Conflict between Social Norms and Legal Norms: Closure of Lodges and Shrines

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 3, 825 - 839, 01.11.2024

Fatma Gökçen Çetin Can

Öz

With the proclamation of the Republic, as part of the modernisation of society, the abolition of dervish lodges was one of the measures taken to put an end to the regulatory role of dogmatic religious thought in society. The decision to close the dervish lodges was implemented as a reflection of an understanding that prioritises social transformation within a rational framework that neutralises dogmatic thought in the construction of the individual's world of belief and the social sphere. In this context, the importance of the closure of the Dervish lodges as a legal norm emerges at the point of re-transforming the construction of the individual and social spheres with the gains in rights and freedoms within the framework of freedom of religion and conscience, with the unifying effect of the value of faith rather than religious pressure, and with the protection of individual freedoms at the legal level. In this framework, taking into account the constitutional experiences and modernisation practices of the Republic of Turkey, the process of transforming religious structures into a social actor in social life as a normative institution and the conflict between the founding legal norms of the Republic and religious institutions as social norms that prioritise negative social transformation and aim to highlight the old social sub memory in this sense, is essentially observed as a social norm-legal norm conflict.

Anahtar Kelimeler

social norm, legal norm, lodge and shrines, modernization, secularism

Sosyal Norm-Hukuki Norm Çatışması: Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması

Öz

Cumhuriyetin ilanı ile birlikte toplumun modernizasyonu çerçevesinde, dogmatik dinsel düşüncenin toplumu düzenleyici rolünün sonlandırılması amacıyla tekke ve zaviyelerin ilgası uygulanan politikalardan biri olmuştur. Tekke ve zaviyelerin kapatılması kararı, bireyin inanç dünyası ile toplumsal alanın inşası konusunda dogmatik düşünceyi etkisiz kılan toplumsal dönüşümü rasyonel çerçevede önceleyen bir anlayışın yansıması olarak uygulanmıştır. Bu bağlamda tekke ve zaviyelerin kapatılmasının hukuki bir norm olarak önemi, dinsel bir baskıdan ziyade, salt inanç değerinin birleştirici etkisi ile din ve vicdan hürriyeti kapsamında, hak ve özgürlüklerdeki kazanımlarla bireysel ve toplumsal alanın inşasının yeniden dönüştürülmesi ve bireyin özgürlüklerinin hukuki düzlemde koruma altına alınması noktasında ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede Türkiye Cumhuriyeti’nin anayasal tecrübeleri ve modernleşme pratikleri dikkate alındığında, normatif bir kurum olarak, dinsel yapıların toplum hayatında bir sosyal amil haline getirilmesi, cumhuriyetin kurucu hukuki normları ile negatif sosyal dönüşümü önceleyen ve bu anlamda eski toplumsal alt belleğin öne çıkartılmasını amaçlayan sosyal norm olarak dini kurumların çatışması süreci esasen sosyal norm- hukuki norm çatışması olarak gözlemlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

sosyal norm, hukuki norm, laiklilk, modernleşme, tekke ve zaviye

Kaynakça

• Açıkgenç, A. (2018). SAİD NURSİ. TDV İslâm ansiklopedisi. içinde TDV İslâm araştırmaları merkezi. https://islamansiklopedisi.org.tr/said-nursi adresinden alındı.
• Akın, M. H. (2017). Türkiye modernleşmesi karşısında dini gruplar. İnsan&Toplum, 7(1), 1-24.
• Atalay, O. (2018). Türk'e tapmak (2 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atay, T. (2012). Batı'dan Doğu'ya İslami cemaatler ve modernite. İstanbul: İletişim.
• Aybars, E. (2009). İstiklal mahkemeleri. Ankara: Ayraç Kitabevi.
• Aydın, B. (1998). Osmanlı Devleti'nde tekkeler reformu ve meclis-i meşayıh'ın. şeyhülı̇slamlık'a bağlı olarak kuruluşu, faalı̇yetlerı̇ ve arşı̇vı̇. İstanbul Araştırmaları(7), 93-109.
• Berkes, N. (1998). The development of secularism in turkey. London: Hurst & Company.
• Berkes, N. (2017). Türkiye'de çağdaşlaşma (24 b.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar (17 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bulaç, A. (2016). Din ve modernizm (7 b.). İstanbul: Çıra Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (2005). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü (3 b.). İstanbul: Anka Yayınları.
• Demirci, M. (2000). Türkiye'nin çağdaşlaşma sürecinde tarikatlar. M. Demirci (Dü.) içinde, Türkiye'nin çağdaşlaşma problemi ve İslam (s. 161-169). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Demirel, A. (2014). Tek partinin iktidarı (2 b.). İstanbul: İletişim.
• Dikici, A. (2012). İbadet dilinin türkçeleştirilmesi bağlamında Türkçe ezan denemesi ve buna gösterilen tepkiler. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 77-104.
• Erdoğan, M. (2007). Anayasa hukuku, Orion Yayınevi (4 b.). Ankara: Orion Kitabevi.
• Işık, Z. (2017). 19.Yüzyıl Osmanlı toplumunda tarikatların devlet otoritesi karşısındaki tutumları. Belleten, 81(290), 191-226.
• İnalcık, H. (1964). Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümâyunu. Belleten, 28(112), 603 - 622.
• İzbudak, V. (2009). Tekke’den meclis’e . İstanbul: Timaş Yayınları.https://dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/73429/1204674 adresinden alındı.
• Kılıç, R. (2009). Osmanlıdan cumhuriyete sufi geleneğin taşıyıcıları. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kara, İ. (1997). Cumhuriyet Türkiye'sinde Bir Mesele Olarak İslam. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kara, M. (2011). TEKKE. TDV İslâm ansiklopedisi. içinde TDV İslam Araştırmaları Merkezi. https://islamansiklopedisi.org.tr/tekke#1 adresinden alındı.
• Karpat, K. (2009). Elitler ve din (2 b.). (A. Güneş, Çev.) İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kazıcı, Z. (1999). İslam medeniyeti ve müesseseleri tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Kinross, L. (2005). Atatürk: bir milletin yeniden doğuşu (16 b.). (N. Sander, Çev.) İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kirman, M. A. (2004). Türkiye’de toplumsal değişme ve yeni dinî cemaatler. Muhafazakar Düşünce, 1(2), 61-78.
• Koçak, C. (2010). Türkiye'de milli şef dönemi (1938-1945). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kuru, A. T. (2011). Pasif ve dışlayıcı laiklik: ABD, Fransa ve Türkiye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Mardin, Ş. (1989). Religion and social change in modern turkey: the case of bediuzzaman said nursi . New York: State University of New York Press.
• Mardin, Ş. (1990). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meşeci Giorgetti, F., & Batır, B. (2008). İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanlığı döneminde eğitim. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 0(13-14), 27-56.
• Mertcan, H. (2012). Bitmeyen kavga laiklik: Türkiye’de din-devlet-diyanet. Ankara: Tarcan Matbbacılık.
• Mumcu, A. (1983). Türk devriminin temelleri ve gelişimi (8 b.). İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Nal, S. (2005). Demokrat partinin1950-1954 dönemi din siyaseti. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(3), 137-171. doi:10.1501/SBFder_0000001425
• Ocak, A. Y. (1996). Cumhuriyet Türkiye’sinde bir mesele olarak islam: laiklik ve diyanet işleri başkanlığı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ocak, A. Y. (2011). Osmanlı sufiliğine bakışlar. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ortaylı , İ. (1995). Tarikatlar ve tanzimat dönemi osmanlı yönetimi. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi(6), 281-287.
• Parlak, D. (2020). Laikleşme sürecinde camiler . İstanbul: İletişim Yayınları.
• Subaşı, N. (2004). Gündelik Hayat ve dinsellik. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Şeker, F. M. (2007). Cumhuriyet ideolojisinin nakşilik tasavvuru Şerif Mardin örneği. İstanbul: Dergah Yayınları. Taş, K. (2002). Türk halkının gözüyle diyanet. İstanbul: İz Yayınları.
• Toprak, B. (2007). Türkiye'de dinin denetim işlevi. E. Kalaycıoğlu, & A. Y. Sarıbay (Dü) içinde, Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme (s. 377-389). Bursa: Alfa Yayınevi.
• Tunçay, M. (2011). İkna (inandırma) yerine tecebbür (zorlama). A. İnsel (Dü.) içinde, Kemalizm (Cilt 2, s. 92-97). İleitşim .
• Tunaya, T. Z. (1991). İslamcılık akımı. İstanbul: Simavi Yayınları.
• Yanardağ, A. (2012). Tevhis-i Tedrisat kanunu uygulanmasında diyanet işleri başkanlığı'nın rolü. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi(49), 241-264.
• Zürcher, E. J. (2004). Turkey: a modern history. I. B. Tauris.