Geç Dönem Osmanlı’dan Cumhuriyete Kadın Gardiyanlar

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 294 - 305, 01.07.2024

Abidin Çevik Muhammet Emin Çayci

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1370537

Öz

19. Yüzyıl, Osmanlı Devleti için geniş kapsamlı reformların yapıldığı bir dönem olmuştur. İmparatorluk bu yüzyılda aynı zamanda iktisadi ve siyasi krizlerle uğraşmak zorunda kalmıştır. Ekonomik ve siyasi alanda yaşanan kriz hayatın her alanını etkilemiş, bu durum atılmak istenen pek çok adımı sekteye uğratmıştır. Bu çalışmanın konusu olan hapishaneler, diğer alanlar gibi modernleşme sürecinin bir parçası olarak ele alınmıştır. Ancak, hapishane ve çalışanların koşullarının, diğer alanlarda olduğu gibi yeterli düzeyde iyileştirilemediği görülmüştür. Bu çalışmada geç dönem Osmanlı Devleti’nden cumhuriyete kadar geçen sürede kadın cezaevlerinin ortaya çıkış süreci ve kadın gardiyanların çalışma koşulları sorgulanmak istenmiştir. Bu bağlamda, çalışmamızda ödenek yokluğu nedeniyle yaşanan olumsuzluklar ve kadın gardiyanların özlük hakları ele alınmış ve kadın gardiyanların imparatorluğun son dönemindeki koşullarına odaklanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın gardiyanlar,, Osmanlı İmparatorluğu, kadın hapishaneleri

Etik Beyan

Çalışmada herhangi bir etik ihlal yoktur.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurumdan destek alınmamıştır.

Women Prison Guards from the Late Ottoman Era to the Turkish Republic

Öz

The 19th century was a period of extensive reforms of the Ottoman Empire. Besides the reforms that held in this century, the Empire had to deal with economic and political crises. These crises have affected every aspect of life and disrupted many steps to be taken. Prisons in this study is discussed as a part of modernization process. However, neither prison or working conditions of the prison staffs couldn’t be found enough as well as other areas that were modernized before. In this study, the emergence of women's prisons and the working conditions of women guards from the late period of Ottoman Empire to the beginning of the Turkish Republic are aimed to be discussed. In this context, the negativities experienced due to the lack of grant and the labour rights of the women guards were discussed and the conditions of the female guards were focused on the last period of the Empire in our study.

Anahtar Kelimeler

women's guardianship, female guards, Ottoman Empire

Kaynakça

• Akbulut, İ. (2003). İslam hukukunda suçlar ve cezalar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(1), 167-181.
• Aydın, M. (2022). Tanzimat sonrası Osmanlı hukuk sisteminde hapishane koşulları açısından mahkum hakları (1839-1920). Adalet Dergisi, 2(69), 175-213.
• Babanınoğlu, Y. (2020). Osmanlı Devleti’nde kadın gardiyanlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(70), 183-190.
• Çevik, A., Çayci, M.E. (2023). Osmanlı modernleşme sürecinde kadın mahkumlar için erken tahliye, firar ve af uygulamaları: 1839-1918., Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (23) 1, 291-304.
• Demirbaş, T. (2005). Hürriyet bağlayıcı cezaların ve cezaevlerinin evrimi. (Edt: Emine Gürsoy Naskali-Hilal Oytun Altun) Hapishane kitabı (3-40). İstanbul, Kitabevi Yayınları.
• Ergüden, I. (2017). Hapishane çağı-kapatılan insan. İstanbul, Sel Yayınları.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu (Çev. M.A. Kılıçbay). Ankara, İmge Yayınları.
• Gazel, A. A. (2005). Tanin muhabiri Ahmet Şerif beyin notlarında Osmanlı hapishaneleri, (Edt: Emine Gürsoy Naskalli-Hilal Oytun Altun) Hapishane kitabı (143-151). İstanbul, Kitabevi Yayınları.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji (Haz: Cemal Güzel). İstanbul, Kırmızı Yayınları.
• Giddens, A. (2016). Modernliğin sonuçları. (Çev. Ersin Kuşdil). İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Gönen, Y. S. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda hapishaneleri iyileştirme girişimi 1917 yılı, (Edt: Emine Gürsoy Naskali-Hilal Oytun Altun) Hapishane kitabı. Kitabevi Yayınları.
• İşbilir, Ö. (2016). Kalebend. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt Ek2, İstanbul.
• Kızılkan, A. Ö. (2011). Osmanlı’da kadın hapishaneleri ve kadın mahkumlar (1839-1922). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Oğuz, H. (2019). Siyahi mücadele bağlamında Angela Davis’in hayatı ve kuramı arasındaki bağ. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özçelik, M. (2011). Mütareke döneminde Osmanlı hapishanelerinin durumu. CTAD, 7(14), 16-39.
• Öztürk, Ş. (2004). Türkiye solunun hapishane tarihi. İstanbul, Yar Yayınları.
• Poyraz, Ö. (2016). 20. yüzyılda Osmanlı’da kadın mahkumlar, (Edt: Osman Köse) Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın I. Samsun, Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Saner, Y. (2008). Osmanlı’nın yüzlerce yıl süren cezalandırma ve korkutma refleksi: Prangaya vurma. (Der: N. Levy-A. Toumarkine) Osmanlı’da Asayiş, Suç ve Ceza 18.-20. Yüzyıllar (163-189). İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sertel, Z. (2015). Hatırladıklarım. İstanbul, Can Yayınları.
• Soran, V. (2016). Cumhuriyetin ilk yıllarına ait hapishaneler raporu üzerine bir değerlendirme. AÜ Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 2016/59 (Güz), 111-140.
• Şenyurt, O. (2003). 20. yüzyılın ilk çeyreğinde İstanbul ve Anadolu’da bazı hapishane inşaatları. Arredamento Mimarlık Dergisi, 2003/9 (Eylül), İstanbul, 76-80.
• Tekin, S. (2010). Osmanlı’da kadın ve kadın hapishaneleri. Tarih Araştırmaları Dergisi, 29(47), 83-102.
• Tekin, S.-Özkes, S. (2008). Cumhuriyet öncesi Türkiye’de hapishane sorunu. Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 7(16-17), 187-201.
• Tunaya, T. Z. (2016). Türkiye’nin siyasi hayatında batılılaşma hareketleri. İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Uyanık, M. Z. (2017). Batı ve doğu kültüründe hapishane. Mizanü’l-Hak İslami İlimler Dergisi. 4. 87-134.
• Yıldız, G. (2002). Osmanlı Devleti’nde hapishane ıslahatı (1839-1908). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Yücel, Y. G. (2017). Kilidin öte tarafı gardiyanlar. İstanbul, İletişim Yayınları.
• Yüksel, A. (2022). Osmanlı polis komiseri Ali Rıza Efendi’nin hayat ve hukuk mücadelesi (1868-1929). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. 18(35), Bahar, Ankara, 1-34.