Seslenme Sözleri ve Genel Türkçe Sözlüklerdeki Görünümü

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 1, 135 - 150, 01.06.2018

Fatih Doğru

https://doi.org/10.17494/ogusbd.458087

Cited By: 8

Öz

Biri ya da birilerine yönelik olarak söz söylenirken o kimselerin kimi
özelliklerine bağlı olarak bazı sözlerle seslenilir. Bu sözler; sözün
yöneltildiği kişinin kendi adı, soyadı, lakabı veya zamirler olabileceği gibi
bunun yanında çoğu zaman o kişinin adının yerine geçen; konuşucunun çeşitli duygularını
yansıtma özelliği bulunan ve sözün yöneltildiği kişinin bir takım ayırıcı
özelliklerini yansıtacak şekilde sözlüksel anlam taşıyan sözlerdir. Bir dilin
en sık kullanılan ögelerinden biri olan seslenme sözlerinin sözlüklerde ne
şekilde tanımlandığı da kuşkusuz sözlük kullanıcıları için son derece önemli
bir husustur. Bu bildiride hangi sözlerin seslenme sözü olarak
değerlendirilmesi gerektiği konusuna açıklık getirilmeye çalışılacak; hangi
yollarla oluşturuldukları tespit edilecek; kavramsal yönden hangi alt
başlıklara ayrılabilecekleri ile ilgili öneriler getirilecek ve genel Türkçe
sözlüklerdeki durum ortaya konmaya çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Seslenme Sözleri, Hitap, Ünlemler

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2011). “Türkiye Türkçesinde Ünlem (Terim ve Tasnif, Tasnif, Ünlem Olan Kelimeler, Söz Dizimi ile İlgili Sorunlar)”, Türk Gramerinin Sorunları I-II Bildiriler, Türk Dil Kurumu Yayınları, s.588-603, Ankara. Aksan, Y. et al. (2012). Construction of the Turkish National Corpus (TNC). In Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul. Turkiye. http://www.lrec-conf.org/proceedings/lrec2012/papers.html Akşehirli, S. (2004). Temel Anlambilim (Semantik) Kavramları Üzerine Bir İnceleme, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir. Alyılmaz, C. (1994). Orhun Yazıtlarının Söz Dizimi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum. Alyılmaz, C. (2011). “Ünlemlerin Seslenmeleri Kuvvetlendirici İşlevleri”, Türk Gramerinin Sorunları I-II Bildiriler, Türk Dil Kurumu Yayınları, s.646-652, Ankara. Alyılmaz, S. (2015a). “Türkçenin Söz Diziminde Seslenmeler ve Seslenme Öbekleri”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), S.54, s.31-50, Erzurum. Alyılmaz, S. (2015b). “Dede Korkut Kitabındaki Bir Sözcükten (Boy) Hareketle “Bo, Bu, Abo, Abu…” Seslenme Ögelerinin Yapısı”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S: 4/4, s. 1413-1424. Atabay, N.; Özel, S. ve Kutluk, İ. (2003). Sözcük Türleri, Papatya Yayıncılık, İstanbul. Ayverdi, İ. (2010). Misalli Büyük Türkçe Sözlük (MBTS), Kubbealtı Yayınları, İstanbul. Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Bulut, S. (2012). Anadolu Ağızlarında Kalıp Sözler ve Kullanım Özellikleri, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu. Çelebi, S. ve Sancı Uzun, D. (2015). “TDK Güncel Türkçe Sözlük ile TDK Sesli Türkçe Sözlük’ün Ünlemlerin İşlevleri Bakımından Karşılaştırılması”, International Journal of Language Academy, C.3/1, s.303-318. Delice, H. İ. (2007). Türkçe Sözdizimi, Kitabevi Yayınları, İstanbul. Delice, H. İ. (2012). Sözcük Türleri, Asitan Kitap, Sivas. Demirbaş, M. (2017). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Seslenme Sözleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S: 6/4, s. 2154-2181. Demirci, K. (2015). Kelime Bilgisi El Kitabı, Anı Yayıncılık, Ankara. Dinar, T. (2014). “Türkiye Türkçesi ve Türkmen Türkçesinde Cümle Dışı Unsur”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.33, s.69-86. Dizdaroğlu, H. (1976). Tümce Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Doğru, F. (2014). “Türkçe Buyrum Tümcelerinde Kibarlık/Kabalık”, VI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri (Editörler: Hatice Şahin ve İbrahim Karahancı), C.1, Bursa. Emre, A. C. (1945). Türk Dilbilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul. Ergin, M. (2002). Üniversiteler için Türk Dili, Bayrak Yayınları, İstanbul. Gedizli, M. (2015). “Türkçede Ünlemler ve Temel İşlevi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.8, S.36, s.126-134. Gencan, T. N. (2007). Dilbilgisi, Tek Ağaç Yayıncılık, Ankara. Gencay, N. (2012). Kuzey Kıbrıs Türk Ağızlarında Kalıp Sözler, Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazimağusa, Kuzey Kıbrıs. Hacıeminoğlu, N. (1984). Türk Dilinde Edatlar(3. Baskı), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. Hatipoğlu, V. (1972). Türkçenin Sözdizimi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. İmamova, H. (2010). “Türkiye Türkçesi ile Özbek Türkçesinde Nezaket Anlamı Taşıyan Seslenmeler”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), S.42, s.1-10, Erzurum. Karaağaç, G. (2009). “Edat Üzerine Düşünceler”, Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, S. 5, s. 157-169. Karaağaç, G. (2012). Türkçenin Dil Bilgisi, Akçağ Yayınları, Ankara. Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Karahan, L. (1995). Türkçede Söz Dizimi (3. Baskı), Akçağ Yayınları, Ankara. Kononov, A. N. (1956). Çağdaş Türk Edebi Dilinin Grameri (Tercüme: Sabit Saylı), Moskova-Leningrad. Korkmaz, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü (4. baskı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Korkmaz, Z. (2011). Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları (5.baskı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Mehmedoğlu, A. (2002). “Türkiye Türkçesinde Bazı Gramer Terim ve Anlayışları Üzerine”, TDAY-Belleten, C.II, Ankara. Özkan, M. ve Sevinçli, V. (2013). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi (5. Baskı), Akademik Kitaplar, İstanbul. Özmen, M. (1995). “Cümlenin Altıncı Ögesi ve Bir Terim Önerisi”, Türk Dili Dergisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, S.519, s.224-227. Özmen, M. (2013). Türkçenin Sözdizimi, Karahan Kitabevi, Adana. Şen, S. (2008). “Dede Korkut Kitabı’nda Kadına Yönelik Hitaplar”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, S.3/2, s.627-641. Türkçe Sözlük (TS) (2011). (haz.: Şükrü Halûk Akalın ve diğerleri) (11. Baskı), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Üstüner, A. (1998). “Cümlenin Ögeleri Konusundaki Karışıklıklar”, Türk Dili Dergisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, S.553, s.18-30. Yoldaşev, A. A. (2012). “Türk Dillerinde Sesleniş Sözcükleri (Çev.: Bahar Güneş)”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.48, s.441-446. Zülfikar, H. (2011). “Ünlemler ve Ses Yansımalı Kelimeler”, Türk Gramerinin Sorunları I-II Bildiriler, Türk Dil Kurumu Yayınları, s.604-607, Ankara. Elektronik Kaynaklar Misalli Büyük Türkçe Sözlük (MBTS). http://www.kubbealtilugati.com/ (Erişim tarihi: 12.10.2015). Güncel Türkçe Sözlük (GTS). http://tdk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 12.10.2015). Türkçe Ulusal Derlem. http://www.tnc.org.tr/ (Erişim tarihi: 13.10.2015).