XIX. Yüzyıl Ortalarında Şumnu’daki Gayrimüslim Sekenenin Demografik, Sosyo- Ekonomik Görünümü

Yıl 2005, Cilt: 6 Sayı: 2, 185 - 213, 01.06.2005

Osman Köksal

Öz

Şumnu, XIX yüzyıl ortalarında Silistre Eyaletine bağlı bir kaza merkezidir. Demografik açıdan çoğu Osmanlı yerleşim biriminin en belirgin vasıflarından olan çok dinli, çok dilli, çok kültürlü yaşam biçimi burada da hakimdir. 31 Mahallesi bulunan kazada Müslüman Türklerin yanında Hristiyan Bulgar, Ermeni ve Yahudî toplulukları yan yana yaşamakta aynı mekanı paylaşmaktadırlar. Şumnu’nun bölgedeki pek çok kaza merkezine göre en belirgin farkı ve bir bakıma avantajı, devletin Rumeli’deki askerî varlığının ikmal ve depo üssü, hattâ yüzyılın belli başlı savaşlarında ordugâh karargâh (ordugâh) merkezi oluşudur. Bu konumu ona sosyoiktisadî açıdan büyük bir canlılık sağlamakta; arz-talep ilişkisi çerçevesinde güçlü bir üretim ve hizmet organizasyonunun ortaya çıkmasına zemin oluşturmuştur. Barındırdığı nüfusu bakımından büyükçe bir kasaba diyebileceğimiz kaza, bu sayede, yaşanan sosyo-ekonomik hayat standardıyla tam bir şehir görünümü sergilemektedir. Kaza merkezinde dokumacılık, dericilik, ayakkabıcılık, dikicilik ve terzilik gibi klasik üretim alanlarını yanında çok geniş yelpazeli bir imalât ve hizmet sektörü bulunmaktadır. Canlı ticarî hayatın döndüğü mekanlar olarak hatırı sayılır miktarda han, pek çok imalâthane, dükkan ve mağaza vardır. Esnaf ağırlıklı örgütlenmeye rağmen zıraat ve hayvancılığın da tamamen unutulduğu söylenemez. Şumnu bir bağ cennetidir ve ortalama iki haneye bir sığır veya camus ineği düşmektedir. Asıl önemlisi bu refah ortamı, üç ayrı din ve daha fazla etnik kökene mensup grupların uyum ve iş birliği ile gerçekleştirilmektedir. Hem de yüzyılın başında Balkanların batı ucundan başlayan ulusçu direnişlerin bölgeye kadar gelip dayanmasına rağmen

Anahtar Kelimeler

Şumnu, gayrimüslim sekene, demografi, sosyo-iktisadî hayat Demographic

AND SOCIO-ECONOMIC VIEW OF NON-MUSLIM COMMUNITY IN SHUMEN IN THE XIXTH CENTURY

Öz

Shumen is a mid-nineteenth century kaza centre of the principality of Silistra. It reflects multi-religious, multi-cultural and multi-language aspects which all are among the prominent characteristics of the contemporary Ottoman settlements. In this town, together with Muslim Turks, the Christian Bulgarians, Armenians and Jews live side by side distributed in overall 31 districts. The importance of Shumen, as compared with other kazas of the adjacent regions, lies in the fact that it is the principle supply base and entrepot for the Ottoman army operating in Rumelia that in critical times it acted as the chief military headquarter of the Ottoman Army. This aspect of the town assured her socio-economic vigour and allowed the formation of a strong production and service organisation shaped by supply and demand relations. With respect to her population it is above the average towns and is more like to be seen as a city as far as her living standards are concerned. Weaving, tanning, shoemaking, sewing and tailing are the classical sectors of production in the town besides a wide area of production and service sectors. Centres of the commercial activities are numerous caravanserais, shops, workshops, and magazines. The populace primarily consist of craftsmen but agriculture and husbandry is also important. Shumen is a heaven of viniculture. Each couple of households has a one cattle in average. Moreover, all the economic activities are fulfilled in harmony by different members of the religious and ethnic groups, in spite of the exposure to the penetration of the early 19th century nationalism. 

Anahtar Kelimeler

Shumen, Non-muslims, Demography, Socio-economic life