Orta Asya Enerjisinin Afganistan Üzerinden İletilmesi Düşüncesi: TAPI Doğal Gaz Boru Hattı Projesi

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 2, 362 - 380, 10.08.2023

Alper Yıldırım

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1245451

Öz

Enerji çerçevesinde oluşturulan iş birlikleri, bölge politikalarına doğrudan tesir edebilmektedir. Türkmenistan gazını Afganistan üzerinden Güney Asya’ya nakletmek amacıyla oluşturulan TAPI Doğal Gaz Boru Hattı Projesi de bölge devletlerinin ekonomik ve güvenlik beklentileri doğrultusunda şekillenmiştir. TAPI projesinin sürdürülmesi temelde ekonominin ve güvenliğin istikrarına dayalıdır. Afganistan’ın güvenlik sorunları tarafların ekonomik çıkarlarını olumsuz etkilediğinden, bu sorun sadece Afganistan’ın meselesi olmaktan çıkmıştır. Enerji diplomasisi kavramına ilişkin daha geniş bir anlayış sunan bu makale TAPI gibi enerji altyapısının, paydaşlarının sayısını projeye üye ülkelerin ötesine taşıyarak, karşılıklı bağımlılığı teşvik etmek amacıyla nasıl kullanılabileceğini tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

TAPI, Enerji, Güvenlik, İş birliği, Afganistan

The Idea of Transmitting Central Asian Energy through Afghanistan: TAPI Natural Gas Pipeline Project

Öz

Collaborations established within the framework of energy can directly affect regional policies. TAPI Natural Gas Pipeline Project, which was created to transport Turkmenistan gas to South Asia via Afghanistan, was shaped in line with the economic and security expectations of the regional states. The maintenance of the TAPI project is fundamentally based on the stability of the economy and security. Since Afghanistan's security problems negatively affect the economic interests of the parties, this problem is no longer just Afghanistan's issue. This article, which uses a broader understanding of the concept of energy diplomacy, energy infrastructure, such as the TAPI project beyond the member states of interdependence can be used to promote discusses how increasing the number of stakeholders.

Anahtar Kelimeler

TAPI, Energy, Security, Cooperation, Afghanistan

Kaynakça

• Akyener, O. (2016). Değişen Türkmenistan gaz ihracatı politikaları ve tapi, Ankara. Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM).
• Ansari, B. A. (2006). Roghân-i Afganistan, Kabul. Mayvend Press.
• Azam, S. M. (2020, Agust, 25). Proje-yi intikâl-i hatt-i lule-yi gâz-i menâtige ba huruc-i niruhâ-yi beynelmileli ez Afganistan be çe serneveşti doçâr hâhed şod?. https://www.bbc.com/persian/afghanistan-53881136 (Access 27.08.2022).
• Behzad, R. (2015, Agust, 25). Şura-yi âlî-yi sulh: tapi Pakistan ra be sadakat vâdaşte est. https://mandegardaily.com/?p=41711 (Access 23. 07. 2022).
• Benval, A. (1397 h. ş.). Proje-yi intikâl-i gaz-i Türkmenistan, Afganistan, Pakistan ve Hind ve nakş-i ân der emniyet-i millî-yi Afganistan. Kâbil, Merkez-i Millî-yi Tahkikat-i Palisi (National Centre for Policy Research).
• D’Souza, Shanthie Mariet (1 April 2011). The TAPI Pipeline: A recipe for peace or instability?. Singapore, Institute of South Asian Studies (ISAS), 194, 1-5.
• Demirci, Z., Sadat, K. (2018, February, 23). Tapi projesinin Türkmenistan ayağı tamamlandı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/tapi-projesinin-turkmenistan-ayagi-tamamlandi/1071500 (Access 20. 06. 2022).
• Ellis, Chris Devonshire (2021). Taliban Says OK For Afghanistan TAPI Gas Pipeline Work To Continue As Kabul Banks Reopen, Silk Road Brefing, https://www.silkroadbriefing.com/news/2021/08/25/taliban-says-ok-for-afghanistan-tapi-gas-pipeline-work-to-continue-as-kabul-banks-reopen/ (Access 07. 05. 2023).
• Embassy of India (2022, Januay). “India-Turkmenistan Relations”, https://eoi.gov.in/ashgabat/?0760?000 (Access 27. 08. 2022).
• Ergüven, S. (2016). Uluslararası hukuk açısından güvenlik kavramının teorik temelleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(3), 771-835. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001824 https://www.eia.gov/tools/a-z/ (Access 17.05.2023).
• Huda, M. S. , Ali, S. (2017). Energy diplomacy in south asia: beyond the security paradigm in accessing the tapi pipeline project. Energy Research & Social Science, 34, 202-213.
• Khan, Mehmood Ul Hassan. Energy corridors. Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE), https://www.sde.org.tr/energy-corridors-bolgesel-analiz-86 (Access 11.05.2023).
• Khetran, Mir Sherbaz (16.02.2017). Turkmenistan-Afghanistan- Pakistan-India (TAPI) gas pipeline. INSTITUTE OF STRATEGIC STUDIES, 1-4.
• Khetran, Mir Sherbaz (2016). Economic connectivity: Pakistan, China, West Asia and Central Asia. Strategic Studies, 36(4), 61-76.
• Kırveli, Safa (2020). Türkmenistan, Afganistan ve Pakistan arasında Tapı Boru Hattı Projesi’nde ilerleme sağlandı, ORASAM, Vol. 41, pp. 1-13.
• Koh, Pei Ling (2012). Turkmenistan–Afghanistan–Pakistan–India Natural Gas Pipeline Project, Phase-3 (Technical Assistance Report), Project Number: 44463-013, Research and Development Technical Assistance (RDTA)-Asian Development Bank.
• Koh, Pei Ling (2018). Turkmenistan–Afghanistan–Pakistan–India Natural Gas Pipeline Project, Phase-3 (Completion Report), Project Number: 44463-013, Technical Assistance Number: 8083, Asian Development Bank.
• Lemoine, Mathieu (19.07.2016). The TAPI Project: Turkmenistan’s bet in pipeline jeopolitics. RIAC-Russian International Affairs Council. https://russiancouncil.ru/en/analytics-and-comments/analytics/proekt-tapi-geopoliticheskiy-kozyr-turkmenistana/ (Access 11.05.2023).
• Mehrzai, E., Safai, M (2019). Economic benefits and importance of TAPI Project, IJRDO - Journal of History & Geography, 1(1), 1-14.
• Meryem, B. L., İzzetullah, İ. (1393 h.ş.). TAPİ (Hatt-i lûle-yi gâz-i Türkmenistan, Afganistan, Pakistan ve Hind) zeminehâ-yi îcâd ve mevâni’-yi pîş-i ru. Faslname-yi Coğrafya-yi Serzemin, 42(11), 1-16.
• Mommayev, Nurmyrat (2022). Envisaged Socio-Economic Benefits of TAPI Pipeline Project to Participating Countries, https://business.com.tm/post/8291/envisaged-socioeconomic-benefits-of-tapi-pipeline-project-to-participating-countries (Access 11.05.2023).
• Nabibev B. (2004). Ubûr-i hatt-i lule-yi gaz-i Afganistan, Türkmenistan ve Pakistan. Faslname-yi Asya-yi Merkezî ve Kafkas, 13 (4/47) 210-250.
• Qonunuv, Iskandar (2016). TAPI Project and its Prospects, https://cabar.asia/en/iskandar-qonunov-tapi-project-and-its-prospects-2 (Access 17.05.2023).
• Quwam, A. A. (2008). Usûl-i siyâset-i hâricî ve siyâset-i beynelmilel. Tahran. Samt Press. Rad, A. R. F., Moradi, H. (2012). Examining the tapi pipeline and its impact on regional and cross-regional rivalry. Central Asia And The Caucasus, 13(2), 83-97.
• Raofi, F. (2022). Afganistan-Çin ilişkilerinin rekabet-iş birliği analizi (2001-2021) [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Reyaz, M. (2018). Prospects of Turkmenistan-Afghanistan-Pakistan-India (tapi) pipeline for India. Eurasian World, 2(3), 47-51.
• Sadat, S. M. (2015). Tapi and casa-1000: win-win trade between Central Asia and South Asia. Bishkek. Norwegian Institute of International Affairs (25)/OSCE Acadamy.
• Saqib, M. Y. (2019). TAPI project as a role model for other national development projects of Afghanistan. International Journal of Recent Technology and Engineering (IJRTE), 7(6S5) 300-305.
• Şifaî, M. M. (1393 h. ş.). Tebyin-i mesirhâ-yi intikâl-i enerji beresâs-i nazarhâ-yi revâbıt-i beynelmilel: mutâlaa-yi mured-i hatt-i lule-yi tapi ve solh. Faslname-yi Asya-yi Merkezî ve Kafkas, 85, 161-189.
• Tepealtı, F. (2009). Boru hattı ulaşımı ve potansiyelinin Türkiye’nin siyasi coğrafyasındaki etkileri ve önemi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.