13. Yüzyılda Moğolların Diplomasi Anlayışı Üzerine Bazı Notlar

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 2, 83 - 102, 03.12.2018

Oktay Berber

https://doi.org/10.17494/ogusbd.505788

Öz

Devletlerarası ilişkileri
ifade eden diplomasi kavramının Büyük Moğol İmparatorluğu dönemindeki anlamı
oldukça önemlidir. Elçiler üzerinden yürütülen bu ilişkiye dair Çingiz Han
zamanından itibaren başta seyahatnameler olmak üzere çeşitli dönem kaynağında
bilgiler bulmak mümkündür. Bu kaynaklardaki bilgilerden hareketle Moğollardaki
diplomasi anlayışına dair bir takım hususlar tespit edilebilir. Bu çalışmada
13.  yüzyılda Moğolların diplomasi
anlayışı içerisinde elçilerin uluslararası ilişkilerdeki rolü ve önemi, Moğol
idareciler tarafından karşılanma biçimleri, imparatorluk içerisinde oluşturulan
posta sistemi ile diplomasi arasındaki ilişki, diplomatik evlilikler,
Moğolların muhataplarına gönderdikleri mektuplarda kullandıkları ifadelerin
diplomasi açısından değeri gibi konulara değinilmiştir. Sonuçta 13. ve 14.
yüzyıldaki başarılı Moğol ilerleyişinin sebeplerinden biri olarak teşkilatlı
bir devlet idaresinin varlığı hususuna işaret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Büyük Moğol İmparatorluğu, İlhanlılar, Moğol elçileri

Kaynakça

• Akkuş, M. (2016). “Altın Orda-İlhanlı İlişkilerinde Dinin Rolü”, Turkish Studies, Vol. 11/11, s.1-12. Aknerli G. (1954). Okçu Milletin Tarihi, (Çev.: Hırant D. Andreasyan), İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul. Cengiz İmparatorluğu Hakkında İlk Tarih Kayıtları: Meng Ta pei lu ve Hei Ta shi lu, (2012). (Çev.: Ankhbayar Danuu, Haz.:. Mustafa Uyar), Ötüken Yayınları, İstanbul. Cüveynî, Alaaddin Ata Melik (1999). Tarih-i Cihan Güşa, (Çev.: Mürsel Öztürk), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. Dawson, C. (1955). The Mongol Mission Narratives and Letters of the Franciscan Missionaries in Mongolia and China in the Thirteenth and Fourteenth Centuries, Sheed and Ward, New York. Dayı, Ö. (2015). “Câmiü’t-Tevârîh’te Kubilay Han’ın Çin’deki İdarî Teşkilatı ve Bayındırlık Faaliyetleri”, Atatürk Üniv. Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 55, s.239-255. D’ohsson, A. C. M. (2014). Moğol Tarihi, (Haz.: Ekrem Kalan), IQ Kültür Sanat Yayınları, İstanbul. Eberhard, W. (1987). Çin Tarihi, TTK Yayınları, Ankara. Ergüven, N. S. (2016). “Uluslararası Hukukun Tarihsel Boyutuyla Diplomasinin Kuramsal Gelişim Süreci”, Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, C 7/1, s.111-141. Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî. (2000). İbn Battûta Seyahatnâmesi, (Çev.: A. Sait Aykut), C II, YKY, İstanbul. Göksu, E. (2010). “Ok ve Yayın Türk Devlet Geleneği ve Hakimiyet Anlayışındaki Yeri”, Turkish Studies, Vol 5/3, s.986-1011. Guangqi, S. (1993). “Zheng He’s Expeditions to the Western Ocean and His Navigation Technology”, The Journal of Navigation, Vol 45/3, s.329-343. Han Hanedanlığı Tarihi (Hsiung-nu (Hun) Monografisi, (2004). (Haz.: Ayşe Onat vd.), TTK Yayınları, Ankara. İskit, T. (2007). Diplomasi Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması, İstanbul Bilgi Üniv. Yayınları, İstanbul. Johann de Plano Carpini (2000). Moğol Tarihi ve Seyahatnâme, (Çev.: Ergin Ayan), Derya Kitabevi. Trabzon. Kalan, E. (2015). “Moğollar Devrinde İpek Yolu”, İpek Yolu Atlası, (Ed.: Ahmet Taşağıl, Haz.: Fatma Yücel Ayık), Pelikan Basım, İstanbul, s.93-108. Kalan, E. (2016). “Orta Çağ’da İpek Yolu’nda Diplomat ve Ajan Olarak Tüccarlar”, Yükselen İpek Yolu, Eed. Fahri Atasoy), C. II, Türk Yurdu Yayınları, Ankara, s.185-190. Kamalov, İ. (2005). “Altın Orda – Bizans Münasebetleri (1261-1453)”, Karadeniz Araştırmaları, C. 4 (4), s.3-20. Koç, D. (2018). “Cengiz Han Sonrasında Moğollar”, Türk-Moğol Tarihi Bozkırın Avazı, (Ed.: Kürşat Yıldırım), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, s.151-168. Lessing, F. D. (2017). Moğolca-Türkçe Sözlük, (Çev.: Günay Karaağaç), TDK Yayınları, Ankara. Ligeti, L. (2011). Bilinmeyen İç Asya, (Çev.: Sadrettin Karatay), TDK Yayınları, Ankara. Marshall, R. (1996). Doğudan Yükselen Güç Moğollar, (Çev. Füsun Doruker), Sabah Yayınları, İstanbul. Minhâc-i Sirâc El-Cüzcânî. (2015). Tabakât-ı Nâsırî: Gazneliler, Selçuklular, Atabeglikler ve Hârezmşâhlar, (Çev.: Erkan Göksu), TTK Yayınları, Ankara. Moğolların Gizli Tarihçesi, (2011). (Çev.: Mehmet Levent Kaya, Haz.: Ekrem Kalan), Kabalcı Yayınevi, İstanbul. Mostaert, A. ve Cleaves, F. W. (1952). “Trois Documents Mongols Des Archives Secretes Vaticanes”, Harvard Journal of Asiatic Studies, Vol 15 (¾), s.419-506. Ötemiş Hacı. (2009). Çengiz-Nâme, (Haz.: İlyas Kamalov), TTK Yayınları, Ankara. Özcan, A. T. (2010). “Macar Papaz Julian’ın 1237 Tarihli Moğol Raporu”, Ankara Üniv. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 29, s.89-99. Özcan, A. T. (2013). “Moğol Tarihine İlişkin Latince Kaynaklarda Uygurlar”, Selçuk Üniv. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 34, s.147-163. Reşîdüddin Fazlullah. (2013). Câmiu’t-Tevârih, (Çev. İsmail Aka vd.), TTK Yayınları, Ankara. Rossabi, M. (2008). Kubilay Han’ın Seyyahı Rabdan Savma ve Doğu’dan Batı’ya İlk Yolculuk, (Çev.: Ekin Uşşaklı), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul. Roux, J. P. (2001). Moğol İmparatorluğu Tarihi, (Çev.: Aykut Kazancıgil-Ayşe Bereket), Kabalcı Yayınevi. İstanbul. Sağlam, A. (2018). “Memlûk-İlhanlı Diplomatik İlişkileri”, Belleten, C. LXXXII/293, s.83-157. Sen, T. (2006). “The Yuan Khanate and India: Cross-Cultural Diplomasy in the Thirteenth and Fourteenth Centuries”, Asia Major, Vol 19 (½), s.299-326. Spuler, B. (1987). İran Moğolları Siyaset, İdare ve Kültür İlhanlılar Devri, 1220-1350, (Çev.: Cemal Köprülü), TTK Yayınları, Ankara. Taşağıl, A. (2013). Kök Tengri’nin Çocukları (Avrasya Bozkırlarında İslam Öncesi Türk Tarihi), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul. Turan, O. (1945). “Eski Türklerde Okun Hukukî Bir Sembol Olarak Kullanılması”, Belleten, C. IX/35, s.305-318. Türker, Ö. ve Ükten, S. S. (2014). “Haçlılar, Moğollar ve Ortadoğu’da Haçlı-Moğol Münasebetleri”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, C. 54/1, s.319-344. Türker, Ö. ve Karaduman R. (2018). “XIII. Yüzyılda Moğol-Avrupa Diplomatik İlişkilerinde Yaşanan Dönüşümler ve Rabdan Savma’nın Elçilik Misyonu”, Selçuklu Tarihçiliğinin Zamansız Kaybı Feda Şamil Arık’a Armağan Türk Tarihine Dair Yazılar-III, (Ed.: Alpaslan Demir vd.), Gece Kitaplığı, Ankara, s.723-743. Uluslararası İlişkiler Tarihi (Diplomasi Tarihi), (2009). (Haz.: Vladimir Potyemkin vd., Çev.: Attila Tokatlı) C. 1, Evrensel Basım Yayın, İstanbul. Ver, M. G. (2011). “The Role of Information and Disinformation in the Establishment of the Mongolian Empire-A Re-examination of the 13th century Mongolian History from the Viewpoint of Information History”, Internatioal Conference on Integrated Information, (Ed.: Georgios A. Giannakopoulos-Damianos P. Sakas), Greece. Ver, M. (2018.26.06). “Who were the elčis in the Mongol period”, Diplomacy in the Age of Mongol Globalization (May 30-31, 2016), Erişim tarihi: 2018.01.07, http://mongol.huji.ac.il/sites/default/files/Ver_Diplo_2016.pdf Wei, Y. (2014). “Admiral Zheng He’s Voyages to the West Oceans”, Maritime Asia, Vol. 19 (2), s.26-30. Weller, A.L. (2016). “Marrying the Mongol Khans: Byzantine Imperial Women and the Diplomacy of Religious Conversion in the 13th and 14th Centuries”, Scandinavian Journal of Byzantine and Modern Greek Studies, No. 2, s.177-200. Wilhelm Von Rubruk. (2001). Moğolların Büyük Hanına Seyahat 1253-1255, (Çev.: Ergin Ayan), Ayışığı Kitapları, İstanbul. Yiğit, F. A. (2016). “İktidar ve İzdivaç: Memlûk-Altın Orda-İlhanlı Üçgeninde Siyasi Evlilikler”, Karadeniz Araştırmaları, S 46, s.103-120. Yihao, Q. (2018.26.06). “To Share the Benefits and Legitimacy: Gifts Exchange in Diplomatic Practices in Mongol and Post-Mongol Eurasia”, Diplomacy in the Age of Mongol Globalization (May 30-31, 2016), Erişim tarihi: 2018.01.07, http://mongol.huji.ac.il/sites/default/files/Qiu_Diplo_2016.pdf Zhao, G. Q. (2008). Marriage as Political Strategy and Cultural Expression: Mongolian Royal Marriages from World Empire to Yuan Dynasty, Peter Lang Publishing, New York.