aux epoques hellenistique et romaine(IIIᵉ SİECLE AV. J.C.- IIIᵉ siecle ap. J-C.). Lyon: Collection de la Maison de Loreient et de la Mediterraneé
• Gül, H., Negiz, N., Efe, S. ve Özcan, F. (2016). Antik Çağdan Günümüze Kentsel Kamusal Mekânın Dönüşümü. Şehir ve Medeniyet Dergisi, 15-25.
• Kaptanoğlu, İ. Y. ve Yüceşahin, M. M. (2016). Türkiye'de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetin Cinsiyet Temelli Mekânlardaki Karakteristikleri. Kadın/Woman 2000, Journal for Women's Studies, 17(2), 65-82.
• Karakuş, O. S. (2017). Roma İmparatorluk Döneminde Prusias ad Hypium (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Karakuş, O. S. (2018). Severus Hanedanı Dönemindeki Parth seferleri sırasında Prusias Ad Hypium kenti. Uluslararası Konur Alp Gazi ve Düzce Tarihi, 15-37.
• Lefebvre H. (1991). The production of space. (N. S. Donald, Çev.) Blackwell.
• Mazı, F. (2008). Antik Çağda Düşüncenin Kentsel Mekâna Yansıması/The Reflection of the Thought to the Urban Space in Antique Ages. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 33-48.
• Odabaş, U. K. (2018). Tarihsel süreçte kamusal alanın yapısal dönüşümü ve Habermas. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 2051-2066.
• Okan, E., Bilir, A. ve Çalışkan, D. (2022). Prusias Ad Hypium antik tiyatrosu: Yeni kazılar, ilk veriler. Höyük Dergisi, Sayı: 9, 33-66. DOI: 10.37879/hoyuk.2022.033
• Okan, E. (2016). Tykhe ya da Fortuna. Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(1), 1-14. Okumuş E. (2024) Korumacı cinsiyetçilik örneği olarak “bizde kadın değerlidir” söylemi: Değerli ama eşit değil! Arkeo Duvar, 66-76. https://www.gazeteduvar.com.tr/bizde-kadin-degerlidir-soylemi-haber-1725005
• Özbey, İ. B. (2021). Koronavirüs salgınının toplumsal yapı üzerindeki etkileri: Erzurum örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 821-839.
• Özlü, Z. (2015). İlk çağdan Cumhuriyet’e bir Batı Karadeniz kenti Düzce (ahali-yi sadıka/sefi ne-i nuh), İstanbul: Fırat Basım.
• Pınarcik, P. ve Berkant, E. B. (2024). Bir Şehrin Hafızasını Aralamak: Prusias Ad Hypium (Konuralp) Antik Kenti. İdealkent, 16(44), 906-934.
• Rollas, A. N. (1967). Konuralp-Üskübü Kılavuzu. Guide to Prusias ad Hypium, İstanbul.
• Rossler, M. (2014). Gendered World Heritage? A Review of the Implementation of the UNESCO World Heritage
• Convention (1972). Gender Equality, Heritage and Creativity, edited by P Keenan, K Nowacka and L Patchett, 60-73.
• Sezer, S. (2016). Prusias ad Hypium Antik Kenti Heykeltraşlık Eserleri, İstanbul: Ege Yayınları.
• Sezgin, E. ve Çilingiroğlu, Ç. (2021). Arkeolojik Verilerin Toplumsal Cinsiyet Arkeolojisi Yaklaşımıyla Değerlendirilmesi. A. Baysal (Ed.), Materyal Kültür ve İnsan Yeni Yaklaşımlar, 21-60.
• Sørensen, M. L. S. (2006). The archaeology of gender. A companion to archaeology, 75-91.
• Şahin, S.Z.(2017). Ata Mirası mı Ana Yadigarı mı: Dünya Miras Alanlarının Belirlenmesi ve Korunmasında Toplumsal Cinsiyetin Rolü, Toplumsal Cinsiyet ve Kent-Mekan Sempozyumu, 404-419.
• Şimşek, G. (2017). Kültürel Mirasın Korunmasında Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Duyarlılığın Yerini Anlamak. Toplumsal Cinsiyet ve Kent-Mekan Sempozyumu, 420-434.
• Yelözer, S. (2015). Şey-Özne-Arkeolog: Geçmişin Cinsiyetlendirilmesi ve Eril Önyargılar. Arkeolojik Şeyler - Archaeological Things, TAG - Türkiye Toplantısı Bildirileri 2, 83–96.
• Yüceşahin, M.M. ve Yazgan, P. (2017). Kentler toplumsal cinsiyetsiz değildir: Türkiye’de kentsel mekânın üretiminin feminist bir eleştirisi. Kadın/Woman 2000, Journal for Women's Studies, 18(1), 85-106.
• Zeyrek, T. H. ve Baran-Çelik, G. (2005). Prusias ad Hypium (Kieros): Anadolu'nun kuzeybatısında antik bir kent (Konuralp/Üskübü), Ege Yayınları, İstanbul.