Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

URFA VE YÖRESİNDE YETİŞMİŞ OLAN BAZI BİLİM ADAMLARI

Yıl 2002, Cilt: 3 Sayı: 1, 95 - 114, 01.06.2002

Öz

Urfa ve bölgesindeki Harran, Suruç, Birecik v.s.
gibi şehir ve kasaba­lar, çeşitli alanlarda bilim dünyasına hizmet eden pek çok
bilim adamı yetiştirmiştir. şehrin milattan önce, çok eski tarihlere dayanan
geçmişi ve üzerinde barındırdığı kültürler, bu bölgeyi, bilim, ticaret ve
kültür yö­nünden zenginleştirmiş; İslamî dönemlerde de kalkınmaya damgasını
vurmuştur. Bölge; Hermetikler, Sü­merler, Hititler, Asurlular zamanında önemli
yer tutmuştur. İslamî dönemde ise; yönetime geçen Emevîler za­manında bir ara
İslam başkenti olmuş, Abbâsîlerin başlangıcında, İslâmî bi­limler yönünden en
parlak dönemlerini yaşamıştır. Bu ta­rihlerden sonra çarpışmalara sahne olan
bölge, barındırdığı bilim adamlarının ayrılmalarıyla, bu değerini bir daha da
geri alamamıştır.

Bölgede,
zamanla tıbda, astronomide, matematik, felsefe, mantık, ta­rih, tef­sir, hadis,
fıkıh ve edebiyat sahalarında, pek çok bilim adamı yetişmiştir. Bu bi­lim
adamları, o zamanlar üç kıtaya ve İslam dünyasının her tarafına yayılmış ve
birikimlerini de oralara götürmüşlerdir. Bunun tersi de olmuş ve pek çok bölge­den
tahsil için buraya gelmişlerdir.





Bölgede;
tıb, matematik, geometri, hendese, astronomi, fizik, felsefe ve in­san
bilimlerinde; Sabit b. Kurra, Câbir b. Sinan el-Battânî, Sinan b. Sâbit b.
Kurra, bunun oğlu Sâbit b. Sinan b. Kurra, Sâbit b. İbrahim b. Zehrun, Ebu
İshak İbrahim, Harranlı İbn Vasîf, Yunus el-Harranî, Hilal b. İbrahim es-Sâbi',
Hilal b. Muhassin es-Sâbi' ve bunun oğlu Ğarsunni'me b. Hilal gibi âlimler
yetişmiştir. Tefsir, hadis, fıkıh, tarih ve edebiyat gibi İslam bilimle­rinde
ise; Harranlı İbn Ce­lebe, Fityan b. Meyyâh es-Sülemî el-Harranî, Mu­hammed b.
Ali b. Sadaka, Ebu Senâ' Hammad b. Hibetullah el-Harranî, Hamza b. Ali b.
Kubaytî, Ebu Muhammed b. Ye'îş el-Harranî, Ebu Muham­med Abdulkadir er-Ruhâvî,
Ebu Fazl Yusuf es-Sekâkînî, Fah­ruddin Muham­med b. Hıdır b. Teymiyye
el-Harranî, Yakub b. Sâbir b. Be­rekat el-Mıncenîkî, Nasîhuddin Abdulkadir b.
Seleme el-Harranî, Seyfud­din Abdulganî b. Fahruddin Muhammed b. Teymiyye,
Necmuddin Ebu Be­rekât Abdusse­lam b. Teymiyye, Abdulkadir b. Abdulganî b.
Teymiyye, Ebu Mehâsin Abdulha­lim b. Abdusselam b. Teymiyye, şerefuddin Abdul­lah
b. Abdulhalim b. Teymiyye, şeyhulislam Takiyuddin Ebu Abbas b. Abdulhalim b.
Teymiyye el-Harrani, Hayat b. Kays b. Reccal b. Sultan el-Ansarî, Hayat b. Kays
b. Abdulaziz el-Harranî gibi büyük İslam alimleri yetişmiştir.

Kaynakça

  • KAYNAKÇA
  • Abbas, İhsan (1959), el-Arab Fi Sıkılliyye, Kahire: Dar el-Maarif. Annân, M. A. (ts.), Terâcum İslamiyye, Kahire: Dar Sadır. Ansârî, A. (1968), Me'âlimu'l-İmân (th.ı. şebbûh), Kahire: Mektebet el-Hanci. Arberry, J. A. (1956), A Handlist of the Arabic Manuscripts in the Chester Beauty, Dublin: Chester Library. el-Askalânî, ıbn Hacer (h.1348), ed-Durer el-Kâmine, Haydarabad: ed-Dekin. Avcı, N. (1992), Muvaffakuddin Abdullatif el-Bağdadî'nin Dinî ılimlerde Eğitimi ve Öğretimi, Erciyes Üniv., Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayını No. 14, Kayseri: Erc.Ü. ... , N. (1995), Harran'ın Yetiştirdiği Kadın ve Erkek Alimler, Erciyes Üniv., Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü Yayını No. 18, Kay¬seri: Erc.Ü. ... , N. (1999), Harranlı Yazar ve Tarihçi Ebu'l-Hüseyn Hilâl b. el-Muhassin es-Sâbi' el-Harranî, Hayatı ve Eserleri, Edessa Kültür Dergisi, 1999/3, sayı: 7. ıstanbul: Alfa Basımevi. Azîmî, (1988), Tarih (yay. A. Sevim), Ankara: TTK. el-Bâcî, Abu Abdullah (h.1323, el-Hulâsa en-Nakıyye, Tunus: ed-Dar el-Ara¬biyye. Bağdadî, H. (1931), Tarih Bağdad, Kahire: Dar el-Kutub. Bağdadî, ı. (1945-1947), İzâh el-Meknûn, ıstanbul: el-Matbaa el-Be-hiyye. Beyhakî, (1946), Tarih el-Hukemâ' (yay. M. K. Ali), Dimaşk: Dar et-Tu¬ras. Brockelmann, C. (1983), Tarihu'l-Edebi'l-Arabî (çev. S.Y. Bekr), Ka-hire: Dar el-Ma¬arif. el-Cezerî, ş. (1932), Ğâyetu'n-Nihâye Fi Tabakati'l-Kurrâ (yay. Bergs¬taesser), Kahire: el-Mekteb et-Ticarî. Danişmend, ı. H. (1971), ızahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, ıstanbul: Tür¬kiye Yayınevi. Demirkent, I. (1987), Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi, Ankara: TTK. Duran, F. S. (ts.), Büyük Atlas, Akara: MEB. Ebu Halil, ş. (1984), Atlas et-Tarih el-Arabi, Dımaşk: Dar el-Fikir. Ebu Hayyân, Tevhidî (1939), el-ımtâ' ve'l-Mu'ânese (th. A. Emin ve A. ez-Zeyn), Kahire: Mektebet el-Hayat. Ebû şucâ', (1916), Zeyl Tecaribi'l-Umem, Kahire: el-Mekteb et-Ti-cari. Emârî, M. (1957), el-Mektebe el-Arabiyye es-Sıkılliyye, Leipzig: W.G.Press. Fahri, M. (1987), ıslam Felsefesi Tarihi (çev. K. Turhan), ıstanbul: Yayınevi yok. Günel, A. (1970), Türk Süryanileri Tarihi, Diyarbakır: Sur Matb. Harezmî, (1895), Mefâtîhu'l-Ulûm, Leiden: Brill. el-Harîrî, K. (19873), el-Makâmât, Beyrut: Dar Sadır. Hattâb, M. ş. (1972), Beyne'l-Akîde ve'l-Kıyâde, Beyrut: Dar el-Fikir. ... , (1966), Kâdet Feth el-Mağribi'l-Arabî, Beyrut: Dar el-Fikir. Işıltan, F. (1960), Urfa Bölgesi Tarihi, ıstanbul: ıst.Ü.EF.Y. İbn el-Adîm, (1989), Buğyet et-Taleb Fi Tarih Haleb (yay. A. Se-vim), An¬kara: TTK. İbn el-Cevzî, (h.1360), el-Muntazam, Haydarabad: Dar es-Sekâfe. İbn Culcul, (1955), Tabakât el-Atıbbâ' ve'l-Hukemâ' (th. F. Seyyid), Kahire: el-Mekteb et-Ticarî. İbn Ebi Usaybi'a, (1886), Uyûnu'l-Enbâ' Fî Tabakati'l-Atıbbâ', Ka-hire: el-Mekteb et-Ticari. İbn el-Esîr, (1966), el-Kâmil Fi't-Tarih, Beyrut: Dar Sâdır. İbn Haldun, (h.1284), Tarih el-ıber, Kahire: Dar et-Turas el-Arabi. İbn Hallikan, (1948), Vefeyatu'l-E'yân, Kahire: Dar el-Kutub el-Mısrıyye. İbn ımad, el-Hanbelî (h.1350), şezerat ez-Zeheb, Kahire: Dar et-Turas. İbn izârî, el-Marrâkuşî (1948), el-Beyan el-Muğrib (th. J.Colan ve L. Proven¬sal), Leiden: Brill. İbn el-Kalanisî, (1903), Zeyl Tarih Dımaşk (yay. H.F. Amedroz), Le-iden: Brill. İbn Kesîr, (1988), el-Bidaye ve'n-Nihaye (th. A. şîrî), Beyrut: Dar ihya' et-Turas el-Arabi. İbn en-Nedim, (1964), el-Fihrist (th. Flogel), Beyrut: Mektebet Hay-yat. İbn Receb, (1951), Zeylu Tabakati'l-Hanâbile, Dımaşk: Dar el-Kutub. İbn Tağri Birdî, (1956), el-Menhelu's-Sâfî (th. A.Y. Necati), Kahire: Matb. Dar el-Kutub el-Mısrıyye. İbn Tağri Birdî, (1956), en-Nucûm ez-Zâhire, Kahire: Dar el-Kutub. Kâtip Çelebi, (1941-1943), Keşfu'z-Zunûn, İstanbul: el-Matbaa el-Be¬hiyye. Kehhâle, O. R. (1957), Mucemu'l-Muellifin, Beyrut: Dar İhyâ' et-Tu-ras. Keklik, N. (1969), İslam Mantık Tarihi ve Farabi Mantığı, İstanbul: Yok. Kıftî , Y. (1952), İnbâh er-Ruvât Fi Enbâh en-Nuhât (th. M.E. İbrahim), Ka¬hire: Dar el-Kutub. el-Kindî, Ebu Omar Y. (1912), el-Vullât ve'l-Kudât, Leiden: Brill. Komisyon, (1982), Atlas el-Alem, Beyrut: Mektebet Lübnan. Komisyon, (1966), el-Esas Fi Tarih el-Edeb el-Arabî, Bağdat: Matbaat el-Hu¬kume. Makrîzî, (h.1325), el-Hitat ve'l-ı'tibâr, Kahire: Bulak. ... , (1967), İtti'âzu'l-Hunefâ' Bi Ahbari'l-E'imme ve'l-Hulefâ' (th. C. şeyyal), Kahire: Dar Sadır. Medenî, A. T. (h.1365), el-Muslimun Fi Ceziret Sıkılliyye ve Cenub İtalya, el-Cezair: eş-şerike el-Vataniyye. Muhammed, M. A. (ts.), Huneyn İbn ıshak ve'l-Asru'z-Zehebî Li't-Terceme, Beyrut: Dar Sadır. Murtazâ, ş. (1958), Divan, Kahire: Dar el-Kutub. Mustafa, ş. (1979), et-Tarih el-Arabi ve'l-Muerrihûn, Beyrut: Dar el-İlim Li'l-Melâyîn. Nebhânî, E. Hasan (1948), Tarih Kudât Endelüs, Kahire: el-Mekteb et-Ti¬cari. Rıza, A. (1924), Urfa Mücadelesi, Sinop: Sinop Matbaası. Rozanthal, F. (1959), ılmu't-Tarih ınde'l-Müslimîn (çev. A.S. Ali), Beyrut: el-Mekteb et-Ticari. Safadî, S. (1953), el-Vâfî Bi'l-Vefeyât, Dımaşk: Matbaat Vezaret el-Maarif. Sehâvî, (h.1353), ed-Dav' el-Lâmi', Beyrut: Mektebet el-Hayat. Sem'ânî, (1964), Ensâbu'l-Eşrâf, Haydarabad: Dar es-Sekâfe. Serkîs, Y. ı. (1928), Mucemu'l-Matbû'ât el-Arabiyye ve'l-Mu'arraba, Kahire: Dar el-İlim. Sevim, A. (1989), Suriye-Filistin Selçuklu Devleti Tarihi, Ankara: TTK. Seyrâfî, (1905), Kanun Divan er-Rasâil, Kahire: Dar et-Turas. Seyyid, F. (1962), Fihrist Mahtutat Daru'l-Kutub el-Mısrıyyi, Kahire: Dar el-Kutub. Subkî, (h.1324), Tabakatu'ş-şâfi'iyye, Kahire: el-Matbaa el-Hüsey-niyye. Suyûtî, (1967), Husnu'l-Muhâdara (th. M.E. İbrahim), Kahire: Dar et-Turas. Sümer, F. (1972), Oğuzlar (Türkmenler), Ankara: AÜ.DTCF.Y. Şelebî, A. (1966), et-Tarih el-İslamî ve'l-Hadâra el-İslamiyye, Kahire: Mekte¬bet en-Nahda. Taberî, (h.1358), Tarih, Kahire: el-Matbaa el-Hüseyniyye. The Britannica Encyclopedia, (1907), "Edesse" mad, Manchester: Univ. Press. Tuncel, M. (Danışman) (1991), İl-İl Büyük Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: Milliyet Yayını. Turan, O. (1971), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Turan Neşriyat. Uzunçarşılı, ı. H. (1975), Osmanlı Tarihi, Ankara: TTK. Yafi'î, (h.1339), Mirâtu'l-Cinân, Haydarabad: Dar es-Sekâfe. Yakut, H. (1905), Mucemu'l-Buldan, Kahire: Dar el-Kutub. ... , H. (1932), Mucemu'l-Udebâ', Kahire: Dar et-Turas. Zebîdî, M. (h.1306), Tâcu'l-Arûs, Kahire: el-Matbaa el-Hayriyye. Zehebî, (h.1368), Duvelu'l-İslam, Kahire: Dar el-Kutub. ... , (1974), Duvelu'l-İslam, Kahire: Mektebet el-Hanci. ... , (1964), ıber (th. S. Munaccid ve F. Seyyid), Kahire: Dar Sadır. ... , (1981-1988), Siyer E'lâm en-Nübelâ', Beyrut: Dar Sadır. ... , (1955), Tezkiretu'l-Huffâz, Haydarabad: ed-Dekin. Zerkeşî, (1966), Tarihu'd-Devleteyn el-Muvahadiyye ve'l-Hafsıyye (th. Mâzûr), Tunus: Matbaat ed-Devle. Zeydan, C. (h.1328), İslam Medeniyeti Tarihi (çev. Z. Meğamiz), İstanbu: Hilal Mat.
Toplam 2 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Necati Avcı Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 1 Haziran 2002
Gönderilme Tarihi 15 Mart 2002
Yayımlandığı Sayı Yıl 2002 Cilt: 3 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Avcı, N. (2002). URFA VE YÖRESİNDE YETİŞMİŞ OLAN BAZI BİLİM ADAMLARI. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 95-114.
AMA Avcı N. URFA VE YÖRESİNDE YETİŞMİŞ OLAN BAZI BİLİM ADAMLARI. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Haziran 2002;3(1):95-114.
Chicago Avcı, Necati. “URFA VE YÖRESİNDE YETİŞMİŞ OLAN BAZI BİLİM ADAMLARI”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3, sy. 1 (Haziran 2002): 95-114.
EndNote Avcı N (01 Haziran 2002) URFA VE YÖRESİNDE YETİŞMİŞ OLAN BAZI BİLİM ADAMLARI. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3 1 95–114.
IEEE N. Avcı, “URFA VE YÖRESİNDE YETİŞMİŞ OLAN BAZI BİLİM ADAMLARI”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 3, sy. 1, ss. 95–114, 2002.
ISNAD Avcı, Necati. “URFA VE YÖRESİNDE YETİŞMİŞ OLAN BAZI BİLİM ADAMLARI”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/1 (Haziran 2002), 95-114.
JAMA Avcı N. URFA VE YÖRESİNDE YETİŞMİŞ OLAN BAZI BİLİM ADAMLARI. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2002;3:95–114.
MLA Avcı, Necati. “URFA VE YÖRESİNDE YETİŞMİŞ OLAN BAZI BİLİM ADAMLARI”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 3, sy. 1, 2002, ss. 95-114.
Vancouver Avcı N. URFA VE YÖRESİNDE YETİŞMİŞ OLAN BAZI BİLİM ADAMLARI. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2002;3(1):95-114.