TÜRK DEVLET GELENEĞİNDE HUKUK VE ŞİKÂYET MEKANİZMASI: GÖKTÜRKLERDEN OSMANLI’YA ADALETİN İZİNDE

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 3, 1168 - 1188, 28.11.2025

Berna Torkak

Öz

Bu çalışma, Türk devlet geleneğinde adaletin temel ilkeleri olan töre, kut ve şikâyet hakkını Göktürklerden Osmanlı’ya kadar tarihsel süreklilik içinde incelemektedir. Adalet, sadece siyasal bir ilke değil, aynı zamanda toplumsal denetim mekanizması olarak devletin meşruiyetinin temeli olarak işlev görmüştür. Çalışmada nitel araştırma yönteminden faydalanılarak başta Atik Şikâyet Defterleri olmak üzere telif ve tetkik eserlerden istifade edilmiştir. Edinilen bulgular, adaletin yalnızca hükümdar iradesine değil aynı zamanda toplumun meşru taleplerine dayanan bir yapıya sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çerçevede şikâyet hakkı, halkın merkezi otoriteyi uyarabildiğini ve otoritenin de şikâyetleri dikkate alarak çözüm üretme pratiğine sahip olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak bu çalışma şikâyet mekanizmasının taşrada keyfî uygulamalara karşı denetim aracı olarak devlet-toplum ilişkisini adalet ilkesi etrafında canlı tutan bir uygulama olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkler , Osmanlı , Hukuk , Adalet , Şikâyet.

Law and Petition Mechanisms in the Turkish State Tradition: In Pursuit of Justice from the Göktürks to the Ottomans

Öz

This study examines the fundamental principles of justice in the Turkish state tradition töre (customary law), kut (divine legitimacy), and the right to petition within a historical continuum from the Göktürks to the Ottomans. Justice is addressed not merely as a political principle but as a mechanism of social oversight and a foundational source of state legitimacy. Employing a qualitative research method, the study draws on primary sources, particularly the Atik Complaint Books, as well as relevant scholarly literature. The findings reveal that justice was rooted not only in the ruler’s will but also in the legitimate demands of society. The right to petition demonstrates the public's capacity to alert the central authority, which in turn responded through institutional mechanisms. Ultimately, the complaint system functioned as a tool of accountability against arbitrary provincial practices, sustaining state-society relations around the principle of justice.

Anahtar Kelimeler

Turks , Ottoman , Law , Justice , Complaint

Kaynakça

• Ahıshalı, R. (1999). Divan-ı Hümâyûn teşkilâtı. G. Eren (Ed.), Osmanlı teşkilât (Cilt 6, s. 24-33) içinde. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Ahmetbeyoğlu, A. (2020). Eski Türklerde kut ve töre bağlamında hükümranlığın hududları. Tarih Dergisi, (71), 29-50. https://doi.org/10.26650/TurkJHist.2020.003.
• Akman, A. (2023). Selçuklularda adli yapı ve emir-i dad’ın konumu. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (SEMA), (8), 40-57. https://doi.org/10.47702/sema.2023.30.
• Aktaş, N. (1991). Atik Şikâyet Defteri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 68.
• Alanoğlu, M. (2020). Taşranın Divân-ı Hümâyûn’da yankılanan sesi: Atik Şikâyet Defterleri’ne göre Diyarbekir Eyâleti’nde sosyo-ekonomik kriz ve etkileri (1650-1700). Tarih İncelemeleri Dergisi, 35 (1), 1-38. https://doi.org/10.18513/egetid.769940.
• Altan, A. A. (2001). Selçuklular’da adliye teşkilâtı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Altunbaş, A. (2022). İslamiyet öncesi Türklerde hukuk. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (23), 15-31.
• Arsal, S. M. (2020). Türk tarihi ve hukuk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ayçiçek, H. İ. (2022). Türklerin İslamiyet öncesi ve sonrası devlet (kamu) yönetimi anlayışının karşılaştırılması. Current Perspectives in Social Sciences, 26 (1), 1-8. https://doi.org/10.54614/JSSI.2022.852177
• Aydın, M. Â. (2020). Osmanlı hukuku: Devlet-i Aliyye’nin temeli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aykaç, M. (1997). Abbâsi Devleti’nin ilk dönemi idarî teşkilâtında dîvânlar (132-232/750-847). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1986). Türk hukuk tarihine giriş. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, (14), 9-19.
• Baykuzu, T. D. (2022). Toy, ternek, kurultay: yönetimde istişare/şuranın usulü ve mekanizmaları. Türklerin mirası: Türklerde devlet ve siyaset (Cilt 3, s. 206-225) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Begün Bayram, Z. ve Tuğluca, M. (2021). Selanik’ten Âsitâne’ye yakınma: 18. yüzyılın ortasında şikâyet mekanizmasının bürokratik işleyişi. Ombudsman Akademik, 8 (15), 221-249.
• Belge, M. (2005). Osmanlı’da kurumlar ve kültür. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ceyhan, A. (2000). Bir danışma kurumu olarak Divan-ı Hümayun, İslam’da şûrâ ve Divan-ı Hümayun’un “şûrâ meclisi” niteliği. Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı, 6 (31), 400-417.
• Cin, H. (1984). Türk tarihi ve hukuk. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2 (2), 3-16.
• Cin, H. ve Akgündüz, A. (2011). Türk hukuk tarihi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2011.
• Coşkun, B. ve Günaydın, H. (2015). Ombudsmanlığın kökeni meselesi bağlamında Türk-İslâm geleneğinde şikâyet hakkının kurumsal tekâmülü. Ombudsman Akademik Dergisi, 2 (3), 9-60. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.439656.
• Çandarlıoğlu, G. (2004). Uygur devletleri tarihi ve kültürü. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Darling, L. T. (2022). Ortadoğu’da sosyal adalet ve siyasal iktidarın tarihi. (H. Erdagöz, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Defterdar Sarı Mehmet Paşa. (1969). Devlet adamlarına öğütler. (H. R. Uğural, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Deliorman, A. (2010). Osmanlılardan önce Türkler. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Demir, A. (2011). Türk hukuk tarihi. İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
• Demirel, İ. (2019). Dede Korkut Kitabı’na batı siyaset felsefesi ve Türk İslam siyaset düşüncesi açısından bakışlar. S. Tali (Ed.). Kitab-ı Dede Korkut: Güncel Okumalar (s. 23-80) içinde. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi Yayınları.
• Ekinci, A. ve Torkak, B. (2022). Urfa ve Birecik’te zulmün öznesinde iki isim Rakka beylerbeyleri Dilaverler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (2), 589-610. https://doi.org/10.18037/ausbd.1136364.
• Ekinci, A. ve Torkak, B. (2024). Atîk Şikâyet Defterleri’nde Urfa (Ruha) vakıflarıyla ilgili sorunlar. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26 (4), (2024), 1818-1838. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1397607.
• Ekinci, E. B. (2001). İslâm hukukunda mahkeme kararlarının kontrolü. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9 (12), 65-157.
• Ekinci, E. B. (2006). İslâm hukuku tarihi. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Ekinci, E. B. (2017). Osmanlı mahkemeleri: tanzimat ve sonrası. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Emecen, F. (2005). Osmanlı divanının ana defter serileri: ahkâm-ı mîrî, ahkâm-ı kuyûd-ı mühimme ve ahkâm-ı şikâyet. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3 (5), 107-139.
• Erdoğan, A. (2014). İslamiyet’ten önce Türk devletlerinde meclis anlayışı: toy, kengeş, kurultay örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1), 39-52.
• Erdoğan, H. G. (2017). Eski Türklerde töre: ortaya çıkışı, yayılımı ve uygulamaları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Ergin, M. (1969). Dede Korkut kitabı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ergin, M. (2003). Orhun âbideleri. İstanbul: Hisar Yayınları.
• Esin, E. (1978). İslâmiyetten önceki Türk kültür târîhi ve İslâma giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Faroqhi, S. (2021). Osmanlı dünyasında üretmek, pazarlamak, yaşamak. (G. Çağalı Güven, Ö. Türesay, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Genç, R. (1981). Karahanlı devlet teşkilatı (XI. yüzyıl Türk hakimiyet anlayışı ve Karahanlılar). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gültepe, N. (2019). Mührün gücü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Gürhan, V. (2017). Kadınların Dîvân-ı Hümâyun’a şikâyet haklarını kullanmaları üzerine bazı değerlendirmeler (Diyarbekir Eyaleti 1 numaralı ahkâm defterine göre). Tarih Okulu Dergisi (TOD), (32), 323-347.
• İbn Haldun. (1996). Mukaddime. Cilt 2. (Z. K. Ugan, Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İbnü’l-Esîr. (1991). El-kâmil fi’t-tarih tercümesi. Cilt 9. (A. Özaydın, Çev.). İstanbul: Bahar Yayınları.
• İnalcık, H. (2000-1). Türk tarihinde türe ve yasa geleneği. Doğu Batı Düşünce Dergisi, (13), 157-176.
• İnalcık, H. (2013). Şerîat ve kanunnâme. Koçal, Z. Berktaş (Ed.). Osmanlı’nın İzinde Prof. Dr. Mehmet İpşirli Armağanı (Cilt 2, s. 121-124) içinde. İstanbul: Timaş Yayınları.
• İnalcık, H. (2015). Kutadgu Bilig’de Türk idare geleneği ve adâlet. B. Sarı, S. Arslantaş (Ed.). Halil İnalcık Adâlet Kitabı (s. 15-32) içinde. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• İnalcık, H. (2017). Osmanlı’da devlet, hukuk ve adâlet. İstanbul: Kronik Kitap.
• İpşirli, M. (1997). Osmanlı Devleti’nde kazaskerlik (XVII. yüzyıla kadar). Belleten, 61 (232), 597-700. https://doi.org/10.37879/belleten.1997.597.
• İpşirli, M. (2000). İkindi divanı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 26-27.
• İzgi, Ö. (1986). Kutluk Bilge Kül Kağan, Böğü Kağan ve Uygurlar. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1972). Selçuklu tarihi. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1998). Türk millî kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kalkışım, H. M. ve Doğan, K. C. (2017). Eski Türk-İslam Devletleri’nde yakınma (şikâyet) kurumları. Kesit Akademi Dergisi, 3 (9), 158-174.
• Kaplan, Y. (2020). Osmanlı’da adalet mefhumunun kökenleri. İslami Araştırmalar Dergisi, 31 (1), 143-163.
• Karıev, A. (2018). Karahanlılar devrinde yetişmiş Orta Asya fukahası ve onların idaredeki yeri. Mizanü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi, (6), 125-138.
• Kâşgarlı Mahmûd. (2005). Divânü lügâti’t-Türk. S. Erdi, S. T. Yurtsever (Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Keskintaş, O. (2017). Adalet, ahlâk ve nizam: Osmanlı siyasetnameleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kınalızâde Ali Çelebi. (2016). Ahlâk-ı Alâî. (M. Demirkol, Sad.). Ankara: Fecr Yayınları.
• Koca, S. (2002). Eski Türklerde devlet geleneği ve teşkilâtı. H. C. Güzel, A. Birinci (Ed.). Genel Türk Tarihi (Cilt 2, s. 311-346) içinde. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Kovacs, N. E. (2013). 17. yüzyılda Divan-ı Hümayun’un şikâyet defterleri. M. Yıldırır, S. Kadıoğlu (Haz.). Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslararası Kongresi 1. (s. 273-284) içinde. Ankara: Korza Basım.
• Köprülü, M. F. (1983). İslâm ve Türk hukuk tarihi araştırmaları ve vakıf müessesesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Köymen, M. A. (1976). Tuğrul Bey ve zamanı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Küçük, M. (2013). Divân-ı Hümâyûn şikâyet defterlerinin değerlendirilmesi. Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi, (18), 116-124.
• Merçil, E. (1989). Gazneliler Devleti tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Merçil, E. (1992). Gazneliler. H. D. Yıldız (Red.). Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi (Cilt 6, s. 223-299). İstanbul: Çağ Yayınları.
• Merçil, E. (1996). Gazneliler. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 13. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 480-484.
• Merçil, E. (2015). Selçuklular zamanında dîvân teşkilâtı (merkez ve eyalet dîvânları). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Merçil, E. (2016). Büyük Selçuklu Devleti. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Mumcu, A. (1986). Divan-ı Hümayun. Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Mumcu, A. (1994). Dîvân-ı Hümâyun. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 430-432.
• Nizâmü’l-Mülk. (2020). Siyâset-nâme. (M. A. Köymen, Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Nuhoğlu, G. (1995). Beyhaki Tarihi’ne göre Gazneliler devlet teşkilatı ve kültür. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Okudan, G. (2019). Sarayı, askeri ve idari yönleriyle Karahanlı Devleti’nin teşkilat tarihi. Ankara: İksad Yayınları.
• Okur Gümrükçüoğlu, S. (2012). Şikâyet defterlerine göre Osmanlı teb’asının şikâyetleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61 (1), 175-206. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001654.
• Okur Gümrükçüoğlu, S. (2014). Osmanlı Devletinde Divan’a gönderilen şikâyetler. F. Gedikli (Ed.). I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri (s. 385-409) içinde. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Orkun, H. N. (1994). Eski Türk yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2006). Osmanlı’yı yeniden keşfetmek. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2008). Türkiye teşkilât ve idare tarihi. Ankara: Cedit Neşriyat.
• Ögel, B. (1993). Türk mitolojisi. Cilt 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ögel, B. (2001). Dünden bugüne Türk kültürünün gelişme çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Ögel, B. (2002). Devlet meclisi ve kurultay. H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca (Ed.). Türkler Ansiklopedisi (Cilt 2, s. 1540-1563) içinde. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Ögel, B. (2015). Büyük Hun İmparatorluğu tarihi. Cilt 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ögel, B. (2016). Türklerde devlet anlayışı: 13 yüzyıl sonlarına kadar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Özaydın, A. (2001). Karahanlılar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 24. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 404-412.
• Palabıyık, M. H. (2002). Gazneliler Devleti’nde teşkilat ve kültür. Yeni Türkiye, 3 (45), 29-53.
• Pamir, A. (2009). Orta-Asya Türk hukukunda “töre” kavramı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 58 (2), 359-375. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001574.
• Peacock, A.C.S. (2020). Büyük Selçuklu İmparatorluğu. (Ö Akpınar, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Peirce, L. P. (2021). Harem-i hümayun: Osmanlı İmparatorluğu’nda hükümranlık ve kadınlar. (A. Berktay, Çev.). İstanbul: Islık Yayınları.
• Sevim, A. ve Merçil, E. (1995). Selçuklu devletleri tarihi: siyaset, teşkilât ve kültür. Ankara: Türk tarih Kurumu Yayınları.
• Seyitdanlıoğlu, M. (2009). Eski Türklerde devlet meclisi “toy” üzerine düşünceler. Tarih Araştırmaları Dergisi, 28 (45), 1-12.
• Seyitdanlıoğlu, M. V. (1999). Divan-ı Hümâyûn’dan Meclis-i Meb’usan’a Osmanlı İmparatorluğu’nda yasama. G. Eren (Ed.). Osmanlı Teşkilât (Cilt 6, s. 17-23). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Şaşmaz, A. P. (2023). Klasik dönem Osmanlı Devleti’nde halkın adalete ulaşma aracı olarak “arz-ı hal” uygulaması”, Uluslararası Yönetim Akademisi, 6 (4), 1243-1256. https://doi.org/10.33712/mana.1384607.
• Şeşen, R. (2015). İbn Fadlan Seyahatnamesi ve ekleri. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Şimşek, E. (2025). 17. yüzyıl Osmanlı siyasetnamelerinde devletin bekası, nizam ve toplumsal sınıf düşüncesi. Fiscaoeconomia, 9 (1), 71-94. https://doi.org/10.25295/fsecon.1523735.
• Taneri, A. (1996). Hâcib. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt 14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 508-511.
• Tarifçi, S. (2021). Büyük Selçuklular devrinde bir adalet isteme âdeti ve şikâyet bildirme tarzı olarak dilekçe arz etmek. Gazi Türkiyat, (28), 129-144.
• Taş, H. (2007). Osmanlıda “şikâyet hakkı”nın kullanımı üzerine düşünceler. Memleket Siyaset Yönetim, 2 (3), 186-204.
• Taşağıl, A. (2019). Bozkırın kağanlıkları: Hunlar, Tabgaçlar, Göktürkler, Uygurlar. İstanbul: Kronik Kitap.
• Tekin, T. (1998). Orhon yazıtları: Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg Yayınevi.
• Temelkuran, T. (1975). Divan-ı Hümayun Mühimme Kalemi. Tarih Enstitüsü Dergisi, (6), 129-175.
• Torkak, B. (2023). Atik Şikâyet Defterlerinde Ayntab, Diyarbekir ve Ruha (1649-1837). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Harran Üniversitesi.
• Torkak, B. (2024). Atik Şikâyet Defterleri’ne göre Antep (Ayntab) vakıflarında yaşanan sorunlar. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23 (3), 985-1009. https://doi.org/10.21547/jss.1436299.
• Tuğ, B. (2018). Hukuk ve evlilik özneleri olarak Osmanlı kadınları. C. Woodhead, (Ed.). ve G. Çağalı Güven (Çev.). Osmanlı Dünyası (s. 465-484) içinde. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Tuğluca, M. (2012). Bir Balkan şehri olarak Üsküp’te şikâyet hakkının kullanımı ve şikâyet mekanizması (1649-1675). Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 5 (9), 107-128.
• Tuğluca, M. (2016). Osmanlı devlet-toplum ilişkisinde şikâyet mekanizması ve işleyiş biçimi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tunç, M. N. (2021). Atik Şikâyet Defterleri’nin şehir tarihi araştırmalarındaki yeri. E. Işıktaş, M. N. Tunç (Ed.). Osmanlı’da Toplum, Şehir ve Ticaret (Cilt 1, s. 293-326) içinde. Ankara: Sonçağ Akademi.
• Turan, O. (2009). Selçuklular tarihi ve Türk-İslâm medeniyeti. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Turan, O. (2014). Selçuklu tarihi araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Usta, A. (2019). Selçuklu sultanları. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti’nin merkez ve bahriye teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yakut, E. (2002). Eski Türklerde hukuk. Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (3), 401-426.
• Yazıcı, N. (1992). İlk Türk-İslâm devletleri tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Yetkin, A. (2012). Divan-ı Hümayun. The Journal of Social Science, 5 (5), 353-390.
• Yılmaz, S. (2023). Türk-İslam siyaset düşüncesinde devlet ve egemenlik. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yusuf Has Hacib. (2018). Kutadgu bilig. (A. Çakan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.